menu

Megszámláltattál... - Miklós Bánffy (1934)

Alternatieve titels: Geteld, Geteld | Erdélyi Történet 1

mijn stem
3,94 (8)
8 stemmen

Hongaars
Sociaal

456 pagina's
Eerste druk: Révai, Boedapest (Hongarije)

De jonge graaf Bálint Abády en zijn eveneens adellijke neef László Gyerffy zijn de hoofdpersonen in de roman. Hun allerminst loze leven speelt zich af in Hongarije en Transsylvanië tussen eeuwenoude bomen en kastelen, tussen hooggebergten en grootgrondbezit, politiek en partijen, protocol en etiquette, diplomatie en liefdesaffaires, aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Abády wordt de pleitbezorger van een groep Roemeense boeren op een afgelegen landgoed, terwijl Gyerffy zijn fortuin aan de goktafel verspilt. Jachtpartijen op landgoederen, turbulente scènes in het parlement, het luxe leven in Boedapest: de wereld van de jongemannen wordt op authentieke, ironische en liefdevolle wijze bezongen.

zoeken in:
avatar van J.Ch.
5,0
Dit boek trok mijn aandacht door de schitterende titel: Geteld, geteld. Voor wie de verwijzing niet herkent: in het Bijbelboek Daniël worden de woorden 'geteld, geteld, gewogen en verdeeld' op de wand geschreven door een onzichtbare hand, net als de koning een groot feestmaal houdt. Daniël wordt erbij gehaald om de woorden te verklaren. Hij zegt dat de dagen van de koning geteld zijn, de koning gewogen en te licht bevonden is, en dat zijn rijk zal worden verdeeld onder zijn vijanden. Dezelfde nacht wordt Babylon aangevallen en de koning vermoord.

De titel alleen al is dreigend en onheilspellend en trok dus onmiddellijk mijn aandacht. Dat is maar goed ook, want anders had ik het vermoedelijk laten staan. De schrijver zegt me niets en de setting (Transsylvanië in de nadagen van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie) trok me ook niet onmiddellijk. Op de kaft las ik echter vergelijkingen met Tolstoj, en dat maakte me dan juist weer nieuwsgierig (al zij het wat sceptisch).

De vergelijking met Tolstoj is niet ver gezocht. Al in het eerste hoofdstuk had ik een vaag gevoel van herkenning. De hoofdpersoon, op weg naar een bal in een traag rijtuig, wordt gepasseerd door allerlei personen die zo en passent bij ons geïntroduceerd worden terwijl de achtergrond van het verhaal tussen de introducties door wordt ingekleurd. De soepele manier waarop dit gaat (en het groot aantal personages, waarbij het onmogelijk is om ieders naam te onthouden en te ontdekken wie nou wel en niet echt belangrijk is voor het verhaal) deed mij denken aan het begin van Oorlog en Vrede, waarin Anna Scherer de meeste personages bij haar thuis ontvangt en subtiel introduceert. Zo zijn er meer overeenkomsten tussen Geteld, geteld en het werk van Tolstoj. De weidsheid van het verhaal bijvoorbeeld, zowel puur geografisch, als qua setting (van kasteel tot een geïmproviseerd onderkomen in de bergen) en de vele vervlochten verhaallijnen. Dit boek speelt zich bijna een eeuw later af en is ook vele jaren later geschreven, maar toch lijkt het alsof de verhalen tegelijkertijd gespeeld zouden kunnen hebben.

De duidelijke politieke lading is een andere overeenkomst met Tolstoj. Napoleon is al lang verleden tijd, maar het broeit nog steeds in Europa. Mijn kennis over Oostenrijk-Hongarije is minimaal en van Transsylvanië weet ik nog minder, waardoor de vele verwijzingen naar historische gebeurtenissen niet altijd door mij begrepen worden. Wat echter wel beklijft is een beklemmend gevoel dat dit de verkeerde kant op gaat. Ook als je niet weet dat dit de laatste jaren voor de Eerste Wereldoorlog zijn, krijg je het gevoel dat dit uiteindelijk op een bloedbad gaat uitlopen.

Niet alleen de dreiging van oorlog maakt de titel zo gepast. De woorden 'geteld, geteld, gewogen en verdeeld' werden op de muur geschreven tijdens een groots feest. Die zijn er ook zeer regelmatig in dit boek. Behalve de bals zijn er paardenrennen en jachtpartijen, er zijn juwelen en kastelen, geheime briefwisselingen en duels om niets. Kortom, het aristocratische leven in volle glorie. In Geteld, geteld krijgt het een extra lading mee doordat we weten dat men danst op de vulkaan.

