The Lord of the Rings: The Return of the King - J.R.R. Tolkien (1955)

Zo, ik heb het boek bijna 2 jaar nu, en eindelijk heb ik het gelezen. Deel 1 had ik met best veel plezier gelezen, maar deel 2 verveelde al snel en door deel 3 kwam ik echt niet heen. Gelukkig ben ik nu een paar jaar ouder en heb ik het wel helemaal gelezen.
Ik vind het opzich wel een mooi boek, maar ik zeg nou niet van: Wow wat super geweldig!
Ik ben er achtergekomen dat ik geen fan ben van Tolkiens schrijfstijl. Ik vind hem niet te langdradig ofzo, maar hij heeft een aparte schrijstijl, die in de ogen van sommigen supergeweldig is, maar in mijn ogen niet echt boeiend is en soms zelfs irritant.
De leukheid van het boek was bij mij een beetje wisselend. Soms had ik zoiets van: dit is leuk, dit is leuk! Maar soms had ik echt van: kom op, jongen, even doorbijten, misschien komt er dadelijk weer een leuk stuk.
Het begin in het standpunt van Merijn of Pepijn (haal die twee altijd door elkaar ) vond ik niet echt boeiend. Op sommige stukjes na. Het hele standpunt van Frodo en Sam vond ik dan wel weer erg mooi, maar daarna verslapte mijn aandacht weer, want toen de Ring eenmaal in de Doemberg was gegooid, was er af en toe geen reet meer aan. Aragorn die gekroond werd, oké, maar daarna een hoop langdradig gedoe en dan de Gouw. De Gouw was helemaal overgenomen door struikrovers en aan de ene kant vond ik het opzich wel leuk, maar aan de andere kant voelde het alsof Tolkien zijn boek dikker wilde maken0
Ook het einde (wanneer Frodo Midden-Aarde verlaat) maakt in de film op mij aanzienlijk meer indruk dan in het boek.
Dus het zijn alledrie opzich wel aardige boeken, maar de films vond ik mooier en indrukwekkender. Velen zullen het wel niet met mij eens zijn, maar dat is mijn mening.

Cijfer van schaal van 1 op 10: 6.7
Cijfer hier op boekmeter: 3,0

Na jaren heb ik het boek eindelijk opgepikt en uitgelezen. Had ik al veel eerder moeten doen, maar het voelt wel ontzettend goed. Ik heb eindelijk kennis genomen van de ontwikkelingen na de vernietiging van de Ring, althans in meer detail. Ik wist namelijk al hoe het boek af zou lopen na per ongeluk het laatste deel van een samenvatting te hebben gelezen .

Het laatste deel is denk ik wel meteen het beste van heel de trilogie. Ook vanwege de Appendices (Aanhangsels), ook al zou je die eigenlijk los moeten zien; ze worden geloof ik wel uitgegeven in de meeste gangbare versies van dit boek, maar eigenlijk maken ze niet zozeer onderdeel uit van het betreffende boek zelf, maar van heel de trilogie. Ik moet toegeven dat Appendix E wat saai en moeilijk leesbaar is -vooral in 't Engels- maar verder wordt er een heleboel achtergrondinformatie gegeven die het boek zoveel extra diepte geven, niet normaal! Ook goed dat men de extra features op the Special Extended DVD Editions van de films ook Appendices hebben genoemd; voor beide krijg je na het lezen/zien namelijk zoveel meer waardering voor de werken, zowel het boek als de cinematografische bewerking ervan.

Het verhaal zelf; ik weet niet zeker waarom Professor Tolkien ervoor heeft gekozen om het verhaal steeds op te delen zodat je steeds een half boek moet wachten om te zien hoe het Frodo en Sam afgaat, maar het werkt wel. Een film is gemakkelijk, die schotelt je hetgeen voor wat voor dat moment in chronologische volgorde belangrijk is. In boekvorm wekt dat echter minder spanning op, dus ben ik blij met de manier waarop dit is aangepakt. Ik kan me voorstellen dat men de lotgevallen van Frodo, Sam en Gollum minder interessant vindt, maar de wanhoop die hun deel van het verhaal uitstraalt vind ik zo tekenend.

Evenals de film is het boek een opeenstapeling van clichés, maar die worden zo gebracht dat ze niet storend zijn. Ik blijf het prachtig vinden hoe dit verhaal wordt gebracht als een navertelling. Eerder kon ik het niet op een dergelijke manier opvatten, maar eindelijk 'snap' ik het. Tolkien heeft het als een historie bedoeld en zo komt deze ook daadwerkelijk over. Prachtig hoe hem dat gelukt is. Ik ben benieuwd wat voor indruk The Silmarillion op me achter zal laten. Ik ga er vanavond of morgen in beginnen.

