De Trein der Traagheid - Johan Daisne (1950)

Nooit doorheen kunnen komen.

Jammer. Mooi boek in mijn herinnering.

Trein der traagheid is niet alleen een ontzettend mooi boekje, het is vooral de introductie van het magisch-realisme in de Nederandse letteren. Ik vind de schrijfstijl daarnaast schitterend: een zeer toegankelijk, doch perfect uitgebalanceerd Nederlands (zoals dat alleen door een Vlaming kan worden opgeschreven).
Het plot is daarnaast ontzettend spannend en zorgt voor de lezer voor een naargeestig gevoel van claustrofobie. Het gevoel dat je nog even je licht aan wil laten, als je gaat slapen.

magisch realisme kicks ass!

Op basis van wat ik uit ‘De Trein der Traagheid’ heb kunnen opmaken begrijp ik wat kenners het “magisch realisme” van Daisne noemen – al kan elke lezer dat natuurlijk begrijpen als hij het boek uit heeft. Ook het feit dat Daisne de bijnaam ‘de Vlaamse Dostojevski’ heeft gekregen kan ik nu duiden, al valt hij naar mijn mening te vaak terug op omslachtige formulering (waar de Russische “meester” dat minder doet), en krijgen zijn ideeën daardoor te weinig bloeikansen: de hoofdstukken zijn al zo immens kort, en dan gebruikt de auteur nog eens dubbel zoveel woorden als nodig om iets uit te drukken... Anderzijds brengt de archaïsche stijl een kalme, ouderwetse sfeer tot stand (die het thema overigens alle eer aandoet) en al snel waan je jezelf helemaal ondergedompeld in de fifties...
Het grootste probleem met ‘De Trein der Traagheid’ is echter het ontbreken van een climax. Het boek wordt in een bepaalde richting gestuurd, maar Daisne laat de conclusies jammer genoeg aan de kijker over en het lijkt alsof hij snel van zijn personages af wou, want van een epiloog (bij de terugkeer naar de reëele wereld) is amper sprake.
Ondanks de geslaagde karaktertekeningen (voorzien van de nodige nostalgie) en het diepgaande uitganspunt, stelt ‘De Trein der Traagheid’ uiteindelijk noch filosofisch noch psychologisch veel voor. Nu wordt ik vooral overheerst door een onbestemd gevoel, en dat kan ik helaas niet als positief optekenen.
3* (Een aangenaam tussendoortje, als u zich niet ergert aan het onduidelijke einde.)

Johan Daisne schrijver en uitmuntend filmjournalist!
Net als tijdgenoot Hubert Lampo had ook Johan Daisne een zwak voor het magisch realisme!
De trein der traagheid is hier een schitterend voorbeeld van.
André Delvaux heeft dat prachtig verfilmd onder de titel:'un soir,un train'

Ik was bijna vergeten dat ik dit boek ooit (middelbare school) gelezen heb! Geen idee hoe ik het vond, ik zal het binnenkort weer eens uit de bieb halen.

De hoofdpersoon, professor Hernhutter en Val, de student ontmoeten elkaar in een vreemde situatie. Zij zijn de enige wakkere figuren in een niet verlichte trein. Hun horloges zijn stil blijven staan op half zeven, het is donker en de trein is ook al gestopt. Val is al buiten en ook professor Hernhutter en de hoofdpersoon besluiten uit te stappen. De trein zet zich dan in beweging en zij blijven gedrieën achter.
Zij wisselen hun ervaringen uit en besluiten naar de bewoonde wereld te lopen, die door middel van lichtjes in de verte, lonkt. Na verloop van tijd arriveren ze hongerig en dorstig bij een gebouw dat een herberg lijkt te zijn. Het is er druk, er wordt gegeten en gedronken door een gemêleerd gezelschap onder het genot van onbekende, maar prettige muziek van een orkest. Ze besluiten daar wat te drinken en te eten, Val doet een kaarttruc en in navolging van Val doet ook de ober dat, met een verrassende uitkomst.

Psychisch automatisme en inertie.. daar speelt Johan Daisne in De trein der traagheid mee. Speelt de dood (al) een rol in het leven... en vloeit het leven nog even door in de dood? Is er een schemergebied tussen leven en dood? Bepalen je gedachten dat (volgens bepaalde boeddhistische stromingen bepalen die je volgende leven)? In mooi 'oud' Nederlandse volzinnen vertelt Daisne dit verhaal. Het resultaat is een prachtig voorbeeld van een magisch-realistische vertelling.

Een zeer boeiend boek, wel erg kort had hem binnen een uur uit. Ben erg onder de indruk van het verhaal, zo kort maar toch zo'n inpact en het is ook heel erg spannend allemaal. Heb genoten, al was het maar van korte duur. Zeker een aanrader, je hebt hem zo uit en voor een Nederlands boek is het nog redelijk spannend en heel erg knap bedacht.

4*

Sfeervolle vertelling ja. Ik had eerlijk gezegd geen idee dat dit van eigen bodem komt. Daar hoor je geen leraar Nederlands over!

Kijk uit, he! Geen Nederlandse bodem, maar Belgische! Dat ligt bij sommigen erg gevoelig

De massatraagheid van het leven, prachtig.

Hmpff. De taal en Boekmeter, dat zijn toch de twee dingen die Belgen en Nederlanders verbindt.

