Diario di uno Straniero a Parigi - Curzio Malaparte (1966)

Een anekdote uit dit boek, al bekend geworden door de recensies:

Malaparte wordt als 20-jarige ontboden door Mussolini, die hem nadat hij twee uur heeft moeten wachten berispt omdat hij heeft kwaadgesproken van Il Duce. Verbouwereerd vraagt Malaparte wat hij dan heeft gezegd. Mussolini antwoordt dat Malaparte twee dagen eerder in een café heeft verkondigd dat Mussolini lelijke dassen draagt. De jonge schrijver stamelt een halfbakken excuus en verlaat de zaal. Halverwege draait hij zich om en vraagt permissie om nog een laatste woord tot zijn verdediging te spreken. Spreekt u maar, antwoord Mussolini. Waarop Malaparte zegt: "Ook vandaag draagt u een lelijke das".

Zijn pseudoniem is dan ook wel weer veelzeggend.

Eerst maar even een disclaimer: lees dit boek niet als je nog nooit wat van Malaparte hebt gelezen. Zijn plaats in de literatuur wordt bepaald door Kaputt en De huid, nergens anders door.

Dat gezegd hebbend, is dit voor de liefhebber wel de moeite waard. Het levensverhaal van Curzio Malaparte kent een aantal mijlpalen: als 17-jarige jongen gaf hij zich als vrijwilliger op voor het Franse leger om te vechten in WO I tegen de Duitsers, in de jaren '20 associeerde hij zich met de fascisten maar raakte niet veel later uit de gratie en werd verbannen. In de tweede wereldoorlog was hij aanvankelijk oorlogcorrespondent vanaf het Duitse front. Later sloot hij zich als verbindingsofficier aan bij de Amerikanen tijdens hun opmars in Italië. In 1947 vertrok hij uit Italië om zich als 'vreemdeling in Parijs' te vestigen, en daarover gaat dit dagboek.

Zoals uit bovenstaande korte biografie al blijkt, valt Malaparte niet goed in een kamp onder te brengen. Maar de buitenwereld, of het nu in Italië is of in Frankrijk, doet dat wel. De Franse intellectuele elite blijkt Malaparte als collaborateur te beschouwen, hoewel dat vrijwel nooit hardop wordt uitgesproken. Eén van de opmerkelijkste passages uit Dagboek van een vreemdeling in Parijs is de ontmoeting met Albert Camus. De nurkse houding van laatstgenoemde staat een ontmoeting van persoon tot persoon in de weg, maar doet niets af aan de onverholen bewondering die Malaparte voelt voor zijn collega schrijver.
Overigens is Curzio Malaparte zelf ook niet bepaald mild in zijn oordelen. Sartre bijvoorbeeld wordt redelijk gefileerd als denker, Descartes nog meer. Maar ondanks dat is de liefde van Malaparte voor Frankrijk onmiskenbaar. Het hoofdthema van het boek is zelfs eigenlijk een verdediging van de Franse positie in de wereld na WO II (let wel, dit is een verdediging ván de Fransen tégen de Fransen). Deze laag van het boek is overigens niet het beste, omdat er nogal wat herhaling in voorkomt en omdat Malaparte ook niet altijd even goed te volgen is.

Hij is echter wel altijd interessant, onderhoudend, raadselachtig. Dagboek van een vreemdeling in Parijs bevat een aantal geweldige anekdotes en passages. Eén daarvan plaatste ik al. Een ander is de beschrijving van een van Malaparte's liefhebberijen: om 's nachts te blaffen als een hond. De passage over de 18 Spaanse gevangenen in Finland had in Kaputt en De huid niet misstaan. Ook de slotscène, die zich afspeelt in 1938, is prachtig.

Dagboek van een vreemdeling in Parijs is dus een eigenaardig boek, dat zich niet houdt aan regels, niet in balans is en een aantal serieuze onvolkomenheden heeft (men dient zich ook altijd te realiseren dat wat Malaparte vertelt niet persé de waarheid is...). Maar het is tevens een fascinerend inkijkje in het leven en de denkwereld van een van de meest ongrijpbare figuren uit de eerste helft van de 20e eeuw:

Ik ben geen held en geen martelaar, ik doe niet aan politiek. Al mijn incarnaties zijn literaire incarnaties. Om literaire en niet-politieke redenen ben ik gevangen gezet. Ze willen een politiek personage van mij maken, en natuurlijk strookt dat niet met mij, en de mensen snappen er niets meer van.
Ze willen niet begrijpen dat ik tegenover de antifascisten ben wat ik tegenover de fascisten was, dat ik om dezelfde redenen de pest had aan de nazi's als aan de Russische communisten, dat ik de hoogste minachting heb voor flutpolitici, van onverschillig welke partij, dat ik alleen geïnteresseerd ben in ideeën, literatuur, kunst. Dat ik een vrij man ben, een man buiten alles wat deze arme massa in beweging brengt.