Nee, dit kwartaalboek was zeg maar niet echt mijn ding. Om een heleboel redenen, sommige legitiem, andere totaal niet. Hieronder de drie belangrijkste.
Reden 1 (totaal niet legitiem)
Een van de leukere aspecten van het fenomeen van het kwartaalboek is dat het je de hele wereld over slingert en je met totaal onbekende culturen confronteert. Daarom was ik ook erg nieuwsgierig naar de De Gewichtlozen, omdat het mijn kennismaking vormt met de mij onbekende Mexicaanse literatuur. Helaas was dit boek Amerikaanser dan Amerikaans. Speelt zich af in New York, gaat (deels) over grootstedelijke vervreemding en heeft zo'n nerveus New Yorkse toontje. De Gewichtlozen deed me vooral denken aan de vroege werken van Paul Auster, en volgens mij zijn er ook wel wat verwijzingen naar zijn New York Trilogy (vooral Ghosts) in dit boek. Kortom, nada Mexicana en dat was toch wel een tegenvaller.
Reden 2 (hartstikke legitiem)
Postmodernisme is wat mij betreft een zegen geweest voor de schone kunsten, en veel van mijn favoriete boeken en films kun je scharen onder dit brede vaandel. Maar het postmoderne is een stuk minder leuk wanneer het niet dient als middel maar als doel.
Helaas is dit het geval in De Gewichtlozen. We hebben te maken met onbetrouwbare vertellers en steeds maar weer lijkt het metaniveau belangrijker dan het verhaal of de personages (waarover later meer). Als lezer stel je jezelf steeds weer de vragen: wie schrijft het verhaal? De vertelster vanuit het heden? Owen vanuit het verleden? De echtgenoot die steeds weer opduikt? Alle drie? Waarna de even onvermijdelijke als ontnuchterende vraag volgt: en waarom zou het mij eigenlijk interesseren? De Gewichtlozen is een puzzeltje waar hele horden academici zich de komende decennia over gaan buigen, maar waarvan mij het doel volstrekt ontgaat.
Reden 3 (bijna nog legitiemer dan de vorige)
Schrijvers als Hugo, Dickens en Dostojewski konden met gemak 40 personages opvoeren in hun romans, en dan nog had je als lezer geen enkele moeite om ze uit elkaar te houden. Kwestie van goede karaktertekening. In De Gewichtlozen duikt er een groot aantal personages op waarvan het me niet is gelukt ze uit elkaar te houden. Ze worden vaak gekarakteriseerd door een enkel gegeven (beroep, leeftijd of hebbelijkheid) en ze hebben nauwelijks een functie (behalve het bed delen met onze heldin).
Dit gebrek aan scherpe karakters wordt niet gecompenseerd door een goed verhaal of door een spannend thema. Of door prikkelende zinnen. Veel zinnen klinken dan wel interessant, maar zijn naar mijn idee zo leeg als het leven van onze heldin. Bijvoorbeeld: Hij wist dat hij een trieste houding had aangemeten ten opzichte van zijn tristesse, een melancholische houding ten opzichte van zijn melancholie, en een tragische houding ten opzichte van zijn tragiek. Klinkt hartstikke leuk allemaal, maar inhoudelijk zegt het (naar mijn idee) helemaal niks. En het wemelt in dit boek van dergelijke vaagheden.
Kortom, mijn kennismaking met de Mexicaanse literatuur is mij niet helemaal goed bekomen. Stilistisch prima, maar verder gekunsteld, leeg en zonder de troost van een goed verhaal of fijne personages. Beetje jammer wel.