menu

The Turn of the Screw - Henry James (1898)

Alternatieve titels: De Onschuldigen | In de Greep

mijn stem
3,66 (34)
34 stemmen

Engels
Psychologisch / Griezel

128 pagina's
Eerste druk: Collier's Weekly (periodiek), New York (Verenigde Staten)

Als een jonge Engelse vrouw door een knappe vrijgezel aangesteld wordt als gouvernante voor zijn verweesde neefje en nichtje, merkt ze al snel dat er een vreemde sfeer in huis hangt. Dat wordt bevestigd door de spookverschijningen van een man en een vrouw. Van de huishoudster hoort ze dat het de geesten zijn van de huisknecht en de vorige gouvernante, beiden overleden, en dat deze erop uit zijn de kinderen naar de andere wereld te halen. Bovendien doet het vreemde gedrag van de 8-jarige Flora en de 10-jarige Miles vermoeden dat ze veel hebben meegemaakt.

zoeken in:
avatar van thomzi50
3,0
Klassiek griezelverhaal. Spannend is het zeker, eigenlijk weinig op aan te merken. Oscar Wilde was hier overigens heel erg over te spreken.

avatar van JJ_D
3,5
Een roman die mij deed sidderen en deed beven. De polemiek die er na zijn verschijnen over ontstaan is, is overdreven, maar als "ghost story" is 'Turn of the Screw' volgens mij wel uniek in zijn genre. Bijzonder beklemmend!

avatar van J.Ch.
4,5
What it was least possible to get rid of was the cruel idea that, whatever I had seen, Miles and Flora saw more – things terrible and unguessable
Deze quote op de voorkant van de omslag van mijn uitgave begreep ik eerst niet zo goed, maar nu ik The Turn of the Screw uit heb, zie ik dat dit perfect weergeeft wat dit verhaal zo vreselijk spannend maakt. Wat precies heeft de hoofdpersoon gezien (en is ze te vertrouwen?)? Wat zouden Miles en Flora voor afschuwelijke, niet te raden dingen hebben gezien? Het briljante is dat dit nooit helemaal wordt verklapt – en net wat de hoofdpersoon zegt, het is erger om je dingen voor te moeten stellen dan om ze echt te weten. Geen enkel spookverhaal kan ooit zo eng zijn als je eigen half afgemaakte ideeën over het angstaanjagende onbekende.

Na Dracula te hebben gelezen zonder ervan onder de indruk te zijn en me zelfs te hebben verveeld tijdens Frankenstein heb ik me toch maar weer aan een klassiek horrorverhaal gewaagd. En met succes dit keer – The Turn of the Screw is echt eng. Ik heb geen doodsangsten uitgestaan en ben me niet kapot geschrokken, maar het is lang geleden dat ik zo vast zat aan een boek en dat ik een verhaal gelezen heb dat zo beklemmend is. Henry James’ niet-zo-heel-onschuldige kindertjes hebben een boel horrorfilms geïnspireerd (waar ik overigens helemaal niets mee heb), maar ik denk niet dat welke imitator dan ook het gegeven beklemmender uit had kunnen werken. Het niet-weten wat er nu eigenlijk precies aan de hand is en het goeddeels ontbreken van daadwerkelijke gebeurtenissen is zoveel angstaanjagender dan de zoveelste film met onverklaarbare geluiden, uit zichzelf bewegende voorwerpen en een behekst kind op blote voeten en met loshangend haar.

James weet precies wat hij moet loslaten en wat hij moet overlaten aan je eigen verbeelding. Hij bouwt de spanning constant op tot het bijna ondragelijk wordt, waarna hij je een heel klein beetje verder helpt – althans, dat denk je, want uiteindelijk kom je erg weinig te weten. Van het weinige dat je weet heb je geen idee of het betrouwbaar is. De half afgemaakte zinnen, de zeer sterke zekerheden van de gouvernante die nooit op feiten zijn gebaseerd, de vele onuitgesproken vragen en de steeds uitgestelde ontknoping maken The Turn of the Screw een verwarrend maar ingenieus boek, precies zo eng als jij het je voor kunt stellen. Over verwarrend gesproken, er zijn maar weinig boeken met een einde dat zo volkomen onverwacht en schokkend is. Ik weet nog altijd niet wat ik er van moet vinden, behalve dan dat het briljant is.

