Vineland - Thomas Pynchon (1990)

Toen Vineland in 1990 verscheen, reageerden veel lezers blijkbaar nogal teleurgesteld. De verwachtingen zullen ook wel hooggespannen zijn geweest. Pynchon die 18 jaar de nam tijd om zijn nieuwe boek te schrijven. Het meesterwerk Gravity's Rainbow om te overtreffen. Maar Vineland verschilde op een aantal punten behoorlijk van zijn voorganger, en het kreeg al snel de reputatie van een zwakke broeder in Pynchons oeuvre.

Is dat terecht? Ja en nee. 'Pynchon Light' is een term die vaak genoemd wordt bij Vineland, en eentje die ik wel snap. Vooropgesteld: het boek is onmiskenbaar Pynchon, vol met zijn klassieke thema's als jaren 60 counterculture, paranoia, macht en controle, en natuurlijk seks, drugs en rock & roll. Ook bevat het weer veel bizarre gebeurtenissen, beschreven in de mans unieke stijl.

Waar het Vineland wel aan ontbreekt, is die laag van o.a. esoterische verhandelingen, natuurkundige uiteenzettingen en de ogenschijnlijk ordeloze vertelstructuur die bijvoorbeeld Gravity's Rainbow zo kenmerkte. En over de structuur gesproken, het boek heeft zowaar een (redelijk) goed te volgen plot! Centraal staat de zoektocht van ex-hippie Zoyd Wheeler en zijn dochter Prairie naar Prairie's verdwenen moeder. Uiteraard fragmenteert dit al snel in een groot aantal subplots met allerlei bijpersonages, en is de hoofdpersoon naar goede Pynchoneske traditie grotendeels afwezig uit zijn eigen boek, maar naar het einde toe komen de meeste lijntjes weer mooi bij elkaar en wordt een en ander goed afgesloten. Ook hier een verschil met Gravity's Rainbow, waarbij ik me na afloop toch voornamelijk afvroeg wat er nou in godsnaam was gebeurd. Ook neemt Pynchon hier meer dan hij normaal doet de tijd om zijn personages uit te diepen, waardoor ze voor mij meer tot leven kwamen.

Al met al dus misschien een wat minder ambitieus boek van deze bijzondere schrijver, maar daarom wat mij betreft nog niet per se van mindere kwaliteit. Liefhebbers kunnen hem sowieso eens proberen, maar ook voor nieuwkomers is dit misschien wel een goede introductie in Pynchons werk.

Ik pakte Vineland op omdat het te boeken staat als de toegankelijkste Pynchon. Deze schrijver hanteert een dissonante schrijfstijl. Hij introduceert verscheidene personages, beschrijft buitenissige gebeurtenissen en gebruikt slang. Als lezer vond ik deze stijl niet altijd even prettig. Ik ben verder niet de grootste fan van komisch bedoelde gekkigheid; al valt het hier mee (enkel DL vond ik een ergerlijk personage) In wezen is dit een bitter en cynisch verhaal. De counter-culture van de jaren 60 is van binnenuit opgeblazen, er is verhulde repressie vanuit de veiligheidsdiensten en de overgebleven hippies zijn nostalgische randfiguren. Nixon heeft met Reagan een ideologische opvolger gekregen en ditmaal is er minder verzet. O.a. film heeft gediend als bliksemafleiding voor de opstandigheden van de jaren 60. Ik vond het fijn dat er, naast deze politieke verhandelingen, een goed te volgen familiedrama afspeelt. Het vormt een rode draad die emotie opwekt
( met name het moment dat Zoyd alleen met Prairie overblijft). Ik kan niet zeggen dat ik door dit boek een fan van Pynchon ben geworden. In tegendeel zou ik welhaast willen zeggen; hoewel ik nog nipt op een voldoende uitkom.

De nieuwe film van Paul Thomas Anderson, momenteel getiteld ‘One Battle After Another’ is, na veel speculatie hierover, inderdaad een moderne verfilming van Pynchon’s Vineland:

Paul Thomas Anderson’s One Battle After Another Test Screens, Confirmed to Be Modern Update on Vineland - thefilmstage.com

Niet direct enthousiast. Mijn favoriete regisseur maar zijn andere Pynchon-verfilming was wel duidelijk zijn minste film tot op heden.