menu

Ensaio Sobre a Cegueira - José Saramago (1995)

Alternatieve titel: De Stad der Blinden

mijn stem
4,02 (224)
224 stemmen

Portugees
Psychologisch

333 pagina's
Eerste druk: Editorial Caminho, Lissabon (Portugal)

Een rij auto's staat te wachten voor rood licht. Als het eindelijk op groen springt, trekt de eerste auto niet op, tot groeiend ongenoegen van de automobilisten erachter. De bestuurder blijkt van het ene op het andere moment blind geworden, en wat erger is: de blindheid is besmettelijk. Honderden slachtoffers worden geïsoleerd in een ziekenhuis, waar zich binnen korte tijd apocalyptische taferelen afspelen.

zoeken in:
avatar van eRCee
3,5
Bijzonder boek van nobelprijswinnaar Saramango. De thematiek spreekt me erg aan: mensen die door een letterlijke verblinding steeds meer ontaarden. Of juist hun ware aard tonen. Dat thema wordt in een erg aardig en geloofwaardig verhaal gegoten. Qua stijl vond ik het wat minder. Hoofdletters en punten ontbreken volledig zonder dat dit iets toevoegt aan het leesplezier.
Ik ben in ieder geval benieuwd naar meer werk van deze man. Het schijnt altijd wel tamelijk bizar te zijn. Voor De Stad der Blinden een goede 3,5*.

4,0
Dit was mijn eerste Saramago en het smaakte zeker naar meer. Een bizar plot als drager voor een hele stapel ongezouten maatschappijkritiek.

Hulde voor de vertaler, want het boek lijkt me niet bepaald makkelijk te vertalen en desondanks is er sprake van haast poetisch taalgebruik in de vertalingen.

De schrijfstijl van Saramago is wel erg wennen. Je moet er onwijs je aandacht bijhouden, omdat anders niet duidelijk is wie wat zegt.

4*

4,5
Fascinerende schrijfstijl en wellicht een nog wel meer fascinerende thematiek. Eenvoudig, doch met veel precisie beschreven hoe de mens langzaam afgleidt, wanneer wetten en regels niet meer uitgevoerd kunnen worden.
Ben reuze benieuwd naar de film.

4,5*

5,0
Ik heb het boek vanmiddag uitgelezen en had in eerste instantie een bijzonder negatief gevoel bij het boek. Niet dat het boek niet prachtig vond, want dat was het wel degelijk, maar meer dat het me somber stemde. Nu een paar uur later ben ik werkelijk 180 graden gedraaid. Eigenlijk is, hoewel het onder het lezen zelden zo voelt, het gewoonweg een bijzonder hoopvol stemmend boek. Mijn gevoel nu is er een van Als mensen in de meest erbarmelijke omstandigheden maar volledig op elkaar durven blijven vertrouwen is er altijd hoop. Ik geef er meteen eerlijk bij toe dat ik deze gevoelens van hoop tijdens de groepsverkrachtingen en andere mensonterende momenten niet had en dat ik op momenten het boek het liefst weg had gegooid om nooit meer op te pakken. Een ander punt wat me erg aanspreekt is de manier waarop de schrijver schrijft. Ik heb het eerlijk gezegd nooit eerder gezien dat iemand geen punten schrijft maar wel constant met hoofdletters begint ,maar ondanks dat het in het begin vreemd aandeed vond ik het steeds meer iets toevoegen aan het boek. Helaas voor de Stad der Blinden was het boek dat ik hiervoor las echter ook een meesterwerk en ik denk dat ik mede daarom ook een klein puntje van kritiek heb. Zoals namelijk in zoveel goede boeken wordt er ook in Stad der Blinden te weinig aandacht besteeds aan de bijpersonages. Je merkt het eigenlijk nauwelijks maar vanwege het contrast met mijn vorige boek (Opwindvogelkronieken) viel het me na afloop op. De vrouw van de oogarts, Het meisje met de zonnebril, de man met het zwarte oogkapje en de oogarts en de hond van de tranen allen zijn ijzersterke personages. De vrouw van de eerste blinde, de eerste blinde zelf en het jongetje zonder moeder zijn dacht echter maar bij tijd en wijle. Zij komen in grote gedeeltes van het boek niet echt tot hun recht en dat is hoewel het totaal niet stoort wel eens jammer. Toch mag dit de pret niet drukken. Want vanwege zijn ijzersterke uitgangspunt, het enorme medeleven dat je tijdens de verschrikkingen voelt, de prachtige manier van schrijven en het, hoewel dat niet voor iedereen zo zal voelen, hoopgevende einde krijgt Stad der Blinden van mij ook de volle score.