Wat ik wel wat jammer vond, is dat ik het Engels niet altijd goed kon volgen. Ik lees wel vaker in het Engels, maar James’ vocabulaire is een stuk uitgebreider dan het mijne, en hij heeft ook een duidelijke voorkeur voor complexe zinsconstructies. Ik denk dat ik het ooit nog eens in het Nederlands ga proberen. Wel spreekt het voor James dat hij zelfs als hij niet goed te volgen is, er zo volkomen in slaagt om mij aan het boek gekluisterd te houden. The Turn of the Screw is niet gemakkelijk, eerder frustrerend dan bevredigend, maar desalniettemin niets minder dan geniaal.

avatar van Donkerwoud
Dit is wel een lachwekkend slechte cover voor een klassiek werk als dit.

avatar van PeterW
5,0
PeterW (crew)
Donkerwoud schreef:
Dit is wel een lachwekkend slechte cover voor een klassiek werk als dit.

Het was de enige die een beetje authentiek was, en die ook nog eens de lading (deels) dekte.

avatar van J.Ch.
4,5
Volgens mij zag ik gisteren nog een andere!

avatar van PeterW
5,0
PeterW (crew)
Ik heb er wel meer gezien, maar hij moet wel geschikt zijn, natuurlijk.

avatar van eRCee
3,5
Erg goed griezelverhaal, als die omschrijving al van toepassing is op The turn of the screw. De opbouw is voortreffelijk; het begin, dat doet denken aan een raamvertelling (alleen blijkt de omlijsting niet terug te komen, het raam staat als het ware open), voert de verwachtingen vakkundig op. Ook het werkelijke verhaal zit vol hints en vooruitwijzingen, die de suspense erin houden.

Aardig vond ik de nadrukkelijke cliff-hanger techiek die James toepast. Hij laat z'n hangmomenten echter iets eerder plaatsvinden dan tegenwoordig gebruikelijk is; eigenlijk op een moment van rust, waarbij alleen maar in de laatste zin van een hoofdstuk wordt aangekondigd dat die rust verbroken zal worden (terwijl bijvoorbeeld Rowling en Dan Brown daadwerkelijk al iets laten zien van wat er te gebeuren staat, de actie begint bij hen eigenlijk in de laatste zin van een hoofdstuk).

Verder is de stijl in The turn of the screw, zoals ook hierboven al opgemerkt, redelijk moeilijk. James gebruikt veel bijzinnen, die het onoverzichtelijk maken. Maar ik denk dat het wel noodzakelijk is; met een eenvoudiger zinsopbouw zou het boek iets van z'n mysterie verliezen en platter aanvoelen.

De psychologische geloofwaardigheid, de suggestiviteit, de opbouw, de stijl, ze maken van The turn of the screw samen een verfijnd, literair griezelverhaal en een waardige klassieker.

avatar van misterfool
3,5
Prima griezelverhaal dat wordt gedreven door suggestie. Het hoogdravende taalgebruik creëert al snel gotische beelden en doordat het verhaal multi-interpretabel is,het is zeer de vraag of het hoofdkarakter een betrouwbare verteller is , raak je als lezer al gauw geïntrigeerd. De tekst weet bovendien op sluimerende wijze een bedrukkend gevoel op te wekken. Eigenlijk is The Turn of The Screw vooral een uitstekende vingeroefening. Goed geschreven, enigszins interessant, maar ook weer niet zo verheffend dat het een diepe indruk achterliet. Niettemin heb ik mij goed vermaakt met deze novelle.

avatar van manonvandebron
4,5
Wat is griezeliger dan een spookverhaal met een kind? Een spookverhaal met twee kinderen! Dat geeft er een extra draai aan, another turn of the screw.

Henry James was als Amerikaan geboren, maar hij bracht veel tijd door in Engeland. Het oude kasteel in Essex is een typische locatie voor een gotische roman. Het heeft kantelen en mezekouwen. Door de afzondering, de grootte, de ouderdom, de asymmetrische verbouwingen en de afwezigheid van elektriciteit voelt het aan als een spookhuis waar de geesten van vorige generaties nog ronddolen.

Het eerste hoofdstuk dient als inleiding. De rest is een oud manuscript van een naamloze gouvernante. Volgens sommige commentatoren is zij een onbetrouwbare verteller en zijn de spoken haar waanidee. Henry James stond bekend als een nuchtere, realistische schrijver; de broer van een vermaard psycholoog. Misschien heeft hij bewust verschillende interpretaties mogelijk gelaten.

Waarom Miles van school gestuurd is, komen we nooit in detail te weten. In het Victoriaanse Tijdperk heersten taboes, klassedenken en kolonialisme. De kinderen lijken aanvankelijk engeltjes, maar dat is slechts schijn. Water, glas en een toren creëren een afstand tussen de verschijningen en hun waarnemers. Het woord horror komt er meermaals in voor. De spanning komt van de dreiging en het mysterie, van de dingen die niet uitgesproken woorden.

