Americanah - Chimamanda Ngozi Adichie (2013)

Erg mooi boek met veel diepere lagen. Er komen veel moeilijke thema's aan bod, zonder dat dit het verhaal afdoet. Ifemelu gaat naar Amerika, daar wordt zij geconfronteerd met haar zwart-zijn, ze ondervindt discriminatie, maar ook haar eigen identiteit en haar houding ten opzichte van haar eigen land verandert. Zodra ze eenmaal terugkeert naar Nigeria is er sprake van een reverse culture schock. Ik vond het een prachtig verhaal en kon veel herkennen. Het is een soort maatschappijkritisch essay, dat verweven is met een verhaal over liefde, angst en hoop. Een absolute aanrader.

Dit dikke boek blijft me steeds boeien. Het is een erg goede roman, met knap vervlochten verhaallijnen, boordevol eye-openers voor wie wit is en waarschijnlijk herkenbare situaties voor mensen met een kleurtje.

Americanah – Chimamanda Ngozi Adichie | Lalagè leest - lalageleest.wordpress.com

Zeer knappe roman met een interessante thematiek. Het snijdt meerdere scheidslijnen aan (blank vs. zwart, arm vs. rijk, man vs. vrouw, migrant vs. achtergestelde autochtoon) en dan ook nog door elkaar heen. Adichie weet de lezer te blijven boeien, zonder dat het, ondanks de thematiek, zwaar op de hand wordt. Diepe buiging.

Soms ... af en toe... eigenlijk heel uitzonderlijk, kom je een boek tegen ... of iemand raadt het je aan... en dat boek tilt je op ...neemt je mee.... en met verwondering, laat je je mee op die reis nemen... betoverd.
Dit was zo een boek ..... Wat een schrijfstijl ... maar ook wat een overtuigingskracht om bepaalde ideeën over racisme en ongelijkheid duidelijk te maken.
Bedankt, Marie , om mij dit boek aan te raden..... en super bedankt "Chimamanda Ngozi Adiche" om het geschreven te hebben.
en .... het is een echte aanrader

Het is weer bijna zover. De feestdagen komen er weer aan. De pepernoten liggen al weer twee maanden in de supermarkt. In de eerste weken na de zomervakantie smolten de chocolade kruidnoten in onze handen, terwijl we ons, zwetend en zuchtend in de schijnbaar eindeloze nazomerwarmte, probeerden voor te stellen hoe het ook alweer voelde als het koud was, of als het regende. Eén ding is er gedurende de zonnige zomer niet weg geweest, al was het maar sluimerend op de achtergrond: de discussie rondom zwarte piet. De rechtszaak rond de “A7-Helden”, de Dappere Strijders, de moedige sterren die onze kinderen wisten te beschermen tegen de kwaadaardige terroristen, de protesterende vijanden van het volk. Je moet er niet aan denken wat er had kunnen gebeuren als ze wél waren doorgereden.

Wat heeft dit alles met Amerikanah te maken, vraag je je wellicht af. Wel, het thema. Want ook al heeft het boek meerdere lagen, en zou je nog weg kunnen komen met de veronderstelling dat dit boek bijvoorbeeld over de liefde gaat, de schijnbaar onmogelijke liefde tussen Ifemelu en Obinze, er is geen enkele manier waarop je kunt ontkennen dat dit boek over racisme gaat. En als het boek dan Amerikanah genoemd heet, dan weet je dat je weer een boek te pakken hebt over het verschil tussen blank en zwart in Amerika. Je zou je nu zorgen kunnen maken. Is er al niet genoeg over geschreven? Welke schrijver is nu nog bij machte om in dit thema vernieuwend te zijn?