5*

avatar van cortez
4,5
Heb ooit eens een recensie voor school moeten schrijven over dit boek, en toen viel het mij ook al op dat het boek omstreeks pagina 200 veel minder werd. Misschien kan ik meteen een deeltje van die recensie posten :


...

De personages worden in dit boek oppervlakkig beschreven. Ze zijn ondergeschikt aan het verhaal dat Saramago brengt. Hun namen worden niet meegedeeld en Saramago duidt hen aan door te verwijzen naar hun opvallende kenmerken of hun beroep. Zo is er sprake van de oogarts, de vrouw van de oogarts, het schele jongetje of de taxichauffeur. Beschrijvingen van individuele psychologische veranderingen of persoonlijke emoties zijn evenmin uitgesproken aanwezig. Wat de personages meemaken en hoe ze zich daarbij voelen, zijn namelijk emoties die iedere mens die zich in een gelijkaardige situatie bevindt, zou beleven. Daardoor kan de lezer het verhaal veralgemenen van de handelingen gesteld door een fictief groepje naar een verhaal over de gedragingen van de mens in het algemeen.
Het enige noemenswaardige personage is de vrouw van de oogarts. Deze eer dankt ze uiteraard aan het feit dat haar ogen blijven functioneren wanneer die van alle anderen dat niet meer doen. De vrouw besluit haar zin voor verantwoordelijkheid niet te ontlopen en helpt de blinden uit de eerste zaal van het gekkenhuis hun weg te vinden. Meer nog dan de blinden uit die eerste zaal helpt ze het kleine groepje patiënten van haar man, de oogarts. De vrouw deelt als het ware haar ogen met hen waardoor zij niet tot de egoïstische, bijna instinctieve gedragingen van de andere blinden komt. Vanuit dit standpunt kan men de bedenking maken dat het ethisch handelen van de mens heel sterk gebaseerd is op de wetenschap dat dit ethisch handelen niet onopgemerkt blijft. Waarom zou men goed zijn voor de ander als deze handeling op zichzelf niet gemakkelijker te stellen is, mogelijk een negatieve impact heeft, en verder ongezien blijft? Waarom zou men bijvoorbeeld eten delen en met minder tevreden zijn, als niemand jouw persoonlijk kan loven voor deze weldaad, of betichten van het tegenovergestelde? De vrouw fungeert dan als een soort ethisch lichtbaken in de duisternis. Deze visie wordt gestaafd als de vrouw tot tweemaal toe de kwaden van aard straft.

Maar de vrouw kan niet alleen gezien worden als een instandhouding van het verschil tussen goed en kwaad, zij kan tevens symbool staan voor leiderschap. Enerzijds zou men kunnen besluiten dat de mens nood heeft aan uitgesproken leiderschap, anderzijds is het leiderschap van hen die besloten hadden de blinden in het gekkenhuis onder te brengen maar weinig prijzenswaardig. Of wat te zeggen over de machthebbers in zaal twee van het gekkenhuis die de andere blinden uitbuitten? Voor de communistische Saramago is dit zeker een belangrijk thema. Het komt ook verder aan bod in het boek dat een (soort) vervolg vormt op Stad Der Blinden, Stad Der Zienden. Ook daar zien we een gemeenschap van mensen die door de overheid aan z’n lot overgelaten blijft, en zelfs gedwarsboomd wordt. In Stad Der Zienden resulteert dit in een spontane reorganisatie van de bevolking. Deze positieve toon valt echter in Stad der Blinden heel moeilijk te bemerken. Zolang de mens niet zeker is van de vervulling van z’n primaire behoeften is er geen sprake van een organisatie die getuigt van burgerzin, maar blijft die beperkt tot een uit zelfbehoud aangedreven zin tot samenwerking.