Het einde -of de vele einden- geven in ieder geval een beeld van wat er met de karakters gebeurt na afloop. En het boek bevat ook niet zo'n and-they-lived-happily-ever-after-einde, ergens is het juist best wel tragisch. Liet me achter met een leeg gevoel, op een positieve manier.

Eén ding is zeker: dit werk is ongeëvenaard, misschien nog door de vele optekenaars van sagen en legenden vóór Tolkien in de middeleeuwen.

Jammer, maar helaas: aan alles moet een einde komen. De Koning is teruggekeerd en het verhaal is uit. Ik heb de drie delen in één keer gelezen, en omdat je dan toch aan 1200 pagina’s zit heb ik zolang in Midden-Aarde vertoefd dat het me moeilijk valt nu afscheid te nemen. Ik las al bij anderen overeenkomstige gevoelens; ikzelf ben ook de laatste tijd steeds langzamer gaan lezen omdat het einde naderde en ik daar niet zo blij mee was.

Een epos is het inderdaad. Mijns inziens één zoals die niet meer geschreven is sinds Homerus, en dat sindsdien ook niet meer geëvenaard is. Woorden komen tekort om de grootsheid van het geheel te beschrijven – wat niet betekent dat het boek geen gebreken heeft. Van alle drie de delen is dit deel zeker het beste, mijns inziens, maar ook hier zijn er wel bepaalde dingen die ik misschien liever anders had gezien. Echter, dit wordt ruimschoots vergoed door de rest.
Het eerste boek is heel eventjes wennen als je net De Twee Torens uithebt, omdat die natuurlijk eindigt met een enorme cliffhanger in het verhaal van Sam en Frodo. Desalniettemin kost het niet veel moeite om weer helemaal in het verhaal te komen. Het verhaal heeft zich nu verplaatst naar Minas Tirith en daar dienen zich enkele nieuwe karakters aan, waaronder natuurlijk de Stadhouder, Denethor. Ook Faramir komt weer terug; een bijzonder sympathiek karakter en hij heeft het zeker niet makkelijk. Ik vind dat Tolkien getuigt van zijn talent wanneer hij beschrijft hoe Denethor die arme Faramir onderschat en tot wanhoop drijft, en hoe de Stadhouder uiteindelijk ten ondergaat en zijn zoon daarin mee wil nemen. Een fantastisch en dramatisch stuk (overigens ook heel mooi verfilmd).
Het verhaal in Minas Tirith wordt verweven met de gebeurtenissen in Rohan. Théoden, Éomer en Éowyn komen veelvuldig langs, en Aragorn, Gimli en Legolas lopen overal tussendoor. Wat verderop in het boek worden ook nog eens de lotgevallen van Frodo en Sam in Mordor beschreven. Hoewel dit zeker interessant is en vanzelfsprekend onontbeerlijk voor het verhaal, vind ik persoonlijk de andere gedeelten van het verhaal boeiender. De uiteindelijke vernietiging van de Ring is echter wel een indrukwekkend moment.
Maar, zoals gezegd, ik voor mij lees liever over de andere Reisgenoten en de mensen om hun heen, en dan met name de gebeurtenissen in Rohan en de rit van de Rohirrim. Waar in De Twee Torens Tolkien al iets hintte over de onrust die Éowyn achtervolgde, hier komt die nog meer naar de voorgrond. Éowyn is mijn favoriet en ik vind de dramatische rol die zij in dit deel krijgt toebedeeld absoluut fantastisch, met als enorm hoogtepunt natuurlijk haar fenomenale optreden op de Velden van de Pellenor en het doden van de Heer van de Nazgûl. Het is een onbetwist glorieus moment waarvoor echter wel betaald moet worden. Eigenlijk is het wel jammer dat ik eerst de films heb gezien en toen pas de boeken heb gelezen; ik ben wel benieuwd of ik zou hebben geraden dat Dernhelm in feite Éowyn was – ik denk het wel, maar dat is nu natuurlijk niet meer te achterhalen. Het blijft hoe dan ook een ongelooflijk stoer stuk. Daarna echter volgt een diep dal voor Éowyn, en ik bewonder Tolkien dat hij het heeft aangedurfd om niet alleen een heroïsch verhaal te vertellen, maar ook de dramatische kant (en dramatisch in de goede zin van het woord). Het hoofdstuk De Huizen van Genezing is een heel mooi hoofdstuk dat veel toevoegt aan de diepte van de karakters, en dat mijns inziens helemaal niet afdoet aan de spanning van het verhaal. Alleen al om dit hoofdstuk kan ik niet begrijpen dat er iemand is die dit boek maar een halve ster wil geven, want je moet op z’n minst ofwel de beschrijvingen van de veldslagen ofwel deze ‘rustige’ delen van het boek toch wel een béétje mooi vinden? Persoonlijk houd ik van allebei, en de combinatie hiervan is voor mij persoonlijk de kracht van dit boek: zowel de glorieuze momenten als de slag om Minas Tirith, de vernietiging van de Ring en de terugkeer van de Koning, als de wat meer persoonlijke gedeelten als de beschrijving van de moeizame relatie tussen Faramir en zijn vader, de begrafenis van Théoden en het romantische hoofdstuk De Stadhouder en de Koning. Het doet me goed om te lezen hoe het zo toch nog goed afloopt voor Éowyn en Faramir, dat zij bij elkaar wel kunnen vinden waar ze bij anderen tevergeefs naar hebben gezocht. Ook dit getuigt van het vakmanschap van Tolkien.