Moeilijk om van zo'n boek het plot kort te bespreken. De hoofdpersonen zijn Bálint Abády, een intelligente man met goede bedoelingen, en zijn neef Lászlo Gyeröffy, getalenteerd maar stuurloos. Beiden passen ze er nét niet echt bij, wat Bálint probeert te compenseren door in de politiek te gaan en Lászlo door te gokken. De ene wordt verliefd op een getrouwde vrouw, de ander op zijn stiefnichtje die ver boven zijn stand is. (Overigens is Bánffy qua amoureuze ontwikkelingen wat explicieter dan de oude Russen, hoewel het wel beschaafd blijft.) Dat leidt tot allerlei complicaties en aan het eind van het boek zijn beide mannen in een vrij hopeloze situatie verstrikt geraakt.

Dat is meteen het grootste nadeel van dit boek: het is het eerste deel van een trilogie, waardoor de verhaallijnen onaf blijven. Het tweede deel is nog niet in het Nederlands vertaald en ik was al bijna zover om dan maar de Engelse vertaling te halen, zo graag wil ik weten hoe het verder gaat. Nu vond ik gelukkig op internet dat de vertaling van het tweede deel in de zomer van 2019 verwacht wordt. Zo lang wachten moet nog net te doen zijn.

Geteld, geteld was jarenlang verboden in Hongarije en het is relatief kort geleden dat het in het buitenland verscheen. Na jarenlang verboden en genegeerd te zijn is het mijns inziens hoog tijd voor een inhaalslag. De weidsheid van het verhaal, de setting die zowel schitterend als dreigend is en de negentiende-eeuws aandoende schrijfstijl moeten toch veel meer mensen kunnen aanspreken.

4,5
Twee liefdesgeschiedenissen zijn de twee overheersende verhaallijnen in Geteld, geteld, met op de achtergrond de politieke verwikkelingen in transsylvanie. Bánffy gebruikt het als kapstok om het lege leven van die aristocratie te beschrijven en dat doet hij uitstekend.
Het gekonkel en gemanipuleer van ouders die hun kinderen aan een geschikte partij willen koppelen, becommentarieerd door malicieuze roddeltantes, is fascinerend. Dat geldt ook voor het verloop van de feesten die meerdere dagen en nachten duren, die volgens vaste rituelen verlopen, beschaafd beginnen en vaak liederlijk eindigen. En er zijn natuurlijk de uitwassen. Dronkenschap, politiek gekonkel in achterkamertjes met ingrijpende gevolgen, gokken en kaartspelen met torenhoge, levensbedreigende inzetten, duels om niets, het is er allemaal.
Mooie beeldende, soms lyrische stijl.
Lees meer: Geteld, geteld – Miklós Bánffy - JKleest

avatar van J.Ch.
5,0
Nu het derde deel eindelijk in Nederlandse vertaling beschikbaar is, heb ik dit eerste deel herlezen. Ik kan er weinig meer over zeggen omdat ik dat hierboven al zeer uitgebreid heb gedaan. Ik wil er nu alleen maar aan toevoegen dat Geteld, geteld ook bij een tweede lezing fier overeind blijft, en dat ik geen reden kan bedenken om mijn stem niet op te hogen naar de volle vijf sterren.

avatar van mjk87
4,0
Op reis naar Budapest, wat neem je dan te lezen mee? Ik had dit werk al begin van dit jaar geleend van de bieb en tweemaal de volle zes weken nog verlengd maar ik zat niet echt in de juiste stemming die periode om eraan te beginnen. Tevens was ook het derde deel nog niet vertaald en ik wilde daar dan ook niet lang op wachten als ik eenmaal begonnen was met lezen. Toen een goed excuus het boek ongelezen terug te brengen uiteindelijk.