Ofschoon in het boek zelf niet verwezen wordt naar een bepaalde plaats, leert de tekst op de achterflap ons dat het verhaal zich afspeelt in Lissabon. Dit kon echter eender welke stad zijn. Het is zelfs mogelijk te stellen dat de straten en ruimtes die als decor dienst doen, op zich onbelangrijk zijn. Ze zijn daarentegen wel belangrijk om bepaalde fases in het boek te benadrukken. Een eerste locatie die vanuit deze benaderingswijze belangrijk is, is het gekkenhuis. Het gekkenhuis wordt door Saramago indirect vergeleken met een concentratiekamp uit WOII. Zo hebben beide gebouwen een gelijkaardige functie als opvangruimte voor zij die de maatschappij bedreigen. Er zijn gelijklopende uiterlijke kenmerken tussen beide gebouwen te bemerken, bijvoorbeeld de door de soldaten bewaakte omheining, de toegangspoort of de ijzeren bedjes die heel dicht opeen zijn geplaatst voor de bewoners. Verder kunnen bepaalde handelingen die gesteld worden in het gekkenhuis geassocieerd worden met zaken die ook in bepaalde concentratiekampen werden gedaan, bijvoorbeeld de bewoners die zelf hun doden begraven of de bewoners die bij aankomst in twee groepen worden opgedeeld. Tot slot gebruikt Saramago beeldspraak die ontegensprekelijk naar beelden uit de concentratiekampen verwijst, bijvoorbeeld: ‘… alsof ze door een bulldozer naar binnen werden geschoven’.
Het Gekkenhuis is waar de eerste laag van menselijkheid bij de blinden verdwijnt. Ze worden geconfronteerd met honger, gebrekkige hygiëne, onzekerheid en de constante dreiging van de soldaten en hun medebewoners.
Ook de straten van Lissabon zetten het verlies van een menselijke culturele verworvenheid in de verf. Daar beseft de vrouw van de oogarts hoe alleen iedereen er plots voor staat. Menselijke relaties zijn niet langer bindend, er zijn geen huizen waar het gezin opnieuw samenkomt, en de mensen verplaatsen zich in toevallig gevormde groepjes. Ook de vrouw van de oogarts wordt plots met deze situatie geconfronteerd, wanneer zij meent verdwaald te zijn in de straten van Lissabon.
In het huis van het meisje met de zonnebril vallen de verschillen tussen dier en mens weg. De buurvrouw verslindt rauwe kippen en konijnen, net zoals de hond die de groep onder leiding van de vrouw van de oogarts vergezeld heeft wat later zou doen. Diezelfde hond krijgt er te eten van het proviand van de groep, waarop de buurvrouw verontwaardigt vaststelt dat het dier door de groep als minstens evenwaardig als haar wordt geacht. Tot slot doen de leden van de groep, net als de kippen en konijnen, er hun behoefte in het tuintje.
Het huis van de oogarts en zijn vrouw staat symbool voor de herwonnen menselijkheid. Het is er net en het ruikt er lekker. De leden van de groep kunnen er zich wassen en frisse kleren aantrekken. De leden van de groep zullen er opnieuw zien.
Op al deze plaatsen zal de vrouw van de oogarts overigens eenmaal in tranen uitbarsten. Ook in het grootwarenhuis gebeurt dit. Als we aannemen dat Saramago met de huilbuien van de vrouw telkens een verandering in de levenswijze van de blinden wil benadrukken, zoals hierboven enigszins gesuggereerd wordt, moet ook het grootwarenhuis een nieuw stadium aantonen. Misschien wil hij er het verlies van broederschap of mededogen aantonen. De vrouw van de oogarts besluit om niet langer meer de andere blinden te helpen, zoals ze wel nog deed in het gekkenhuis. Ze overweegt aanvankelijk om de deur naar de voorraadkamer open te laten voor de andere blinden maar zal die toch sluiten. Daarna loopt ze letterlijk over een blinde heen. Wanneer ze voor de tweede maal het warenhuis betreedt, ziet ze dat er zich een ware velslag onder de blinden heeft afgespeeld om de toegang tot de voorraadkamer te verkrijgen.

