Kizur Toldot Ha-Enoshut - Yuval Noah Harari (2011)

Kom nou toch. De Europeanen hebben een aantal schitterende, eeuwenoude beschavingen compleet vernietigd: de Inca's en de Maya als belangrijkste voorbeelden. Tot op de dag van vandaag worden de oorspronkelijke bewoners van de Amerika's onderdrukt in hun eigen land. Ook de huidige meerderheidsbevolking van koloniale afstamming in Zuid-Amerika fungeert nog steeds als werkpaard om grondstoffen en arbeid te leveren voor onze Westerse levensstijl, een manier van leven die als een eenheidsworst over de planeet is uitgerold. Praat me niet van beschaving.

eRCee, de Inca's en de Maya's deden niets liever dan kinderen offeren en naburige volkeren onderdrukken en tot slaaf maken, culturele gebruiken die we overigens terugvinden bij vrijwel alle precolombiaanse beschavingen. Jij vindt dat dus schitterend? Qua bloeddorst zijn de Spanjaarden trouwens overtroffen door de Azteken. Hun belangrijkste feestdagen gingen allemaal over mensen levend villen, hun harten eruit halen en hun bloed drinken. Schitterende cultuur hoor... Voor de rest klopt het wel wat je zegt, maar dat is ook volledig van toepassing op de Romeinse geschiedenis. Of hoe denk je dat het afgelopen is met de naburige volkeren van Rome? Met de volkeren in het Middellandse Zeegebied? De Sabijnen werden verplicht geassimileerd, alle Samnieten werden in de slavernij gedwongen, Carthago werd platgebrand en uitgemoord, etc. En laat dat nu net het punt zijn dat ik maak in de gequote tekst.

Sommige volkeren bakten het zelfs nog bruiner dan de Romeinen, de West-Europeanen of de Azteken. De Maori, de inheemse bevolking van Nieuw-Zeeland, om maar één voorbeeld te noemen, hadden de gewoonte om elk volk dat ze tegenkwamen af te slachten én op te eten. Kannibalisme was er de gewoonste zaak tot de Europeanen hen dit afleerden in de 19de (!) eeuw. Ja, over beschaving gesproken.

De Europeanen hebben naar schatting 60 miljoen indianen omgebracht, met name in de mijnen van Potosi en door andere manieren van slavenarbeid. Met list en bedrog werden leiders gevangengenomen en doodgemarteld. Ondertussen hadden we op ons eigen continent de autodafe en gruwelijke doodstraffen die met de regel van de klok publiek werden uitgevoerd. Dus die paar mensenoffers wegen voor mij niet zo zwaar nee. Uiteraard kenden ook die volkeren wreedheid en was de Inca's een op verovering gericht rijk, maar ze kenden een soort pax romana. Het is een onvergefelijke misdaad tegen de geschiedenis dat deze rijke cultuur is uitgewist door onze voorouders.

Nu ga je toch wel erg ver in je relativering. Mensenoffers maakten werkelijk de kern uit van de Aztekencultuur. Ze voerden oorlog (xochiyaóyotl) enkel en alleen om mensen te vangen die ze konden offeren (Apocalypto geeft een vrij waarheidsgetrouwe weergave hiervan). Soms offerden ze tot 5000 mensen op één dag. Maar dat zijn dan geen onvergeeflijke misdaden tegen de geschiedenis?

De Europeanen hebben inderdaad over een tijdspanne van twee eeuwen ongeveer 90% van de inheemse Amerikaanse bevolking uitgemoord. Schandalig, dat klopt. Maar de Hutu's hadden slechts 100 dagen nodig om 70% van de Tutsi's uit te moorden.

