Tinker, Tailor, Soldier, Spy - John le Carré (1974)

Ook geniaal verfilmd door de BBC met een topprestatie van Alec Guinnes. Spannend en intrigerend boek.

Herlezen is een risico, Het begin is een beetje schools vertaald en is wat langdradig. Het Engelse origineel, destijds in de jaren zeventig, herinner ik me als meer sfeervol, met onderhuidse spanning. En dan, rond bladzijde 80, zit ik er opeens weer middenin. De spanning en de sfeer waardoor het moeilijk is weg te leggen voor het uit is zijn terug en ik weet weer waarom ik daarna nog een heleboel van Le Carré heb gelezen.

Voor mij was het juist het tegenover gestelde. Ik heb de hele trilogie gelezen, en Smiley's People vond ik de beste, maar ik zal nooit meer iets van Le Carré lezen.

Smiley's People vond ik ook de beste van de trilogie. Dan moet je wel eerst langs The Honourable Schoolboy en dat is een taai werk in mijn herinnering.
Maar griezelig of duister wordt het nergens

Bij nader inzien neem ik dit terug. Tinker, Tailor zit toch wel erg knap inelkaar en het leest alsof het echt gebeurd zou kunnen zijn. Mijn voorkeur gaat toch naar deze uit.

Door dit boek te lezen sla ik twee vliegen in één klap: het is natuurlijk allereerst het kwartaalboek, maar daarnaast los ik een oude belofte in, gedaan bij A delicate truth, om nog eens wat van Le Carré te proberen.

Tinker, Tailor, Soldier, Spy is inderdaad een stukje beter dan die andere titel. Vooral erg geloofwaardig, zonder plotgaten of wilde verhaalontwikkelingen, want aan effectbejag doet Le Carré niet. Dat onderscheidt hem misschien wel het meest van zijn genrebroeders. De spionnen zijn kwetsbaar en menselijk, hoewel Smiley zondermeer een held is. Geleidelijk aan ontvouwt Le Carré zijn intrige, waarbij enkele intermezzi (rond Tarr en ook Jim) zeer effectief worden ingezet. Het motief rondom Ann, de overspelige vrouw van Smiley, is sterk en zorgt voor karakterbinding.

Wat echter de kracht is van het boek, is ook wel een beetje zwakte. Spionage is niet echt mijn genre en als ik dan een keer zoiets lees dan verwacht ik wat meer spanning en sensatie. Vooral de eerste helft van Tinker, Tailor, Soldier, Spy bevat dat bijna niet. In de tweede helft zit het wel meer, maar nooit in de mate dat je hier een hoge mate van escapisme in vindt. Wat dat betreft geef ik de voorkeur aan de politieromans uit Scandinavië.

Maar het was zeker geen straf en met drie sterretjes ben ik, toegegeven, wel een beetje krenterig.

John le Carré putte uit z'n eigen ervaring als geheim agent bij het schrijven van z'n spionagethrillers. Met inzicht en nauwgezetheid gaf hij de paranoia van de Koude Oorlog weer. Er waren spionnen, overlopers en dubbelspionnen. Je wist niet wie je kon vertrouwen. Het was niet enkel een strijd tussen Oost en West. Binnen MI6 waren er tegenstrijdige politieke visies, conflicten tussen persoonlijkheden en rivaliteit voor de hoge postjes.

De titel is een parafrase op een kinderrijmpje waaraan codenamen voor agenten worden ontleend. Het vergt enige aandacht om alle identiteiten uiteen te houden en het verloop te volgen van de geheime operaties. De mol in dit verhaal is geïnspireerd door Kim Philby, een Brit die informatie doorspeelde naar de Sovjetunie.

George Smiley is het tegendeel van James Bond. Hij is geen aantrekkelijke actieheld, maar een droge analyticus met het sexappeal van Gerrit Zalm. Verwacht dus geen snelle opeenvolging van actiescènes, maar wel een realistisch beeld van het stresserende werk bij de Britse Geheime Dienst.