Zwarte Tranen - Tom Lanoye (1999)

Voor Lanoye’s tweede deel van de ‘Monstertrilogie’ gelden grofweg dezelfde opmerkingen als voor deel 1. Ten eerste blijft de experimentele factor, en wordt zelfs uitgebreid naar Elvire’s karakter. Anderzijds krijgt ze meer richting, door de loodrechte confrontatie tussen de obscure ‘De Gille’ en de hoopgevende ‘garnalenvisser’, al dan niet aangevuld met een koor vers gevangen garnalen. En juist door deze afgelijnde functie gaan de absurde passages minder storen, omdat ze in het derde deel (hopelijk) een cruciale rol zullen spelen.
Ten tweede kan Lanoye het nog steeds niet laten om veel dingen te herhalen, en dat in exact dezelfde bewoordingen als in deel 1 te lezen viel. Enigzins ironisch om onverholen tekst te kopiëren, maar niet echt interessant voor de lezer.
Ook drijft hij de quasi poëtische schrijfstijl door via het ‘Dagboek van een voortvluchtige’, passages die moeilijk lezen en de meer emotionele Katrien tonen, een zachte Katrien die ik niet meteen kan vereenzelvigen met de scherpzinnige...
Desondanks is ‘Zwarte Tranen’ beter dan zijn voorganger ‘Het Goddelijke Monster’, dankzij de voeling die je opbouwt met de personages. Elke visie belicht een ander soort burger van ons Belgenland, de doden zijn tegelijk waarnemers en relativisten.
De vraag hoe het nu eigenlijk verder gaat met Steven/Stephen, Alessandra, Herman, etc. zal enkel een stimulans wezen om meteen over te gaan tot ‘Boze Tongen’ – die hopelijk net iets méér te bieden heeft dan zijn voorgangers.
3,5*

Waar mijn voorganger 'Zwarte tranen' beter vindt dan 'het Goddelijke Monster', wil ik juist bepleiten dat het eerste deel van de monster trilogie het betere boek is. Simpelweg omdat de humor in 'het Goddelijke Monster' veel directer is dan in dit tweede deel.
Dit tweede deel wordt voornamelijk gebruikt om het overvloed aan karakters wat meer diepgang te geven en dit slaagt maar gedeeltelijk (zoals ook JJ_D al aangeeft is Katrien opeens een wat ander persoon en hetzelfde geldt voor Alessandra en De Decker). Lanoye begint naar kunstgrepen te neigen om het verhaal rond te krijgen (zo is de dood van Jonas een stuk minder direct aan Katrien te relateren dan de voorgaande doden.
Ik beoordeel dit tweede deel dan ook een stuk lager dan het eerste en hoop dat het slot weer op het oude niveau zal zijn.

Iets minder scherp dan zijn voorganger omdat er inderdaad meer kunstgrepen toegepast moeten worden om de spanning erin te houden. Tegelijkertijd wordt het wel duidelijker waar Tom Lanoye heen wil met zijn trilogie en krijgt het familieverhaal een meer politieke en maatschappelijke lading dan in zijn voorganger. Dit boek biedt dan ook een panoramische blik op Vlaanderen op metaniveau en is zoveel meer dan het drama dat zich in het verhaal ontvouwt. De nieuwe perspectieven die worden geopend (Alessandra, Hannah, Elvire) zijn wederom weer heerlijk paradoxaal in dat ik ze ongelofelijk begon te haten en tegelijkertijd aimabel vond.

Via mijn nieuwe recensieblog, 'In 100 woorden': Zwarte Tranen (Tom Lanoye, 1999) | In 100 woorden - in100woorden.wordpress.com

Nee, ik heb de tv-adaptatie van Het Goddelijke Monster nog niet gezien. Op één ultrakorte trailer na dan. Toch zag ik tijdens het lezen van Het Goddelijke Monster en deze Zwarte Tranen steevast Joke Devynck voor mijn netvlies dartelen, telkens als het hoofdpersonage Katrien Deschryver aan het woord kwam. Maar laat dat de pret niet bederven. Tom Lanoye bewijst een van ’s vaderlands grootste auteurs te zijn. Schipperend tussen schrijfstijlen en vertelperspectieven brengt hij een even humoristisch als dramatisch familie-epos in en over het België van rond de recentste eeuwwisseling. Allesbehalve keukenlectuur, maar minstens zo leesbaar. Benieuwd naar deel 3.

In dit vervolg focust Lanoye nóg meer op de politieke en juridische malaise in België. De familie Deschryver groeit uit tot de “exponent” van de totale incompetentie waaronder dit land gebukt gaat. Althans, dit land anno 1999.

Want de vraag is natuurlijk hoe actueel dit verhaal vandaag nog is. In Zwarte Tranen passeren vooral de uitwassen van de jaren 80 en 90 de revue, met subtiele (*kuch*) verwijzingen naar de Bende Van Nijvel en de zaak-Dutroux. Niet dat België 20 jaar later opeens een politiek gidsland is - verre van - maar we zijn toch niet meer de veredelde bananenrepubliek van weleer.

Het blijft wel een sterk boek natuurlijk. Zwarte Tranen schetst op een even cynische als treffende manier de chaos en de onmacht in een tijdsgewricht dat nog niet zo ver achter ons ligt.

Leo Deschryver en co blijven een geestig gezelschap, al zijn de personages in dit tweede deel - zoals eerder gezegd - meer ondergeschikt aan het verhaal en de symboliek.

3,5*