Na alle glorieuze momenten is het boek niet ineens afgelopen: Tolkien verwerkt alle losse draadjes tot een mooi geheel. Dat kan ik wel waarderen. Het had mijns inziens echter wel iets eerder mogen ophouden, De Zuivering van de Gouw vond ik wel een leuk hoofdstuk maar nogal slecht getimed. Natuurlijk moeten de hobbits terug naar de Gouw en het is ook wel goed om te zien hoe Merijn en Pepijn veranderd zijn, als het ware leiders zijn geworden, en hoe de hobbits in geval van nood wel degelijk moedig kunnen zijn. Echter, de slag van Bijwater steekt een beetje zielig af bij de kort daarvoor beschreven slagen, zoals die bij de Zwarte Poort – dat is toch wel andere koek. Dat Saruman aan z’n einde komt vind ik prima, anders was het verhaal niet echt af geweest, maar de timing vond ik niet echt geschikt. Ik had het liever gezien zoals in de (Extended Edition van de) film waarin hij eerder in het verhaal in Isengard om het leven komt.
Maar dat alles mag de pret niet drukken, want hierna komt het toch wel weer mooie laatste hoofdstuk. En als de schepen zijn vertrokken en je de laatste bladzijde omslaat, besef je ineens dat het nu echt voorbij is. De Koning is terug, de Ring is vernietigd, de meeste personages leven nog lang en gelukkig en Frodo vaart naar het Westen. Het verhaal is uit en laat mij met gemengde gevoelens achter. Het was groots, prachtig en triest. Enkele weken lang heeft het mijn aandacht (soms iets teveel) afgehouden van de werkelijkheid. En nu is het voorbij. Ik blijf een beetje met een leeg gevoel zitten, maar op een positieve manier, zoals ik hierboven ook al las.

Misschien is dit boek niet voor iedereen geschikt, het blijft natuurlijk fantasy. Het bevat echter zoveel dat ik denk dat voor iedereen die er moeite voor wil doen, er wel wat in zit. Maar aan de andere kant denk ik niet dat de mensen die de eerste twee delen niets vonden nog aan dit deel beginnen – en dat is jammer, want dan missen ze het beste. Ik zal er nu een eind aan maken, anders wordt het onleesbaar lang, maar het is moeilijk om een boek dat zowel groot als groots is in weinig woorden te beschrijven. De kortste beschrijving die mogelijk is, zal ik hier dan als afsluiting nog maar even herhalen: een epos, absoluut.

Nog minder dan deel twee. In essentie een schitterend verhaal, maar de manier hoe Tolkien behandelt: het werkt niet. Na de ongelukkige splitsing in The Two Towers gaat Tolkien hier op verder. Zoals hij het oplost is wel de beste manier, maar ik had dat liever anders gezien (zoals Jackson deed in de film).

Wel is ditmaal het gedeelte met Sam en Frodo veruit het beste. Soms spannend, goed geschreven, meelevend en duidelijk niet afgeraffeld. De rest van het verhaal wel. Heel veel gebeurt nogal ineens of plotseling, alles lijkt met gemak overwonnen te worden, alle gebeurtenissen worden summier aangestipt, en dat komt nogal zielloos over. Je leest en denkt, okay, zo is het gegaan. Maar meeleven zat er niet in. En op het eind hoop je dat het boek maar snel uit is, of in elk geval sterk eindigt. Dat doet het enigszins, maar ook het opruimen van het rumour in The Shire gaat doodeenvoudig.

