Antigone - Sophokles (-441)

Heb grote delen hiervan op school gelezen, maar ik weet niet zeker of ik werkelijk alles heb gelezen, dus ik stem maar niet. Vond het overigens zeker een interessant boek, minstens 3,5*

Antigone gaat over de vraag naar wie je moet luisteren, naar jezelf, je machthebber, de goden of mensen om je heen. Dit resulteert in de voor Sophocles zo kenmerkende doorzettingskracht die de held tentoonsprijdt. Natuurlijk ook weer een dramatisch einde, zoals een Grieke tragedie betaamd.
Toch is dit stuk minder dan Oidipus.

Sayant detail: Sophocles schijnt zich dodelijk verslikt te hebben tijdens een declamatie van dit stuk tijdens een banket. Zelfs zijn leven was een tragedie.

Ik heb het genoegen niet Oud Grieks te kunnen lezen, en dat zal zeker een dimensie extra geven, maar ook in een goede vertaling is er genoeg moois te lezen.
Het verhaal leent zich voor de tragiek, en geeft ook nog enkele lessen en bepaalde levensvragen mee. Waar dient men voor te kiezen, waar dient men naar te luisteren zijn er twee van.
Maar daarnaast is het verhaal zelf heel mager. Nu begrijp ik dat Sophocles enkel het gesproken woord kan gebruiken (en dat doet hij verdienstelijk, want je komt alles te weten via het gesprokene zonder dat het gemaakt lijkt), maar je krijgt als lezer 5 korte gedeelten uit een toch tragische geschiedenis. Meeleven lijkt er in dat geval soms niet helemaal in te zitten, omdat er nogal kort door de bocht wordt gegaan.
Maar goed, in andere gedeelten was dat medeleven er weer wel: het is dus enkel geen heel groot meesterwerk, maar wel een uistekend toneelstuk.

Had ook bij Antigone dat het net iets minder leek dan Koning Oedipus. Wel mooi hoe de gebeurtenissen uit dit verhaal ook weer impliciet resoneren in dat later verschenen verhaal.

Ik vond het juist een mooier stuk dan Oedipus. Centraal daarbij staat voor mij die prachtige discussie tussen Kreon en zijn zoon Haimon, die eerst zijn vader naar de mond lijkt te praten maar hem langzaam probeert te overtuigen van het vergeven van zijn toekomstige bruid Antigone, met als climax:

Want als er ook aan mijn kant enig inzicht is,
jong als ik ben, zeg ík: het allermooist zou zijn
wanneer een mens door zijn natuur alwetend was
maar nu dat meestal anders ligt is het ook mooi
te leren van wie goede argumenten heeft

Een prachtig staaltje retorica vind ik dat hele stuk. Voeg toe de onverzettelijkheid van Antigone en het supertragische einde (het zal ook eens niet) en ik heb hier echt heel erg van genoten.

Het lezen van toneelstukken is geen gemak voor mij, maar voor de oude Grieken, die voor ons de weg hebben gebaand naar de moderne letterkunde, doe ik graag wat extra moeite. Dat ik een druk van Antigone heb geleend van de bibliotheek, die best oud was en gebruik maakte van héél verouderd Nederlandsch (ja, ja, met 'ch' erachter!) drukte de pret niet. Dit omdat Antigone een beknopt toneelstuk is.

Tijdens mijn geschiedenislessen kreeg ik te leren over de verschillen tussen Aeschylus, Sophocles en Euripides en waarom deze toneelschrijvers van zo'n groot belang waren. Nu, na enkele jaren, ben ik wel benieuwd om zelf enkele toneelstukken door te spitten van deze 3 klassieke toneelschrijvers.

Antigone is het eerste Griekse toneelstuk dat ik heb gelezen. Vanwege het archaïsche taalgebruik heb ik lang niet alles goed kunnen volgen, en daarnaast is de nadruk die in Antigone gelegd wordt op het stichtelijke aspect ('gij moet de wetten der goden respecteren!', 'den mensch is niet de maatstaaf der dingen!') voor moderne lezers vervelend opzichtig. Daarentegen is de kern van elk interessant drama terug te vinden en is het slot heftig en meeslepend. Het is Sophocles geslaagd om mij te doen reflecteren hoe ikzelf zou handelen in een dergelijke situatie, en dat is een mooi iets: dat een schrijver die meer dan twee millennia dood is, mij tegenwoordig doet nadenken over het belang om zelf een eigen keuze te kunnen en te durven maken.