Tijdsaanduidingen worden nauwelijks gemaakt. Dit bevestigt nogmaals de indruk dat de schrijver niet iets wil vertellen over welbepaalde personen, maar veeleer beschouwend schrijft over de mensheid toen, nu en dan. Het verhaal is chronologisch opgebouwd en kan gelezen worden als een verslag. Wie de verteller daarvan is, valt moeilijk af te leiden uit het boek. Meest logisch is dat het ‘een ooggetuige’ van de gebeurtenissen betreft. Volgende passage ondersteunt dit: ‘Vanaf hier zal het relaas van de oude man met het zwarte lapje, behoudens enkele onvermijdelijke losse opmerkingen, niet langer letterlijk worden weergegeven, maar vervangen worden door een bijgewerkte versie van de mondelinge uiteenzetting, teneinde de informatie waardevoller te maken door een correct en adequaat woordgebruik’ . Daarentegen is het ongeloofwaardig dat deze ooggetuige daadwerkelijk meegereisd heeft met het groepje onder leiding van de vrouw van de oogarts. Dat het om een alwetende verteller gaat, staat echter vast. Dit past opnieuw binnen het opzet van de beschouwende ideeënroman, waar de lezer geen deel uitmaakt van het verhaal, maar het tafereel van op een afstand gadeslaat.

Stad der Blinden is een onderhoudend, fantastisch aandoend doch heel geloofwaardig boek dat uitnodigt tot reflectie over thema’s als het leiderschap, de beschaving of ethische kwesties. Het verhaal zakt weliswaar wat ineen vanaf de tweede helft. De lezer is dan heimelijk gewoon geraakt aan de barre omstandigheden waarin de blinden leven en er kan zelfs geopperd worden dat het leven in het gekkenhuis van een erger drama getuigde. Toch is het vooral het verlies van richting dat het verhaal dan parten gaat spelen. Er zijn geen uitgesproken doelen meer die bereikt moeten worden en de groep berust zich maar wat in de gegeven situatie. De ontknoping die nogal plots komt, kan dan wel als anticlimax gezien worden, hij komt toch niet bepaald ongelegen.

5,0
Saramago toont de ontmaskering van de beschaving

Wat zou er gebeuren als ieder mens blind werd? Zou de maatschappij door kunnen blijven draaien? Of stort de samenleving in? Dit gedachte-experiment heeft José Saramago uitgewerkt in De stad der blinden, een inmiddels verfilmde roman uit 1995. Hij laat de inwoners van Lissabon op mysterieuze wijze plotseling blind worden, een voor een.

De eerste man die getroffen wordt is meteen hulpeloos. Hij staat te wachten voor het stoplicht, maar door zijn accute blindheid kan hij niet meer wegrijden. Omstanders komen kijken wat er gaande is met deze man die voor het groene licht blijft wachten. Wat deze man vervolgens overkomt, is tekenend voor de verdere loop van het verhaal: een vriendelijke passant brengt hem thuis, maar steelt vervolgens wel zijn auto. Van de hulpeloosheid van de man wordt keihard misbruik gemaakt.

Saramago gebruikt dit surrealistische verhaal om zijn visie op de mensheid te kunnen geven. Als steeds meer Portugezen blind worden, vreest de overheid een verschrikkelijke epidemie en de slachtoffers worden bijeengedreven in een gesloten instelling. Wat daar vervolgens aan gruwelen gebeuren, is onbeschrijflijk. Saramago laat zien dat als de mens weer moet vechten voor zijn bestaan, dat dan de meest nare kanten van hem bovenkomen. Zijn ware kanten, zo lijkt de auteur ons te willen vertellen.

De stad der blinden vertelt een snoeihard verhaal. Slechts weinigen in dit boek kunnen nog een beetje goedheid opbrengen. De meesten vertrappen de anderen, stelen, vernederen en doen alles om zelf te overleven. Binnen de instelling ontstaat een nieuwe samenleving, maar eentje met weinig structuur en niet gericht op samen leven, maar op ieder voor zich. Saramago doet geen poging enige warmte te scheppen in deze ellende, zelfs zijn personages zijn anonieme types en worden slechts aangeduid als "de oude man met het zwarte lapje", "het meisje met de zonnebril" of "de vrouw van de oogarts".

