En Finir avec Eddy Bellegueule - Édouard Louis (2014)

***

Weg met Eddy Bellegueule - Edouard Louis - cobra.be

Een zeer boeiend verslag van de vlucht uit een milieu van armoede, werkloosheid, alcoholisme en ruwheid. (Dat laatste woord is hier een beetje een eufemisme voor vulgariteit.) De grove praat die hier van elke bladzijde spat, wordt na een tijd gewoon drukkend. De ik-persoon voelt zich anders dan de anderen, door zijn homoseksualiteit en door zijn fijngevoeligheid en intelligentie. Zijn worsteling daarmee kan alleen uitlopen op een vlucht.
Ondanks de voorstelling van het uitzichtloze leven in dat milieu, is dit in de eerste plaats een verhaal over een persoon, geen sociale roman. Hoe het verder moet met het dorp is geen punt.

****

Volkskrant recensie: Beperkt beschikbaar

Het kwartaalboek!

De goede punten:
- Onomwonden geschreven, leest vlot, geen strakke structuur
- Setting van arbeidersmilieu en armoede (voorbeeld: de alomtegenwoordige televisie)
- De uitspraken van de mensen in cursivering
- Maakt inzichtelijk hoe het is om een buitenbeentje te zijn in deze gemeenschap

De mindere punten:
- Het is een persoonlijk ervaringsverhaal, met een voor de schrijver therapeutische aspect
- Innerlijke consistentie lijkt niet altijd te kloppen
- De seksscènes met neef/vrienden vind ik moeilijk te geloven

Al met al een gemengd oordeel. Is niet helemaal mijn type literatuur en ik ga ook niet echt op zoek naar meer werk van Edouard Luis, hoewel ik er ook weer niet omheen loop als het op m'n pad komt. In elk geval maakt het niet helemaal de verwachtingen waar die de schrijver in Buitenhof opwekte, door te claimen dat hij een buitenbeentje is in de literatuur met zijn aandacht voor de onderklasse. Hij doet hiermee de roman als kunstvorm zwaar tekort (ik noem: Hugo, Dostojewski, Gorki, Faulkner, Steinbeck, Fante, Boon, Ferrante en zo valt er nog wel even door te gaan).

Aardige schets van een conservatief Frans arbeidersgezin. Deze leefomgeving werkt niet in het voordeel van de behouden, gevoelige Eddy en het opgroeien hierbinnen moet zeer onprettig zijn geweest. Familieleden komen redelijk eendimensionaal over, het zijn allemaal eenvoudige, ongevoelige boerenpummels.

De vorm, waarbij steeds citaten of terminologie van de gezinsleden worden opgevoerd, is aardig, maar het voegt niet altijd evenveel toe. De citaten zijn niet mooi of verrassend, maar al snel meer van hetzelfde. Het doet me denken aan de resultatenparagraaf van een kwalitatief wetenschappelijk onderzoek; een manier om de belevingswereld van de onderzochten meer tot leven te laten komen.

Op de achterflap lees ik dan ook dat Louis socioloog is en eerder al werk publiceerde over Pierre Bourdieu. Ik zie daarnaast ook de dramaturgie van het dagelijks leven van Erving Goffman terugkomen. Beide zwaargewichten uit de westerse sociologie komen naar voren in onderstaand citaat; Goffman in de rollen, Bourdieu in de reproductie van bestaande verhoudingen. "Als je bleef aandringen, gaf mijn moeder uiteindelijk altijd toe. Mijn vader daarentegen brulde liever, was liever streng. Alsof het rollen waren die zij onderling verdeelden en die tegelijkertijd door maatschappelijke krachten die hen te boven gingen werden opgelegd én bewust werden gereproduceerd. Mijn moeder: Als je niet rustig wordt, zeg ik het tegen je vader, en wanneer mijn vader niet reageerde: Jacky, speel een beetje je rol, verdomme."

Thematisch vind ik het interessant: klassenverhoudingen, armoede, genderrolpatronen, kleine arbeidersgemeenschappen, seksualiteit, cultureel kapitaal, uitsluiting en uitbuiting. Maar, zoals ik eerder zei: het is, althans voor mij, niets nieuws en ook niet heel bijzonder opgeschreven. Hoewel dit laatste misschien ook de vertaling kan zijn. Een debuut waarin Louis zich veel op de hals haalt (te veel? Misschien meer focussen op één of twee van de thema's i.p.v. de hele rataplan?), maar niets echt heel overtuigend uitwerkt, hij blijft vooral steken op herhalingen van min of meer vergelijkbare herinneringen uit zijn jeugd.

Opnieuw een kwartaalboek welke ik vermoedelijk anders niet gelezen had. Mooi hoe ik zo steeds weer op boeken "gewezen" wordt die het lezen meer dan waard zijn.