Enfin, maanden later zat ik heel wat beter in m’n vel, is ook het derde deel vertaald (en in de bibliotheek reeds aanwezig) en ging ik vrij onverwacht naar de Hongaarse hoofdstad. De juiste tijd dus om dit werk te lezen, mede door de jubelende reviews van gebruiker J.Ch. bij alle drie de delen. Nu wel, zo goed als hij dit werk vindt dat vind ik het niet, maar ik heb hier ook absoluut van genoten en zie ook wel herkenbare dingen uit zijn stuk. Zeker die vergelijking met Tolstoj, al deed mij dit meer denken aan Anna Karenina. Sommige personages, thema’s en verhaallijnen leken ook gewoon een variatie op die uit Tolstoj’s dikke pil.

Banffy toont het leven van de Hongaarse high society aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Dit boek is echt een opeenvolging van feesten, bals, diners, jachtpartijen en hier en daar wat roddel en romantiek en een stukje politiek en maatschappelijk engagement. Daarmee is dit ook een enorm weids boek doordat er zoveel aspecten worden behandeld. Vaak ook behoorlijk gedetailleerd en alles voelt ook enorm realistisch; Banffy zelf leefde ook binnen de betere kringen en kent dat milieu van binnenuit. Knap hoe steeds elk feest weer net wat anders is en daardoor niet verveelt. Ook de beschrijvingen van de natuur zijn prachtig en als lezer waan je je op het Hongaarse platteland of in de Transsylvaanse bossen. Voor mij was het een meerwaarde ook net Boedapest gezien te hebben, zeker de hoofdstukken aldaar gaan wat meer leven omdat ik meer een idee erbij heb hoe die stad eruit ziet, waar alles ligt et cetera.

Niettemin mist dit werk af en toe wel de kracht van Tolstoj. Zeker als het gaat om de uitwerking van personage. Daar moet Banffy net iets harder voor werken. De vanzelfsprekendheid waarmee Tolstoj dat doet, dat lukt Banffy niet. Soms doet hij het wel goed, soms blijven personages net iets te veel in algemeenheden hangen. Ook de keur aan personages is soms net iets te veel van het goede. De hoofdpersonen onderscheiden gaat prima, de naasten krijgen ook nog wel genoeg maar de rest eromheen is vrij inwisselbaar terwijl ze wel dusdanig veel genoemd worden dat enig gevoel erbij wel handig is. En de politieke stukken wisten me lang niet altijd te interesseren.

Al met al goed geschreven en erg fijn leesvoer maar geen verbluffend meesterwerk. Sowieso op naar de delen 2 en 3 die hier inmiddels klaar liggen.

avatar van eRCee
2,5
Mooie titel, dat zeker, maar ik kan toch niet meegaan in het algemene enthousiasme hier. Geteld, geteld lijkt, naar z'n literaire merites beoordeeld, eerder te stammen van twintig jaar vóór de grote werken van Tolstoj dan van 60 jaar erna. Het meest duidelijk wordt dat wanneer Bánffy vrouwen beschrijft. Dit is echt ronduit reactionair: de kusgrage monden, de bedwelmende vrouwelijke geur, het 'ewige weibliche', de vrouwelijkheid die pas tot bloei komt onder de handen van een man, het kwetteren wanneer ze spreken of het vogeltjeshart, Banffy haalt alles uit de kast om van de vrouw een wezen te maken dat pas haar vervulling vindt in de man. Verder blijft de gewone burgerij, laat staan de arbeidersklasse, in Geteld, geteld vrijwel volledig buiten beeld. Kritiekloos wordt de parasitaire levensstijl van de adel beschreven tot in alle details. Komt er eens een dienstertje in echte problemen, dan is het grafelijke personage haar na een paar pagina's al weer compleet vergeten. Dit is geen Tolstoj, dit is verre van Tolstoj. Bánffy schrijft romantiek. En ik vind zijn verhaal misschien wel daarom aan de oppervlakte blijven. Vooral psychologisch ontbreekt raffinement. Maar ook in de stijl en de compositie. Het komt allemaal vrij plomp en onbeholpen over. Van de amoureuze avontuurtjes tot de grote verliezen bij het kaartspel, het zijn allemaal vrij banale scenes om een uiterlijke spanning te creëren, wat niet kan verhullen dat er onderhuids heel weinig substantie is. Het is allemaal wel uit te zitten en de politieke impasse van Hongarije binnen de dubbelmonarchie wordt met kennis van zaken (maar ook met teveel details) voor de lezer opgetrokken. Maar ik haal hier literair te weinig uit. De andere delen laat ik links liggen.

Gast
geplaatst: vandaag om 12:47 uur

geplaatst: vandaag om 12:47 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.