Die laatste biedt het enige lichtpuntje dat dit verhaal heeft. Zij kan als enige nog wel zien en wordt gek genoeg niet geraakt door de epidemie. Het is haar grote geheim, want hardop toegeven dat ze ziend is, zou haar meteen tot slaaf van de anderen maken. Alleen om bij haar blinde man te kunnen blijven, heeft ze blindheid geveinsd en zo kwam ze ook in de instelling terecht. Deze vrouw neemt uiteindelijk de leiding over een klein groepje goedwillenden en daarmee is zij het laatste beetje hoop in een wereld van louter kwaadheid.

Ze is de hoop van de blinden om haar heen. Maar ze is ook de hoop van de lezer. Zij toont dat tussen al die kwaadheid en onmenselijkheid er nog een restje goedheid en medemenselijkheid over blijft. In Saramago's wereld gaat niet de gehele mensheid aan diepgewortelde boosheid ten onder. En zo leidt "de vrouw van de oogarts" zowel de mensen om haar heen als de lezer door deze chaos van ellende, gevaar en angst. Maar kan zij ons nog wel naar een happy end brengen? Als we de ontmaskering van de mens op zo'n nietsontziende wijze getoond kregen?
De conclusie is tamelijk zwartgallig: er mag dan een glimpje hoop zijn, een laatste restje goedheid, die zal wel moeten gedijen in een wereld waaronder een heel dun laagje beschaving vooral beestachtigheid, egoïsme en geweld schuil gaat.

4,0
Geweldig boek. Ik had het illegaal opengeslagen terwijl ik nog een ander boek aan het lezen was, maar eenmaal begonnen was het onmogelijk weg te leggen. Een zeer krachtig verhaal.

De Stad der Blinden is een zeer typische roman in het genre van de parabels die over de lotgevallen van mensen verhalen in uitzonderlijke omstandigheden, met als doel natuurlijk de ware aard van de mens als met een schilmes te ontleden. In dit genre is het noodzakelijk om een zeer pure voorstelling van zaken te geven, en dat doet Saramago uitstekend. Het verhaal is verstoken van onwillige nuances die vragen oproepen over de geldigheid van het voorgeschotelde verhaal; het is simpelweg zo dat er mensen blind worden, afgezonderd worden en de informatie die hen vanuit de buitenwereld bereikt is bijna evenveel als wat de lezer eveneens te weten komt, niets dat dit compliceert. De dynamiek binnen de inrichting kan zich zo zelfstandig ontwikkelen.

Gelukkig verzandt Saramago allerminst in de verwachte cynische clichés die de mens als slechts, zelfzuchtig en als beesten afschilderen in dergelijke omstandigheden. Hij is misschien een optimist, maar hoewel het als muziek in de oren klinkt dat de mens zich tenminste niet compleet als beest hoeft te gedragen, vind ik de manier waarop hij dit beargumenteert niet eens zo ongeloofwaardig. Het enige dat hier wellicht wat afbreuk aan doet is zijn keuze om één van de aanwezigen 'ziend' te laten. Het levert vanuit literair oogpunt wel zeer veel mogelijkheden op, omdat we de afschuwelijke toestand zo vanuit een interessante invalshoek zien, en we zelfs beter 'doordrongen' raken van de ranzige beelden van een met stront besmeurde vloer en de geur van ongewassen mensen en verstopte afvoer. Het betekent aan de andere kant dat het ook weer geen pure vertelling is van hoe mensen die aan hun blindheid en aan elkaar zijn overgeleverd zich gedragen.

Wat het boek denk ik zo sterk maakt is dat het niet alleen een simpel verhaal vertelt van uitzonderlijke omstandigheden waarin de mens steeds verder ontaardt, maar dat hij dit met zeer veel diepgang doet; hier en daar zelfs reflecterend op zijn eigen argumenten.

