The Story of Art - Ernst Gombrich (1950)

Fantastische inleiding in de kunstgeschiedenis.

Zeer toegankelijk voor de leek en volgens mij op sommige momenten ook nog verhelderend voor het al iets meer getrainde oog. Het boek wordt wel eens bekritiseerd om zijn westerse benadering en het feit dat er geen vrouwelijke kunstenaars in staan (als ik me niet vergis krijgt enkel Kathe Kollwitz een plaatsje, terwijl bv. Artemisia Gentileschi of Camille Claudel er ook best in hadden gekunnen). Terechte kritiek misschien, maar ik denk niet dat Gombrich dit bewust deed en zijn verhaal vooral wou vertellen a.d.h.v. de werken die hij goed kende en gepassioneerd door was, iets wat je duidelijk terugvindt in zijn tekst.
Zijn beschrijvingen van bepaalde werken en kunstenaars lopen vaak over van enthousiasme dat je er haast niet aan kan ontsnappen, maar dit gaat echter niet ten koste van zijn objectiviteit.
Opvallend is ook dat hij geen waardeoordeel maakt tussen verschillende tijdsperiodes of stijlen. De onrealistische lichamen van de Egyptenaren zijn volgens hem niet minder dan de harmonie in het werk van Rafaël. Wat zij echter illustreren zijn de begrenzingen en uitdagingen waar de kunstenaar mee geconfronteerd werd en zijn/haar antwoord hierop. Wanneer Gombrich dit uitlegt zie je vaak net waarom de kunstenaar deze beslissing nam en dit leidt vaak tot een grotere appreciatie van een bepaalde stijl dat je daarvoor niet veel zei.

Ach kijk, wist niet dat deze op de site stond. Een boek als een kassei dat verplichte kost was in mijn tweede jaar in de lerarenopleiding geschiedenis. Gombrich heeft een heel open blik, hij maakt zich nergens schuldig aan cheerleaderisme, dikkenekkerij of het systematisch hekelen van bepaalde kunstenaars of stromingen, wat bij andere auteurs die we toen moesten lezen (Tom Holland, Amy Chua) wel anders was. Op een aangename, vertellende manier geeft hij een helder overzicht van beeldende kunst door de eeuwen heen, dat veel meer is dan een opsomming van namen, maar ook aandacht besteedt aan sociale, culturele, economische en politieke omstandigheden. De belangrijkste werken die hij vermeldt, staan ook gewoon afgebeeld. Achterin het boek gaat hij ook nog eens in op de zin en onzin van het indelen in periodes en stromingen, het bestaan van meesterschap in de kunst en de breuk tussen klassieke en moderne kunst (die te maken heeft met de uitvinding van de fotografie en hoe die de perceptie van realistisch schilderen veranderde). Het blijft inderdaad allemaal erg Westers, maar als één van Gombrichs criticasters een even goed werk schrijft over niet-Westerse kunst, zal ik dat met veel plezier lezen.

Moeilijk om dit een beoordeling te geven binnen dezelfde sterren waarmee ook Tolstoj, Wolkers en Giphart beoordeeld zouden moeten worden, maar dit is een geweldig boek voor iedereen die geïnteresseerd is in (beeldende) kunst. Geduldig en gebruiksvriendelijk legt Gombrich de verbanden tussen verschillende kunststijlen uit, laat hij zien wat de artistieke verdienste van bepaalde kunstenaars is geweest en wat de artistieke problemen waren waar zij mee te maken hebben gehad. Gombrich reikt de lezer een referentiekader aan om kunst te 'begrijpen', zonder zelf al te opzichtig zijn smaak door te drukken.