Soms had ik werkelijk het idee een kinderboek te lezen, of het nieuwe testament. Vooral door de dialogen. In deel twee was dit wel aardig, vol pathos, nu begon ik mij er vooral aan te ergeren. En natuurlijk, welke doodstrijd men ook op het slagveld voert, nooit is men te beroerd een lied aan te heffen of een rijmpje te declameren. Dat dat door een redacteur niet eruit geknikkerd is.

Nee, grote tegenvaller dit. 1,5*.

Toen ik ergens halverwege april besloot om me na al die jaren eens terug te verdiepen in Midden-Aarde had ik niet verwacht dat het me zo ging bezighouden. The Fellowship of the Ring voelde aan als thuiskomen na een lange reis en hoewel daar wat foutjes in zaten (blijf Tom Bombadil geen leuk personage vinden), was het reikhalzend uitkijken naar The Two Towers. Die bleef ook zijn niveau behouden, maar leed een beetje onder de verdeling in twee boeken. De gebeurtenissen van Aragorn, Gilmi en Legolas volledig in het ene boek en de avonturen van Frodo en Sam in het andere.. Het vormde geen mooi geheel.

Het was dan ook de vraag of die lijn met The Return of the King verder gezet ging worden. Het antwoord is ja en toch werkt het hier beter. Tokien bewijst met onder andere de verhaallijn van Pepijn en Merijn dat hij het wel kan, en dan bedoel ik het wisselen tussen twee locaties per hoofdstuk, en ook de verwijzingen naar de verschillende gebeurtenissen (Sam die de wind voelt opsteken op hetzelfde moment als op het slagveld bij Gondor) zorgen ervoor dat dit meer als een volwaardig geheel aanvoelt. De veldslag is van de eerste tot de laatste seconden genieten en ook het tweede boek met Frodo en Sam is erg degelijk. Heerlijk ook dat Tolkien de moeite neemt om uitgebreid het leven na de vernietiging van Sauron te vertellen. Zo vond ik het stuk van Frodo, Sam, Merijn en Pepijn die het nog een laatste keer tegen Saruman moeten opnemen een leuke afsluiter. Alle losse eindjes worden mooi afgerond.

Althans, dat dacht ik totdat ik een tweetal jaar geleden op de boekenbeurs iets vond dat de naam 'De Aanhangsels' had meegekregen. Een snelle internetsearch vertelde me dat het iets wat dat normaal gezien bij de trilogie hoort, maar bij mijn filmedities uit 2003 was het er blijkbaar uitgehaald... Toen meegenomen en nu voor de eerste keer gelezen. Interessant vanwege de vroegere (en verdere) geschiedenis van Midden-Aarde, maar wel wat taaier en ook niet altijd even interessant gebracht. Het gewoon opsommen van wat namen van koningen zoals in Appendix A, daar heb ik niet zo veel aan. Gelukkig verandert dat snel en krijgen we iets meer een verhalende uitleg, hoewel die soms ook nogal taaier is met al die namen waarmee je wordt doodgegooid, maar ik had liever nog meer uitleg gezien dan bijvoorbeeld de kalender van de Gouw. Interessant om eens te lezen dus, maar in zijn geheel niet zo onmisbaar als wordt beweerd op de kaft van het boek.

Al zorgt juist dat extraatje er wel voor dat je nog meer het gevoel krijgt wat voor indrukwekkende wereld Tolkien eigenlijk heeft gemaakt. Toegegeven, hij verliest zich misschien wel eens in te lange besprekingen maar dat neemt niet weg dat hij er hier een enorm boeiend geheel van heeft weten te maken waarin je toch echt meeleeft met de wereld die hij schiep. Velen hebben het geprobeerd, velen zijn er in gefaald maar dat telt niet voor Tolkien.

4.5*

Waardige afsluiter van deze toch wel geniale trilogie. De slag om Minas Tirith, Sam, Frodo en Gollem in Mordor, de laatste loodjes en de terugkeer van de koning maken vooral de eerste 250 bladzijdes van dit boek tot een klassieker in zijn genre (vooral de trilogie als geheel). De laatste ongeveer 70 bladzijdes hadden voor mij persoonlijk wel iets korter gemogen, maar goed nu uit en zeer genoten van deze 3 boeken de laatste week. Nu weer op naar de films!