Dit kwartaal boek liet me niet onberoerd. Het feit dat je als mens dus kan opgroeien in een omgeving die jou niet tolereert. Zelfs in de ogen van je ouders diepe teleurstelling zien, puur omdat je bent wie je bent. Onnoemelijk zwaar lijkt me dat, en zo onterecht dat de mooie talenten en kwaliteiten van de hoofdpersoon voor vele jaren niet aan het licht komen, puur vanuit de wil van hem zelf om te zijn zoals alle anderen.

Bij vlagen geen opbeurend boek, met hier en daar kleine sprankjes van hoop en onverwachte, licht positieve, wendingen. Maar wel goed om gelezen te hebben en vooral te leren hoe het niet moet.

Ik ontkom er niet aan 'Eddy' te vergelijken met 'Shuggie'. En 'Shuggie' wins the battle, met verve. Niet dat 'Eddy' het niet zwaar heeft gehad of zo. Het is meer een autobiografische coming-out/-of-age volop getroebleerde gedachten en gebeurtenissen en een hoop gevloek en getier. Oké, oké, in een stijloefening, maar een echte meerwaarde had dit niet mijns inziens. Desalniettemin prima te verteren, maar groots of ontzettend indrukwekkend....neuh.

Mannelijkheid erin geramd en homoseksualiteit eruit. Subtiel is deze misantrope plattelandsschets allerminst, maar in 'Weg met Eddy Bellegueule' (2014) blijft Édouard Louis als een doeldrieste bokser klappen uitdelen tegen een lichaam dat allang knock-out op de grond ligt. Elke klap of vernedering opnieuw het schrijnende besef dat de homoseksuele Eddy Bellegueule écht niet van zichzelf mag houden. Tegen dat benepen volksmilieu in Picardië valt niet te winnen. Tot op het punt dat Eddy maar een heteroseksuele persona aanneemt om zich te wapenen tegen de alledaagse hardheid. Met weinig succes overigens, want jezelf verloochenen is geen gezonde copingstrategie. 'Weg met Eddy Bellegueule' (2014) werkt voor mij beter als indringende j'accuse tegen homogeweld dan als maatschappelijke analyse van volkse sentimenten. Tussen de regels brengt Louis iets van systeemkritiek met zijn tragikomische beschrijvingen van lichamelijk beschadigde (oud-) mijnwerkers en hun uitzichtloze bestaan vol verslaving en criminaliteit. Het wordt nooit vergoelijkend om Eddy's onverdiende mishandelingen mee goed te praten, maar tegelijkertijd veel open deuren voor een sociaal-realistisch werk. Desalniettemin komt debuutroman 'Weg met Eddy Bellegueule' (2014) als een mokerslag binnen en het nodigt zeker uit tot meer werk van deze jonge schrijver.

Een wat ongemakkelijke spreidstand. In ‘Qui a tué mon père’ en ‘Combats et métamorphoses d'une femme’ is Édouard Louis scherp voor zijn afkomst, maar het mededogen overheerst. Hij bestrijdt er de kansarmoedige context die zijn ouders veroordeeld heeft tot het bestaan dat ze hebben geleid/geleden. Zijn artisticiteit is een instrument voor de klassenstrijd die Louis mee lijkt aan te voeren, althans vanuit het intellectuele middenveld, lees: de zijlijn.

Anders is de insteek van ‘En Finir avec Eddy Bellegueule’. De roman leest als een grauwe, dikwijls misselijkmakende afrekening met Louis’ roots. Hij moet dat relaas van zich af schrijven om zich ervan te kunnen zuiveren. Bikkelhard veroordeelt hij al wat hij heeft meegemaakt, met als centrale thema de afwijzing van zijn homoseksuele geaardheid, een verwerping die hij uiteindelijk internaliseert, waardoor hij van zichzelf gaat gruwen. De auteur pent het onomwonden neer, zonder verschoning. Het effect is er ook naar: de lezer wil, net als Eddy, ontsnappen aan de dagdagelijkse kommer en kwel.

Resultante is een meeslepend en eerlijk relaas, dat evenwel niet verheft. Tussendoor toont Louis' begrip voor het onvermogen van zijn ouders en zijn leeftijdsgenoten om anders te zijn dan ze waren, doch dergelijke passages staan haaks op de therapeutische vereffening met het verleden die dit boek eigenlijk is. Vandaar, een wat onevenwichtig spagaat.

Stilistisch vernuft had in literair opzicht trouwens het verschil kunnen maken, maar dergelijke esthetische franje laat Louis doelbewust achterwege. Een verdedigbare keuze, doch het maakt ‘Weg met Eddy Bellegueule’ niet tot de onvergetelijke roman die sommige critici er van gemaakt hebben.

3*