Bratja Karamazovy - Fjodor Dostojevski (1880)

Ik weet het niet zeker, maar wel zou ik eigenlijk adviseren om de nieuwe vertaling van Arthur Langeveld te nemen... (niet dat ik die zelf heb gelezen maar heb hem wel in de kast staan voor ooit, en dat is veruit de meest moderne vertaling van een zeer gerenommeerd vertaler). Die uitgave van Van Oorschot telt 940 pagina's.

Die zullen er ongetwijfeld zijn.

Snel even gekeken: de tweedehands versie die ik nu heb is (gelukkig dan maar) van Arthur Langeveld/van Oorschot.

Dus je gaat hem gewoon nòg een keer lezen?



Ik ga deze keer braaf dit werk wel uit lezen, de lange versie dus Ik was ooit best ver, ik heb ook bepaalde beelden uit het verhaal in mijn hoofd... Volgens mij was het niet zozeer dat ik het te lang, te moeilijk of wat dan ook vond, ik vond het verhaal geloof ik best goed maar ik had hem te lang opzij gelegd waardoor ik hem moeilijk weer oppakte en/of te vaak verlengd.
Dat laatste wil dus zeker voorkomen. Wachten op een langere vakantie ...

Ja, het is een hele klus.

Uiteraard. Misdaad en Straf en De Idioot heb ik allebei al twee keer gelezen en daar voeg ik bij leven en welzijn nog wel een derde keer aan toe. Anna Karenina heb ik ook gedubbeld en ook daar komt hopelijk nog wel een keer bij, en Oorlog en Vrede ga ik ooit voor een tweede keer lezen als ik veel tijd heb (hij staat al in de kast, prachtige dundrukuitgave in de nieuwste vertaling voor 25 euro dacht ik).

Ik vind eigenlijk dat ik boeken vanaf 4,5 sterren allemaal tenminste twee keer moet lezen (en soms ook wel de vier-sterren boeken).

Ja, soms moet het gewoon.
Er is nog een lightversie: grasduinen en hier en daar een pagina herlezen. Tip voor op de wc.

Zo uiteraard vind ik dat niet... maar op zich zet je reactie me wel aan het denken. Anna Karenina zou ik ook best een tweede keer kunnen lezen, ik vraag me nu zelfs af waarom ik geen 5* heb gegeven.
Ook denk ik, ik zou best eens al mijn 5* waarderingen onder de loep kunnen nemen, welke heb ik twee keer gelezen (in mijn huidige top tien slechts 2), terwijl ik bijvoorbeeld deze meer dan 15 keer heb gelezen en hij om onduidelijke reden uit mijn top 10 is verdwenen.
Ik denk dat ik maar eens ga opschonen met als criterium, welk van de 5* boeken heb ik meermaals gelezen of zou ik zeker nog eens oppakken ... Deze gaat direct weer naar mijn top 10.
Laat ik dus deze zomer maar weer eens werk gaan maken van De Gebroeders Karamazov.

Dit werk is gewoon een levenservaring...

Dichter bij God en de staat - NRC

Artikel in NRC over de starets in het algemeen en het klooster dat ter inspiratie was van het klooster in dit boek.

Driemaal is scheepsrecht, eindelijk dan De Gebroeders Karamazov in enkele maanden uitgelezen. Ik heb me eerder afgevraagd waarom het daar de eerste twee keer niet van kwam.
Ik denk dat dit vooral te maken heeft gehad met het theatrale van de personages in grote delen van deze wereldberoemde en tijdloze roman. Onder meer het tijdloze tekent wat mij betreft meesterwerken. Wat betreft de thema's, de uitwerking van ideeën, met name 'De grootinquisiteur': die heb ik met bewondering gelezen.
Het hysterische gedrag van de meeste personages, waarbij ieder wel duidelijk eigen karakters heeft, zijn m.i. wel gebonden aan een tijd ofwel, geen enkele auteur hoeft het in deze tijd in zijn hoofd te halen vrij consequent (in bepaalde delen van de roman) zijn personages zo hysterisch neer te zetten. Dat waren de grote hindernissen. Des te opmerkelijker vond ik de stijl waarin 'De grootinquisiteur' werd geschreven, of de redevoeringen van openbaar aanklager en verdediger van Dimitri. Hoewel deze redevoeringen niet van drama gespeend waren, vond ik ze toch aangenamer om te lezen en zelfs spannend. Misschien omdat de sprekers rationeler op me overkwamen.
Al met al was het dus een klus, heel knap geschreven weliswaar, maar dit letterlijk zware boek met piepkleine letters verhuist naar de zolder. Nog eens lezen acht ik onwaarschijnlijk.