3,5
Ik ben begonnen met het lezen van het boekje To the Lighthouse (1927) van Virginia Woolf maar het lukt me niet om er doorheen te komen: de beroemde modernistische stream-of-consciousness-techniek van het werk waarbij we aldoor alleen de (banale) gevoelens en gedachten van de personen meekrijgen blijkt een heuse marteling voor mij. Onlangs stuitte ik toevallig op The Turn of the Screw (1898) van Henry James dat enerzijds een laat-gotisch spookverhaal is – gotiek beleefde een opleving in de fin du siècle (bv. Stokers roman Dracula is een bekend voorbeeld) omdat het het gevoel van een dreigend verval uitdrukte en een interpretatie van nota bene Woolf van The Turn of the Screw is dat de spoken staan voor het groeiend bewustzijn bij de gouvernante van het kwaad in de wereld – en anderzijds al een soort stream-of-consciousness-techniek hanteert waarbij aldoor alleen het innerlijke leven van de hoofdpersoon wordt meegedeeld: nota bene de broer van Henry James, de vermaarde psycholoog en filosoof William James, had in zijn The Principles of Psychology uit 1890 het concept van stream of consciousness op de kaart gezet, waarmee William James bedoelde dat onze gedachten geen onderscheidenlijke eenheden zijn maar een continue en onherhaalbare stroom. Overigens, William James bestudeerde – zoals veel wetenschappers in die tijd – ook het paranormale en bovennatuurlijke die ook daarmee z’n broer kan hebben geïnspireerd. Omdat ik wel van gotiek houd ben ik The Turn of the Screw gaan lezen, mede in de hoop dat het een brug kan slaan naar To the Lighthouse.

Nu is The Turn of the Screw me iets beter bevallen dan To the Lighthouse: het verhaal is gestructureerder en minder fragmentarisch, mede omdat we slechts in het hoofd van één persoon zitten. Wel vond ik ook hier de stream-of-consciousness-achtige stijl niet echt prettig, niet alleen omdat het lange, wat onleesbare zinnen oplevert maar ook omdat – anders dan To the Lighthouse dat alle kanten op vliegt zonder ergens interessant te worden – het hier monomaan wordt gebruikt (monomanie is een bekend thema van de gotiek) omdat de hoofdpersoon geobsedeerd is door haar idée fixe dat twee overleden werknemers nog rondspoken en die de twee kinderen voor wie zij is aangenomen als hun gouvernante in hun macht hebben (maar ze lijken vooral haarzelf in hun macht te hebben). In die zin past de stream-of-consciousness-techniek er wel bij omdat wij er door opgesloten worden in haar hoofd waarin zij opgesloten zit in haar waanidee. De gotiek met haar kenmerkende raamvertelling en subjectieve, onbetrouwbare verteller vindt zo haar logische culminatie in The Turn of the Screw met z’n stream-of-consciousness rondom een idée fixe.

Ik begrijp dat The Turn of the Screw in zijn eigen tijd werd opgevat als een spookverhaal (dus gotiek) – dat vooral afweek van de gangbare gotiek met z’n Victoriaanse moraal die kinderen als onschuldig opvat doordat in James’ novelle wordt gesuggereerd dat er duivels achter het engelachtige gedrag van de kinderen schuilgaat – en pas later als een bewust ambigu verhaal waarin de verteller wat ze ziet ook slechts kan hebben ingebeeld en de spoken aldus slechts in haar hoofd bestaan. Nu kenmerkten de verhalen van Edgar Allan Poe van ruim een halve eeuw eerder zich al door een bewuste ambiguïteit doordat Poe werkelijkheid en fictie door elkaar laat lopen en hij meestal voor de vreemde gebeurtenissen zowel een bovennatuurlijke als een natuurlijke verklaring toelaat op de moderne grond dat alle ervaring wordt bemiddeld door ons bewustzijn en in die zin alle werkelijkheid uiteindelijk inbeelding is. Bij Descartes, de vader van de moderne filosofie, dreigt zo zelfs een solipsisme dat zeker de stream-of-consciousness-techniek goed kan uitdrukken welke in The Turn of the Screw wordt uitgebuit omdat het niet alleen open laat of de verschijningen alleen in haar hoofd of ook buiten haar hoofd plaatsvinden maar dat eigenlijk ook niet uitmaakt omdat we net als haarzelf altijd alleen maar in haar hoofd zitten. Men vergelijke Anselmus’ beroemd godsbewijs uit 1077 dat wellicht als markeerpunt voor het moderne denken kan gelden omdat het bewijs de vraag moet beantwoorden of God alleen in ons hoofd (denken) bestaat of ook buiten ons hoofd (denken). Descartes zou z’n eigen versies van het godsbewijs geven waarbij het uitgangspunt is dat aan al onze waarnemingen en andere ervaringen kan worden getwijfeld (dat in een film als The Matrix een postmoderne vorm krijgt) behalve aan de nota bene metafysische – in die zin bovennatuurlijke – entiteiten van de ziel (“ik denk dus ik ben”) en God.