De stijl van schrijven heeft in mijn geval bijgedragen aan het ademloos verslinden van de roman en stoorde in geen geval. Ik vond het wel mooi eigenlijk. Kan het trouwens zijn dat de genoemde 'polyfonische' (meerstemmige) stijl slaat op het ontbreken van noties van de directe en indirecte rede? Het effect is in elk geval dat het geheel precies de afstandelijkheid van een mooi gecomponeerde parabel krijgt die het in mijn ogen nodig heeft. Zeer knap geschreven.

Edit: ik lees net iets over Saramago's interpunctiestijl in een soort nawoord: 'zijn boeken, zo zegt hij daarmee, moet je horen, niet noodzakelijk hardop, maar toch in je hoofd. (...) De volle bladspiegel die in eerste instantie afschrikt, komt tot leven, wordt een continuüm, een feest van woorden en klanken.'

avatar van -JB-
4,5
'De Stad der Blinden' was voor mij het vierde boek van Saramago dat ik las en werkelijk een voltreffer. Saramago is een schrijver die begint vanuit een idee, een bepaald uitgangspunt en dat is uiteraard ook bij dit boek het geval. In dit boek is het een besmettelijke vorm van blindheid waardoor al snel veel mensen getroffen worden. Saramago probeert in zijn boeken vaak het effect van een bepaalde situatie op de individuele persoon te laten zien, maar eveneens het effect op het hele volk, de hele mensheid. Dit levert in zijn boeken vaak een spanningsveld op, een balans die nog weleens zoek raakt. Zo niet in 'de Stad der Blinden', Saramago begint zijn verhaal te vertellen vanuit verschillende individuen en werkt dit steeds verder uit tot de grote groep zonder de individu in deze grote groep te vergeten.

Hierdoor ontstaat er een unieke blik in de menselijke interacties en de menselijke aard, die pijnlijk bloot komt te liggen als er geen controle meer is en de individuele belangen groot zijn. Het boek laat zich daarmee lezen als een metafoor voor talloze situaties die wel daadwerkelijk voorkomen in de wereld. In tegenstelling tot bovenstaande lezers had ik geen moeite met het einde omdat het voor mij juist de cirkel sluit en eigenlijk perfect aansluit op het begin.

Saramago's Stad der Blinden is een waar meesterwerk en met recht een van de hoogtepunten binnen zijn oeuvre. Na 4 boeken kan ik zeggen, ik ben nog niet klaar met Saramago.

avatar van Freud
4,5
Indrukwekkend boek met bijbelse proporties, dat er toch mooi in slaagt 'gewoon' te blijven en zo ook heel geloofwaardig overkomt. De premisse is simpel doch geniaal en o zo symbolisch, de verdere uitwerking gestaag en realistisch. Zodra het in de instelling echt uit de hand loop vond ik dit wat al te snel gaan (de nieuwkomers slagen er binnen enkele dagen in om zich te organiseren, wapens te verzamelen en de voedseltoegang te controleren - dat lijkt me wat al te drastisch. Dat ze de rest laten betalen voor eten vond ik ook bizar, vermits juwelen en geld geen waarde hebben in de quarantaine, je zou eerder verwachten dat ze om diensten vragen zoals poetsen en inderdaad seks zoals later ook blijkt. Waar anderen dit deel minder vinden, vond ik het boek pas echt geniaal worden zodra de deuren opengaar en de ware omvang van de epidemie blijkt. De totale anarchie en hulpeloosheid die hier blijkt, en de minimale maar toch praktische automatische organisatie die mensen aannemen (persoonlijkheid is van geen tel meer, maar je ergens bij aansluiten wel), allemaal erg interessant en boeiend in vergelijking met hoe de hoofdpersonen, enkel dankzij de aanwezigheid van de vrouw van de arts, er in slagen dit anders aan te pakken. Met plezier had ik nog meer hierover gelezen, hoe dit in andere, niet stedelijke delen heeft plaatsgevonden,... De gruwel is in dit deel ook bevattelijker en daardoor makkelijker te aanvaarden.