Best een leuk boekje, maar met enkele tekortkomingen. Die tekortkomingen wegen echter niet zwaar door, aangezien ze steeds ‘verdwijnen’ op de moment dat je ze vast stelt.
Een aantal voorbeelden:
- Een uitvoerige beschrijving van de omgeving, met haar details, is een absolute must. Maar men kan ook overdrijven. Net wanneer het dat dreigt te worden stopt de auteur.
- Daarna gaat het pagina’s lang over de gemoedstoestand van de hoofdfiguur. Net wanneer dat te lang dreigt te worden schiet het boek in versnelling, en zijn we vertrokken. Het boek is slechts 117 pagina’s lang, en men mag dus zeker niet te lang ter plaatse blijven trappelen.

Maar het duurt eigenlijk tot in de helft vooraleer het boek echt interessant gaat worden. En da ’s een spijtige zaak, want er resten dan slechts een 60-tal pagina’s. Bovendien is dat kleine stukje eigenlijk onvoldoende om er een lange en meeslepende rit van te maken die je uren of dagen vast houdt. Je leest er op nog geen 2 uur door. Het boek mocht dus best wat langer zijn, dan zou het een veel diepere impact nalaten bij de lezer.

Maar an sich valt er over die laatste helft niets slechts te zeggen. Het is degelijk geschreven, behoorlijk spannend, en wat het voornaamste is: het levert voldoende stof tot nadenken. Volgens mij ervaart het hoofdpersonage een soort van bijna-doodervaring. En dat is wel straf, aangezien het fenomeen pas jaren later beschreven werd.
Ik heb er verder nog wel mijn ideeën over, maar daar ga ik niet verder over uitwijden.

Misschien toch nog een structureel pluspunt opnoemen: Het boek is onderverdeeld in een hele hoop kleine hoofdstukjes die doorgaans niet langer dan 3 pagina’s zijn. Heel gemakkelijk als je even het boek moet neerleggen om aan dringende huishoudelijke verplichtingen te voldoen.



4,0*

Het nieuw docudrama DE TREIN DER TRAAGHEID is voorgesteld in Afkikker Gent, het gaat over de echte route van de trein, de echte bom die viel en het echt restaurant waar de reizigers hun troost vonden. Het geheim wordt weldra ontsloten. Want de trein vertrok in Brussel, spoorde door Frankrijk en keerde terug naar Gent!
Daisne werkte in Brussel en woonde in Gent in 1948 toen hij de novelle schreef op 14 april.

Ik keek vandaag toevallig naar een programma over de Japanse schrijver Kenji Miyazawa op de Japanse TV. Het lijkt alsof Johan Daisne het werk van deze schrijver heeft gekend en er gebruik van heeft gemaakt.

Miyazawa heeft waarschijnlijk ook in Esperanto geschreven. Ik heb daar nog niets over gevonden maar hij heeft het in elk geval gestudeerd vanuit zijn interesse voor verschillende talen.

Hier een stukje aangehaald uit wikipedia (naast Engels is ook Esperanto en Frans beschikbaar) over hem:
"Night on the Galactic Railroad (銀河鉄道の夜 Ginga Tetsudō no Yoru), sometimes translated as Milky Way Railroad, Night Train to the Stars, or Fantasy Railroad In The Stars,[1] is a classic Japanese fantasy novel by Kenji Miyazawa written around 1927. The nine-chapter novel was posthumously published in 1934 as part of Complete Works of Kenji Miyazawa Vol. 3".
Bron: Wikipedia - Night_on_the_Galactic_Railroad

Ik dacht meteen aan "De trein der traagheid" dat ik in mijn middelbare schooltijd gelezen heb. als onderdeel van een thema verslag met als onderwerp "Het Magisch Realisme en Fantasie verhalen m.b.t de dood.".

Johan Daisne heeft zich er wat mij betreft te kort door de bocht en overintellectueel van af willen maken.
Het boekje was natuurlijk ook superkort.
Lampo kon mij meer bekoren.

Lijkt me tevens leuk om "De komst van Joachim Stiller" en "Het Grote Gebeuren" van Belcampo (ook superkort) weer eens naast dit werk te zetten als ik wat meer tijd heb (goede jeugdherinneringen).

[FisherKing 8 september 2006, 13:06 uur
Nooit doorheen kunnen komen]
Ik raad u aan om dit boek een tweede kans te geven. Al heeft het een trage start, begint het verhaal zich op te bouwen in de helft van het boek.

Johan Daisne was een pionier van het magisch realisme in de Nederlandstalige literatuur. Onder invloed van moderne poëzie en schilderkunst wilden ze surrealistische elementen verwerken, maar toch nog een samenhangend verhaal behoudend. Een oplossing daarvoor was het "gedroomd realisme". Het omkaderende verhaal is realistisch, maar het middendeel bestaat uit één lange droom. Het hoofdpersonage is net als Daisne leraar en schrijver.

In die droom komen symbolische en onderbewuste elementen in voor. De drie hoofdpersonages, een bejaarde, een volwassene en een jongere zijn drie archetypen. Jung geloofde dat ieder mens tegelijk kenmerken van drie leeftijden in zich meedroeg: de wijsheid van de oudere, de activiteit van de volwassene en de impulsiviteit van de jongere. Hun uurwerk staat stil, wat erop wijst dat de hele droom zich in een flits afspeelt, alsof de protagonist even de tijd uit stapt voor een bijzondere ervaring.

De titel verwijst naar het traagheidsbeginsel of de inertie. Als een trein bruusk stopt, bewegen de passagiers nog even voorwaarts. Deze novelle is kort, maar uitgepuurd en invloedrijk.

Er bestaat ook een hoorspelversie van dit werk: Hoorspel: De Trein Der Traagheid.