Onlangs las ik Amerikanen Lopen Niet van Arjen van Veelen. Hij kwam als buitenlander in St. Louis terecht. Hij had voor zijn vertrek een bepaald idee van Amerika, een beeld dat tijdens zijn tijd in Amerika volledig werd verdraaid. Dit was een wereld die hij niet kende, een wereld waar hij van schrok, waar hij geïnteresseerd in was. En met die blik kon hij, als buitenstaander, gevoelige vragen stellen, kwesties aan de orde stellen die voor de lokale bevolking heel gebruikelijk waren. Zo komt ook de hoofdpersoon uit dit boek, Ifemelu, met een bepaald beeld, met een droom, vanuit Nigeria naïef de Verenigde Staten binnen gewandeld. Haar liefde achterlatend, op zoek naar het geluk dat, klaarblijkelijk, op haar ligt te wachten. Ze treft, vanzelfsprekend, een heel ander Amerika aan. Wat volgt is een prachtig geschreven verhaal waarin meer thema’s worden aangeraakt: armoede versus rijkdom, Groot Brittannië versus de Verenigde Staten. Je krijgt als lezer een mooi beeld van Nigeria, van Lagos. Allemaal geschreven in een prachtige, vlotte stijl.

Maar wat er in dit boek uit springt, wat het boek een must-read maakt is de manier waarop het hoofdthema, zwart versus blank, uiteen wordt gezet. Zo lees je vanuit de positie van de zwarte inwoners van Amerika dat de blijdschap rond de verkiezing van Barack Obama als eerste zwarte president, een ingetogen blijdschap is. Er is ook dat andere geluid, een besef dat hij de verkiezing alleen mogelijk was doordat hij zich zo blank heeft gedragen. Zo merk je dat ze in Nigeria niet als zwart werd gezien, dat ze pas zwart werd toen ze in Amerika aankwam. En in haar relaties met blanke mannen, waar ze echt gelukkig bij is geweest, missen toch iets, iets wat misschien wel met een soort begrip te maken heeft. “We vertellen onze blanke partners niet eens aan welke kleine dingen wij ons ergeren en wat we vinden dat zij beter moeten begrijpen, uit angst dat ze dan zullen zeggen dat we overdreven reageren, dat we overgevoelig zijn. En we willen niet dat ze zeggen: ‘Kijk eens wat we al bereikt hebben, veertig jaar terug zou het nog onwettig geweest zijn dat we een stel waren blablabla, want weet je wat wij denken als ze dat zeggen? Wij denken, waarom was het verdomme überhaupt illegaal?”

En dan is er de blog die Ifemelu start. Als “niet-Amerikaanse-zwarte” deelt ze haar ervaringen, spuugt ze haar ergernissen vol vuur de wereld in. Daar komen de echte frustraties naar voren. Zo schrijft ze tips aan haar mede-niet-Amerikaanse zwarten dat je altijd moet “terugknikken als een zwarte naar je knikt in een overwegende blanke omgeving”. Of de volgende veelzeggende tip: "als er een misdaad wordt gemeld, bid dan dat die niet door een zwarte persoon is gepleegd, en blijkt dat hij toch door een zwarte persoon gepleegd te zijn, blijf dan weken uit de buurt van de plaats van het misdrijf.” En ik ga nog even door: “Klaag niet. Wees vergevingsgezind. Vertel het, indien mogelijk, grappig. Maar maak je vooral niet boos. Zwarte mensen worden geacht zich niet druk te maken over racisme.” Verderop in het boek zegt ze dat racisme gaat over de macht van een groep en dat de blanken de macht in de VS hebben. “Hoe? Nou blanken worden niet met de nek aangekeken in de hogere kringen van de Afro-Amerikaanse gemeenschappen, () en reclamebureaus zeggen niet dat ze geen blank model kunnen gebruiken in advertenties voor schoonheidsproducten omdat niet als ‘ideaal’ worden gezien door de massa.”

En zo lijkt het, besef ik me, dat het boek leest als een vurig betoog tegen witte privileges. Dat is absoluut niet het geval. Adichie heeft het bijvoorbeeld nergens over schuld, klaagt niet, observeert alleen. Zo verwijt Ifemelu haar blanke liefdes niets. Hoe kunnen zij er iets aan doen dat ze opgroeien in een vanzelfsprekend witte wereld? Bovenstaande passages zijn heel natuurlijk in het boek verweven, overschreeuwen het geheel nergens. Er zijn immers nog die andere thema’s die ook, zij het iets minder vurig, in het boek terugkomen.