James beoogde met het werk uitdrukkelijk om de lezer angst aan te jagen en het is een favoriet van Stephen King omdat het werk berust op een geheim hetgeen volgens hem de basis is van horror; volgens Woolf laat het werk zien dat het precies de duisternis is die onze geest z’n eigen spoken doet voortbrengen. Enerzijds zou het werk horror zijn als de gouvernante vertelt wat ze ziet en anderzijds zou het werk mysterieus zijn als ze erover mijmert: horror ligt in het verlengde van het mysterie of onbekende hetgeen Burke in z’n esthetische filosofie het sublieme noemde. Nu vond ik het verhaal echter niet zo spannend, juist omdat het verhaal naar mijn idee erg uitdrukkelijk de mogelijkheid suggereert dat de gouvernante het zich slechts inbeeldt, aan de ene kant omdat de spoken niets doen (zo geloven we bv. in het bestaan van elektronen omdat die effecten hebben op andere dingen dus iets doen) en zelfs niet dreigend zijn (waarmee Henry James waarschijnlijk bewust een ‘realistische’ manifestatie van spoken hanteert zoals door zijn broer onderzocht) en aan de andere kant omdat de anderen ze niet (b)lijken te zien dan wel de gouvernante de verschijningen doelbewust uit het zicht van de kinderen houdt zodat er geen enkele bevestiging is buiten haar eigen verklaringen (en we weten dat ook in de rechtspraak geldt: één getuige is geen getuige). Bovendien komt de gouvernante niet bepaald mentaal gezond over in hoe zij op dingen reageert zoals de kwestie van waarom de jongen van school is gestuurd: ze broedt op elk mogelijk geheim maar vermijdt erover te spreken zodat er ook geen klaarheid kan komen en alles alleen in haar hoofd maar wordt opgeblazen terwijl ik denk ‘vrouw, maak je niet zo druk’ (een psychoanalytische uitleg is dat de gouvernante verliefd was op haar werkgever, zoals in de proloog van het werk wordt gesuggereerd, en hysterisch werd doordat ze haar seksualiteit onderdrukte). En misschien heb ik te veel horrorfilms gezien met dezelfde thematiek zoals The Others, The Sixth Sense en El Orfanato – die mogelijk direct of indirect mede geïnspireerd zijn op The Turn of the Screw die overigens behalve het ‘I see dead people’-thema ook het eerste gotische verhaal was met kinderen in de hoofdrol – die niet alleen voor mij alle spanning in The Turn of the Screw weghaalde omdat ik het vanaf het begin ongeloofwaardig achtte dat de spookverschijningen zich ook buiten haar hoofd bevinden maar die ook een beter verhaal en iets van verrassing hebben terwijl The Turn of the Screw pagina na pagina monotoon mijmert over het vermeende geheim dat de kinderen met zich mee zouden kunnen dragen zonder veel ontwikkeling.

Al met al is het een bijzonder boek en een belangrijk overgangswerk tussen gotiek (Romantiek) en de stream-of-consciousness-techniek (modernisme), maar voor mij werkte het modernistisch stijlelement niet, mogelijk mede doordat dit gebruik ervan in horrorverhalen en -films een cliché is geworden. Ik denk dat ik voorlopig niet terug ga naar Woolfs To the Lighthouse.

avatar van eRCee
3,5
To the lighthouse is ook geen boek om mee te beginnen als je iets wil lezen van Woolf of van modernistische stream-of-consciousness.

avatar van Panta Rei
PeterW schreef:
Ik heb er wel meer gezien, maar hij moet wel geschikt zijn, natuurlijk.

https://s3.amazonaws.com/atg-prod-oaas-files/hum11c/fullsize/ae797719f8fddc00b791424121e5a9ea.jpg

Is deze dan niet beter? Ik kan het plaatje hier niet neerzetten, vandaar de link.

Gast
geplaatst: vandaag om 09:58 uur

geplaatst: vandaag om 09:58 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.