Mecca: The Sacred City - Ziauddin Sardar (2014)
Engels
Historisch / Politiek
448 pagina's
Eerste druk: Bloomsbury,
Londen (Verenigd Koninkrijk)
Mekka is voor velen het hart van de Islam. Het is de geboorteplaats van Mohammed, de richting waarnaar moslims zich keren wanneer zij bidden en de plek van de bedevaart die jaarlijks zo’n drie miljoen moslims uit alle uithoeken van de wereld trekt. Toch is de betekenis van Mekka meer dan louter godsdienstig. Wat er gebeurt in Mekka en hoe moslims over de politieke en culturele geschiedenis van Mekka denken heeft tot op de dag van vandaag een grote invloed op het wereldgebeuren gehad en blijft dat hebben. In dit inzichtelijke boek ontrafelt Ziauddin Sardar de zin en de betekenis van Mekka. Hij speurt de geschiedenis na, vanaf de oorsprong als een “dorre vallei” in de woestijn tot de evolutie als een handelsstad en plotselinge opkomst als het religieuze centrum van een wereldrijk, hij onderzoekt het religieuze strijdgewoel en de opstanden in Mekka die de moslimcultuur aanzienlijk hebben gevormd. ‘Mecca’ voert de lezer mee tot achter de gesloten deuren van een van de belangrijkste plaatsen in de wereld van vandaag.
Hartstochtelijk geschreven pleidooi om de fysieke stad Mekka te demystificeren als het onwrikbare epicentrum van de islam. Liberale theoloog/geschiedkundige Ziauddin Sardar duikt in het rijke verleden van machtswisselingen, politieke invloeden van buitenaf en beslissende momenten waarop het islamitische geloof vorm kreeg. Beeldend beschreven met het oog voor detail en de welkome humoristische knipoog van een enthousiasmerende historicus. Geschiedenis is op zijn interessantst als het de shakespeareaanse duisternis weerspiegelt van kleurrijke historische figuren en hun vaak gewelddadige machtsblokken. Het werk is dan ook een schatkamer aan verwijzingen naar bekende iconische figuren (profeet Mohammed, Salahedinne) maar evengoed naar zoveel andere historische namen die -in meer of mindere mate- de loop van de Mekkaanse geschiedenis hebben bepaald. Het bloed heeft rijkelijk gevloeid in de straten van Mekka.
Suspense volle blockbuster, gesteund door gedegen research en feitenkennis: met contrasterende of elkaar aanvullende getuigenverslagen, vele verwijzingen naar historische teksten, of meer hedendaagse historische inzichten. Daarmee schetst Sardar een prozaisch, levendig beeld van de schaduwzijde van een symbolische stad, die zo diep ingebed is in de collectieve verbeelding van de wereldwijde islamitische geloofsgemeenschap (de Ummah). Sardar weet steeds interessante nieuwe invalshoeken te vinden als het teveel een opsomming dreigt te worden van wie er wie vermoordde in welk jaartal. Over bedoeïenenstammen die een rijke geschiedenis hebben van het overvallen van hordes pelgrims. Over fundamentalistische takken van de islam die eigenlijk al vanaf het prille begin hun macht proberen op te leggen aan de gevestigde orde. Over sultans, sharifs, emirs en andere leiders die decadente gebouwen ontwierpen om een blijvend stempel op de geschiedenis te drukken. Over Europeaanse spionnen die infiltreren in Mekka om hun oriëntaalse fantasieën te toetsen aan de werkelijkheid.
Sardars' rijke geschiedenisles is hoogst politiek actueel. De onaanraakbare heiligheid van Mekka leidt tot een fiat voor tegenwoordige machtshebbers - de Saudi - om de stad te monopoliseren in een vreemde mengeling van kapitalistische exploitatie met wahabitische islam. Historische plekken worden weggevaagd voor sterresorts en publieke voorzieningen. Andere geloofstakken worden gediscrimineerd, buitengesloten en weggehouden bij de werkelijke machtsvelden (overigens óók een terugkerende traditie in de geschiedenis) Tegelijkertijd leiden gebrekkige infrastructuur en mismanagement tot levensgevaarlijke situaties voor de overdaad aan moderne pelgrims die de plek jaarlijks bezoeken. Een jaar na verschijnen van dit boek stierven er bijvoorbeeld meer dan 700 hadji door vertrapping en instortende bouwwerken. Ook in het moderne Mekka is weinig heilig.
Punt van kritiek is dat Ziauddin Sardar blijft benadrukken dat hij nog steeds een rol weggelegd ziet voor de islam in het moderne leven, terwijl het boek weinig aanleiding geeft om vertrouwen te hebben in systemen die rond islamitisch gedachtegoed gebouwd zijn. Mekka zelf lijkt in ieder geval heen en weer geslingerd te zijn tussen xenofobe, agressieve, buiten sluitende en koloniale machtsblokken vanuit de islamitische wereld. De islam kwam tot leven na machtsblokken tegen de heersende polytheïstische machten, maar echt veel vreedzamer en toleranter is (voornamelijk) de Arabische wereld er niet op geworden. Wellicht dat je deze geschiedenis over Mekka moet lezen tegen de context van zijn eerder gepubliceerde werk, want zo op zichzelf is het een weinig hoopgevend stemmend relaas over islam door heden en verleden van de mensheid.