En misschien is het daarom wel dat het boek zo goed is. Er is balans, evenwicht en hoe knap is dat bij zo’n beladen onderwerp? Waar wij falen om te benoemen waar de zwarte pieten discussie werkelijk over gaat, waar we alleen maar bezig zijn, gevoed door de op sensatie gerichte media, om onszelf in loopgraven te positioneren, is hier een manier om ook aan een discussie bij te dragen. Door te benoemen wat er gebeurt, door te laten zien wat er aan de hand, om bewustwording te creëren. Zonder oordelen. Misschien kan Shimamanda Ngozi Adichie in deze periode een tijdje in Nederland gaan wonen. Misschien kan ze er iets over gaan schrijven. En dan maar hopen dat ze op de snelweg niet wordt tegen gehouden.

Knap boek, sterke verhaallijn, sterke personages. Knap geschreven. Zeker een evolutie merkbaar in haar schrijven waneer je haar vorige boeken leest. Ik vind het optimisme in haar schrijven erg knap, zeker omdat het nooit oppervlakkig of om kritisch wordt maar altijd subtiel en open genoeg om er zelf verder mee te gaan. Je wil weten hoe het eindigt, en toch wil je niet dat het boek stopt.

Discussies over racisme zijn vaak hemeltergend. Het beste kun je je mond houden of de andere gelijk geven. Ik dek me in door te zeggen dat ik boeken lees van Chimamanda Ngozi Adichie. De blog van Ifemelu gaat niet over extremisten die lynchpartijen organiseren, maar wel over de kleinere, vaak onbewuste vooroordelen die iedereen heeft. Zo gaan uitgevers van modebladen en ontwerpers van lippenstift meestal uit van de blanke vrouw als norm.

De drie mannen in haar leven staan voor drie posities in de sociale hiërarchie: een blanke Amerikaan, een zwarte Amerikaan en een Nigeriaan. Haar keuze bepaalt mede haar identiteit. Dat geldt ook voor haar kapsel: kiest ze voor een afrokapsel of voor steil haar?

Na de openingsscène bij de kapper springt het terug in de tijd. De cultuur van drie verschillende landen wordt vergeleken: het Nigeriaanse minderwaardigheidsgevoel, het Britse klassedenken en de Amerikaanse obsessie met ras. In het laatste deel keert ze terug naar haar geboorteland, waar ze zichzelf betrapt op de snobistische trekjes van een "Americanah". CNA zet Afrika wat nadrukkelijker op de literaire kaart.

Ifemelu denkt hetzelfde als de echte racist. Ze hoeft iemand maar te zien lopen en ze denkt het karakter van die persoon te kennen. Als een zwarte vrouw zegt dat zij een relatie met een blanke man had waar geen discriminatie in voor kwam roept Ifemelu gelijk: "Dat is een leugen' terwijl ze die vrouw helemaal niet kent. Ifemelu zit vol met vooroordelen terwijl ze andere daar van beschuldigd. Ze is voor mij een zelfvoldane trut en dan druk ik me nog voorzichtig uit!

Zo lopen er velen rond. Ze hullen zich in progressief taalgebruik, maar kijk je verder dan de slagzinnen dan tref je racistische haat jegens blanken, maar vooral tegen andere (succesvollere) zwarten aan. Zo worden er nog wel eens termen als "bounty" geroepen tegen het deel van de zwarte bevolking dat intellectueel excelleert en zich niet bezondigt aan slachtofferdenken ("Why are you acting white"). Als ik kijk naar de recensie van Teunnis dan zie ik bij Adichie rode vlaggen van dat soort racisme; een president afschrijven omdat hij zich 'blank' gedraagt, relaties die op de klippen lopen omdat het slachtofferdenken belangrijker is, gezanik om kleinigheden, waarbij direct al even wordt ingedekt tegen een mogelijk weerwoord etc.

Of je neemt oprecht kennis van het perspectief van iemand anders.

Ik neem consequent oprecht kennis van andermans optiek, maar ik heb ook mijn onderbouwde mening daarover (of althans; ik herken bepaalde tendensen in een beschrijving van dat perspectief). Dat mijn mening bij sommigen schuurt, hoort er bij. Bij onderwerpen als deze is dat ook welhaast niet te voorkomen.