A Descent into the Maelstrom - Edgar Allan Poe (1841)

Spannend verteld verhaal over een zeeman die een maalstroom overleeft. Mooi beeldend geschreven en overtuigender dan de film the Perfect Storm. Ook een erg conventioneel verhaal van Poe, bij die je toch telkens een bizarre twist aan het einde verwacht en die blijft deze keer uit. 3.5*

Na Manuscript in a Bottle is A Descent into the Maelstrom het tweede zee-verhaal dat ik van Poe lees. Manuscript had wat te lijden onder een anti-climax en ik vroeg me af of het de schrijver deze keer wel ging lukken om me de gehele duur geboeid te houden zoals hij dat met The Facts in the Case of M. Valdemar had gedaan.

Het korte antwoord is neen. A Descent into the Maelstrom is dan ook het zwakste verhaal van Poe dat ik tot nu toe ben tegengekomen. Het is een verhaal in een verhaal en het duurt nogal lang eer de schrijver eigenlijk aan de kern komt (de introductie waar ze naar de rots klimmen had echt wel wat korter gemogen) en eens dat van start gaat wordt al snel duidelijk dat het die duistere vibe mist die in zijn overig werk wel te vinden is. Je voelt nooit echt de angst van de naamloze verteller en ik leefde niet met hem mee. Vooral omdat je toch al weet dat de man het gaat overleven en hij er dus op de één of andere manier wel weer zal uit geraken. Weinig spanning dus. Bovendien voelt het geheel dan ook nog eens nogal onafgemaakt aan. Blijkbaar was Poe wat in de problemen geraakt met de deadline en heeft hij zich moeten haasten om het verhaal op tijd af te schrijven.

Ik begin te twijfelen of ik simpelweg niet teveel van Poe achter elkaar ben aan het lezen. Dit is het 4e verhaal dat ik van hem lees in evenveel dagen en misschien moet ik maar eens een pauze inlassen. Al is The Murders in the Rue Morgue het volgende verhaal in de verhalenbundel en daar verwacht ik veel van.

2.5*

Het verhaal lijkt veel op dat van Manuscript Found in a Bottle (1833) in z’n thema’s van schipbreuk door storm en zelfs de draaikolk maar is minder mooi geschreven, heeft minder lagen en horror en mist zowel originaliteit als een sterk spel van werkelijkheid en fictie: het verhaal geeft wel een rationele verklaring voor alles (met een verwijzing naar een werk van Archimedes) waarbij de hoofdpersoon gebruik maakt van ratiocination of wat een criticus Poe’s ‘pseudo-science’ noemt en net als Manuscript Found in a Bottle verbindt het aldus science fiction met horror in de ervaring van het sublieme, maar het voelt vooral overdreven en de verteller (een visser) neemt er veelzeggend genoegen mee dat de luisteraar het verhaal niet zal geloven zoals ook de andere vissers hem niet geloofden (het is ook weer een verhaal in een verhaal), ook al waren er wel lezers die het verhaal als waargebeurd opvatten.

Wat opvalt zijn denk ik vooral twee omslagen (of contrasten) die we ook al bij Manuscript Found in a Bottle zagen: opnieuw eerst de onheilspellende stilte voor de storm waarna de storm in alle hevigheid losbarst waarbij alles pikdonker wordt en de boot over het water vliegt en in een draaikolk komt en bij wijze van symmetrie slaat opnieuw de terror die dit alles geeft om in een wetenschappelijke nieuwsgierigheid en daarmee mentale kalmte en rationele bezinning, ditmaal via bewondering voor Gods macht (het sublieme) en de nietigheid van het individu waarmee ook de afstandelijkheid van de wetenschap wordt benadrukt of zelfs Nietzsche’s notie impliceert dat de moderne wetenschap eist dat de mens zich opoffert voor de hartstocht om te willen weten zoals vroeger religies mensenoffers eisten. Het is echter dat verlies van individualiteit dat in Poe’s verhaal paradoxalerwijs het individu redt.

Het verhaal voelt zelfs enigszins als de beschrijving van het opgeslokt worden door een zwart gat, inclusief relativistische waarnemingen als gevolg van de hoge snelheid (en zelfs van tijd in de zin dat het hele avontuur werd veroorzaakt doordat het horloge stilstond en de subjectieve tijd dus uit de pas liep) met een onvermijdelijke reis naar de vernietiging in de singulariteit (totdat hij door zijn nieuwsgierigheid natuurkundige observaties doet die hem leren hoe hij kan ontsnappen).