Ik heb het nooit over de Azteken gehad. En ik vind het ook een beetje een vingerwijs-argument.
Wat jij aandraagt dat was destijds ook de argumentatie om deze mensen als compleet minderwaardig te behandelen en zelf in naam van een zogenaamd hogere beschaving gruwelijke dingen uit te halen. Echt, de religieuze oorlogen die in Europa gevoerd werden en de inquisitie, wat is het verschil daarin met mensenoffers? De slachting onder de Hugenoten (om maar één voorbeeldje te geven)?

Dit type geweld is altijd verkeerd, ook bij de Azteken, maar daarom doen alsof wij een hoger beschavingspeil hadden dan die culturen dat is echt een typisch voorbeeld van de geschiedenis door de bril bekijken van de 'winnaars'.

(Moet je je voorstellen hoe de wereld er zou uitzien als er in Zuid-Amerika een dominante, compleet andere cultuurvorm zou bestaan heden ten dage. Dat bedoel ik met onvergefelijke en helaas onherstelbare misdaad tegen de geschiedenis.)

Ben nu halverwege in dit boek en ik begrijp waarom het een bestseller is: toegankelijk geschreven en best wel interessant. Je ziet ook waar Rutger Bregman zijn inspiratie vandaan heeft gehaald, want de schrijfstijl van De meeste mensen deugen lijkt wel een kopie van Harari. Toch is Sapiens een beetje zwoegen, omdat mijn kop niet echt staat naar de geschiedenis van de mensheid. Het is een 'moetje', een boek dat ik gewoon gelezen wil hebben.

Het eerste deel vind ik razend interessant om te lezen. Het gaat over Neanderthalers en andere soorten mensen, over talloze diersoorten die uitgestorven zijn en over hoe onze verre voorouders leefden. Daarna gaat het over de uitvinding van de landbouw, het ontstaan van religies en geld en dan de wetenschappelijke revolutie.

Ik vraag me af hoe iemand over zoveel onderwerpen kan schrijven; zou hij veel collega-wetenschappers hebben laten meelezen? Wat me opvalt is dat Harari regelmatig netjes verschillende wetenschappelijke theorieën naast elkaar zet, maar ook erg stellig kan zijn over hoe dingen in elkaar zitten.

Tot slot waagt Harari een blik op de toekomst. Het blijft boeiend, maar inmiddels vliegt het betoog wel alle kanten op.

Sapiens: een kleine geschiedenis van de mensheid – Yuval Noah Harari | Lalagè leest - lalageleest.nl

Je slaat de spijker op zijn kop!

Naar goede gewoonte heb ik een boek dat veel stof deed opwaaien enkele jaren laten liggen en dan in alle rust even beetgenomen.

Sapiens begint alvast veelbelovend. Het vermogen van de mens om zich dingen te verbeelden die er niet zijn en dat koppelen aan roddelen, kijk dat vind ik nou eenmaal goed gedaan. Het hele stuk over de prehistorie is zeker een aanrader wat mij betreft.

Verderop wordt het, zoals Pleun het mooi verwoordde, een 'moetje'. Er staat heel veel informatie op weinig plaats en de schrijver lijkt maar niet te kiezen voor wie hij het boek geschreven heeft. Soms bedient hij zich van een taal die massa moet begrijpen, soms wordt het iets technischer, vaak kronkelen de zinnen met een tussentaaltje van de twee.

Wat onthoud ik van dit boek? De mens zette de stap van de Middeleeuwen naar de Vroegmoderne Tijd door het onbekende te omarmen. God heeft niet langer alles uitgelegd in een Boek, de mensheid gaat zelf op zoek naar zijn waarheid. De stap naar de Actuele Tijd is dan dat ieder zijn eigen waarheid krijgt.

Dat is een mooie gedachtegang en stof tot reflectie/discussie, de ultieme reden waarvoor dit soort boeken bestaan. Maar of je nu 450 pagina's nodig had om deze stelling te poneren? Uiteindelijk blijf ik achter met een klein inzichtje en een lange leesbeurt, die me energiegewijs meer kostte dan het me opleverde.

2.5*