Ik heb het boek in het Duits gelezen en daar heeft men in de vertaling wel punten geplaatst - spaarzaam, een keer of vier per blad - en de meeste zinnen met komma's van elkaar gescheiden. Ik weet niet hoe dit in andere talen gebeurd is, maar ik kan me voorstellen dat enkel werken met hoofdletters in het Duits natuurlijk niet werkt, omdat heel veel woorden een hoofdletter hebben. Maar aan de leeservaring doet dit alles niet veel af, ik vond het erg knap hoe het hele boek als één lange continue gedachtenstroom wordt verteld.

Knap boek, een heel indrukwekkende, pessimistische ervaring tijdens het lezen, maar zoals al eerder aangehaald merk je nadien dat er toch een sterke optimistische kern in vervat zit. Zolang je iemand hebt die niet voor de zonde valt en kan blijven 'zien', natuurlijk...

avatar van Pleun
3,0
Recensie geschreven in februari, toen corona nog onze kant op moest komen.

Lezen doe je doorgaans ter ontspanning. Daarom is het zinnetje: 'het leest lekker weg' vaak een compliment. De afgelopen week las ik De Stad der Blinden van Jose Saramago. Dit boek las helemaal niet lekker weg. Het was afzien tot het eind.

Het was mijn eerste van Saramago. In 1998 werd aan hem de Nobelprijs toegekend voor zijn oeuvre, dus ik was benieuwd.

De Stad der Blinden is een dystopische psychologische roman, waarin de schrijver een niet zo florissante visie op de mensheid toont. In sneltreinvaart worden de bewoners van een niet met naam genoemde stad, zonder aanwijsbare oorzaak, blind. De maatschappij vervalt in chaos, wreedheid en smerigheid. Mensen die besmet zijn met de mysterieuze blindheid worden onder nog minder dan beestachtige omstandigheden in quarantaine geplaatst. Compassie is er bijna niet meer, en wordt meestal getoond door de enige hoofdpersoon die nog kan zien.

De stijl van Saramago is merkwaardig. Hij gebruikt bijna geen punten en leestekens, zinnen lopen in elkaar over waardoor je intensiever je aandacht erbij moet houden. Verder wordt geen van de personages bij naam genoemd en zien we weinig van hun innerlijke gevoelsleven. Dit werkt afstand in de hand en daardoor raakte het mij niet echt, al die narigheid.

Ik lees veel lovende recensies van De Stad der Blinden. Daar ben ik het niet mee eens. Saramago heeft de Nobelprijs gewonnen dus dan is het misschien lastig om kritisch te zijn. Ik vind de visie op de mensheid van Saramago erg negatief en dat wij ons meteen als varkens gaan gedragen als we blind worden, vind ik niet geloofwaardig. De parallel met het corona-gedoe is snel getrokken. In China zie je misschien in milde vorm wat Saramago beschrijft in De Stad der Blinden, maar zo inhumaan en beestachtig zal het niet zijn, toch? Hoewel, we krijgen natuurlijk niet alles te zien van wat er in China gebeurt. Uiteindelijk denk ik dat in tijden van rampspoed de factoren compassie en menselijkheid nooit zullen verdwijnen.

Ik heb ook pas De meeste mensen deugen van Rutger Bregman gelezen. Er is geen groter contrast met De Stad der Blinden denkbaar. Wie heeft er nu gelijk? Dankzij Bregman ben ik in ieder geval iets kritischer geworden, en prijs niet automatisch Saramago de hemel in met zijn zogenaamd realistische visie op de mensheid.

Al met al is De Stad der Blinden een deprimerend boek. Het is zeker niet slecht geschreven en soms zitten er rake zinnen tussen. Het zal best zo zijn dat in zekere zin de moderne mens blind is. Maar de zwartgallige kijk van Saramago op de mensheid deel ik niet. En o ja, het einde begrijp ik niet helemaal. Net of Saramago het even niet meer wist. Of het ligt aan mij, dat zou ook heel goed kunnen.

4,0
Onaangenaam om met de slechte kant van de mensheid te worden geconfronteerd, niet makkelijk leesbaar qua stijl, absurdistisch en toch fascinerend. Een must voor iedere ervaren lezer.

Gast
geplaatst: vandaag om 17:55 uur

geplaatst: vandaag om 17:55 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.