Todos os Nomes - José Saramago (1997)

Dit boek van Saramago toont de meer persoonlijke aard van de schrijver. Verhaalt hij in 'Stad der Blinden' over een hele samenleving, hier spitst hij zich toe op de lotgevallen van een twijfelende oude man. Dit is echt een pluspunt: de stijl van Saramago (de wijze, ironische, alwetende verteller) komt hier goed tot uiting. Ook laat hij de vertwijfeling van de mens goed zien: het is een boek dat grote vraagtekens zet bij de betekenis van leven en dood in deze samenleving. Wellicht is het boek minder schokkend en politiek dan bijvoorbeeld 'Stad der Blinden', het is wel veel doeltreffender en zodoende ook iets beter.

Ik lees veel en vrij snel. Maar dit is een boek waar ik meer tijd nodig had. De lange zinnen van Saramago dwongen me tot meer aandacht, soms moest ik ze overlezen, omdat ik ze niet in een keer opnam. Al moest ik hier erg aan wennen, de zinnen verdienden het. Ik heb 'Alle Namen' af en toe neergelegd om te laten bezinken wat ik las. Misschien wel omdat de gedachten en gangen van Meneer José minitieus worden uitgesponnen. De beelden van het Archief van levenden en doden, de hierarchie van ambtenaren spreken haast voor zich. Treffende metaforen.
De voor mij aantrekkelijk wereldvreemde Meneer José worstelt zich, gedreven door zijn obsessie een onbekende vrouw te vinden, op een ontwapende manier uit zijn vaste patronen. Omdat José Saramago dit met een groot invoelingsvermogen beschrijft, is deze ontworsteling geloofwaardig. Zinnen met een vriendelijk spottende toon, maakten mijn leesplezier compleet, bijvoorbeeld als de oude man een inbraak wil plegen:

Het trapje was niet zo hoog dat hij er het raam mee zou halen maar hoog genoeg om op het afdak te komen, en daarna was het Gods wil. Nu hij was aangeroepen, besloot God meneer José in zijn benauwenis te hulp te komen, wat ook weer niet zo bijzonder is, als we denken aan de talloze inbrekers die al zo lang de wereld bestaat het geluk hebben terug te keren van hun inbraken, niet alleen beladen met spullen maar ook heelhuids en ongeschonden, dat wil zeggen zonder goddelijke kastijding.

Het is lang geleden dat ik een boek met zo'n spijt dichtsloeg omdat het verhaal ten einde was. Ik was er nog niet aan toe afscheid te nemen van Meneer José. Voorlopig zal hij daarom, bovenaan mijn nieuwe top 10 prijken: een 5.

Die enorme lange zinnen remmen het lezen af.
Maar toch is dit een heel mooi boek!

Meneer José... och, wat een aandoenlijk 'dappere' man. Vijftig jaar en zijn hele werkzame leven doorgebracht in een Kafka-achtig instituut. Maar echt braaf is hij niet, nooit geweest ook. Stiekum het archief gebruiken voor zijn eigen persoonlijke archief....tsk, tsk. En dan, heel toevallig wordt hij verleidt steeds een beetje fouter, steeds een beetje opstandiger te worden.

Valsheid in geschrifte, de bisschop gebruiken om de bewijzen te verstoppen, de gespekken met het alziend oog van God, de avont/duren in het archief, de gesprekken met de buurvrouw onder rechts, de zware beproeving op de begraafplaats en zijn ontmoeting met de schaapherder daar, de inbraak, de archivaris en zijn plan om de doden weer onder de levenden te brengen... en de vrouw met het eeuwige leven. Teveel mooie dingen om ze allemaal op te noemen... prachtig boek.

Dit is een van mijn favorieten van Jose Saramago. Heel beeldend geschreven en ik waande mij ook in het archief bij het lezen ervan, kon de knipsels zien en het papier ruiken als het ware.
Het karakter van de man en zijn nieuwsgierigheid die uitmond in een obsessie is zeer treffend beschreven. Prima boek.

Vijf euro bij Bol.com nu.

Heerlijk geschreven boek van Saramago. De schrijfstijl is echt een lust voor het oog. Meest kenmerkend zijn de ironisch getoonzette, lange zinnen vol preciseringen, verbeteringen en non-diegetisch commentaar. Interessant is het vertelperspectief van de alwetende verteller (José Saramago) versus het personage, de schrijver José, die zelfs via zijn aantekeningen tijdelijk opduikt in de ik-vorm. Verder mogen de dialogen niet onvermeld blijven, die even vaak monologen zijn met al dan niet bedachte gesprekspartners (zoals plafonds, de meervoudige ogen van God ). Naast de schrijfstijl is de verhaalsetting van Alle namen weer uitstekend te noemen. Het archief van de burgerlijke stand krijgt door Saramago's beschrijvingen werkelijk Kafkaeske dimensies.
Deze twee zaken, stijl en setting, zijn eigenlijk altijd de grootste troeven van Saramago. Zoals altijd loop ik echter ook weer aan tegen het gebrek aan binding. Het lukt me niet om echt in zijn boeken te komen, het blijft altijd een beetje rationeel genieten. Kom dus telkens uit op 3,5 ster, en dat is hier niet anders. Nog wel een citaat, keuze genoeg:

"Uit eerbied voor de werkelijkheid en om de eenvoudige morele plicht geen misbruik te maken van de goedgelovigheid van allen die bereid zijn de logica en aannemelijkheid te zien van meneer Josés wederwaardigheden op deze zo ongewone zoektocht, dient hier onmiddellijk te worden opgemerkt dat meneer José niet zachtjes van de vensterbank viel, als een blad van een boom. Integendeel, hij maakte een genadeloze smak, meer zoals de hele boom zou vallen, terwijl hij zich net zo goed centimeter voor centimeter omlaag had kunnen laten zakken totdat hij met zijn voeten de grond raakte."”

Zelden zo eens geweest met eRCee: zitten inderdaad meesterlijke elementen in dit boek, voor mij vooral de ironische stijl, met in vrijwel iedere zin een treffende preciezering, maar tegelijk grijpt het me nergens bij mijn lurven - ik kom er niet helemaal in, hoe goed het ook wordt.

Inmiddels heb ik een boek ontdekt van Saramago wat me wel 'bij de lurven' wist te grijpen, namelijk Het beleg van Lissabon.

Schitterend boek: meesterlijke stijl, bijzonder rijke en diepmenselijke thematiek, en heel knappe uitwerking. Bij wijlen even beklemmend als Kafka, naar wie hierboven trouwens al meermaals verwezen werd.
Ook al vind ik het dus één van de knapste Saramago's die ik tot nu gelezen heb, toch was het ook hier weer het einde waarover ik minder enthousiast ben: ook hier kon ik me niet ontdoen van het idee dat Saramago zich van een geweldig uitgangspunt en minutieuze opbouw misschien wat te vlug heeft afgemaakt...

Eerlijk; ik denk dat we het als mens een beetje verbrod hebben op deze planeet. Maar verdorie, wat hebben we af en toe toch fantastische boeken geschreven.

Bravo Saramago!

Meneer José is zo'n romanpersonage waar je een beetje van gaat houden. Hij is een emotionele man binnen een afstandelijke organisatie, die jaren zich aan het systeem heeft aangepast. Saramago laat hem de wereld ontdekken, door hem op zoek te laten gaan naar een geheimzinnige vrouw. Ondertussen snijdt hij grote thema's aan als leven-dood, betekenis van individuen en de beklemmende bureaucratie. Veel meer dan in andere boeken, blijft Saramago echter dicht op de huid van zijn hoofdpersoon. Hierdoor groeit Alle Namen voor mij uit tot één van de betere boeken van deze Nobelprijs winnaar.