Ik ben nu op blz 307 en vind het boek echt fantastisch. Misschien gaat dit wel een nieuwe nummer 1 in mijn top 10 worden.

Inmiddels op blz 695. Het leest heerlijk weg. Wat een veelzijdige roman zeg!

Dostojevski lijkt nooit teleur te stellen. Het was een dikke pil, maar het is uit en ik mis het nu al. De Gebroeders Karamazow is een diep persoonlijk boek. De levensgeschiedenis van Dostojevski in het achterhoofd in beschouwing nemende is dit boek haast een volledige levens- en gevoelsreflectie van aangrijpende gebeurtenissen, gevoelens, ideeën, ethiek, moraliteit, geloof in kerk en geloof in staat. Ieder karakter lijkt ook wel iets van Dostojevski zelf of diens naasten in zich mee te dragen. Het onlosmakelijke verbond tussen schrijver en boek liet mij niet meer los, hetgeen er voor zorgde dat ik mij zeer betrokken voelde. Haast met ieder personage dat ik tegenkwam.

De alom aanwezige en immer terugkerende massahysterie in de personages blijft iets dat Dostojevski tot in de details kon beheersen en deze vertelstijl werkt haast nergens zo goed als in de man's uiteenzettingen. Van koortsachtige - haast hallucinerende - mono- en/of dialogen, tot de meest rationele deposities over gebeurtenissen in der minuscule uitgelegd, tot voordrachten van de meest uiteenlopende theorieën over moraal en vooruitgang (of juist het verval) van de staat Rusland, doch ook de alsmaar - onder de invloed van West-Europa en de Fransen - progressiever wordende burger en of deze nog wel iets kan aanvangen met het geloof en zogenaamde 'vrijheiden' die daarbij komen kijken.

Ik weet, het is inmiddels haast een trivialiteit, maar ook mijn favoriete delen zijn de hoofdstukken die de lezer deelt met Ivan. Ik voelde op momenten ongekend veel sympathie en daarmee ook vooral medeleiden met deze man. Inderdaad een 'man': een personage was het al lang niet meer. Hoe men met één voordracht - jawel, 'de Grootinquisiteur' - zijn volledige ziel vol twijfels, afschuw en toch ook stille en tegelijkertijd schreeuwende hoop kan blootleggen is ongekend. Tezamen met 'Rebellie' als tweelijk een hoogtepunt in de literatuur. Na het uitlezen had ik eigenlijk direct een soort drang om het boek (of in ieder geval sommige passages) te herlezen. Zoals gezegd; het is een dikke pil en dus laat ik dat voor later. Over een aantal jaar. Kijken hoe ik er dan in sta. Nu resteert enkel nog te denken over een rechtvaardige score die mijn leeservaring nauwkeurig illustreert en ook recht doet aan het boek en de persoonlijke aard daarvan. Dat moet toch zeer dicht neigen naar de hoogste score die men op Boekmeter kan geven.

Na het indrukwekkende 'Misdaad en Straf' wilde ik graag een tweede boek van Dostojevski lezen. Het is volgens mij een positief teken dat ik na zo'n epos naar nog zo'n pil zuchtte. Daar waar dat verhaal met name de belevingswereld van één persoon beschreef, beschrijft 'De Gebroeders Karamazov' de interactie tussen drie broers- Aljósja, Iván en Dimítri - en hun vader. Verder is dit boek ook nog eens sterke who-dunnit, met een daarbij passende, zinderende ontknoping.

Dit boek bevat bovendien een van de beste kortverhalen die ik tot nu toe heb gelezen. De grootinquisiteur is een intrigerend stukje literatuur. De piek op de kerstboom van Iván's aanval op Alosja's mensliefhebbende christelijkheid. Het mag worden gezegd dat Dostejevski- als orthodox christen- geen stroman van het atheïsme maakt. Heel sterk hoe dit boek religieuze en conservatieve standpunten laat concurreren tegen socialistische, atheïstische ideeën, zonder duidelijk kant te kiezen.

Soms is 'De Gebroeders Karamazov' net iets te langdradig. Het pagina's lange levensverhaal van hoogpriester Zosíma haalt de vaart uit het plot. Al parafraseert het wel een van de sterkere observaties uit 'Misdaad en Straf'. De morele misdadiger die ter boetedoening, gestraft wil worden. In tegenstelling tot Rasholnikov wordt de dader, op enigszins cynische wijze, geen verlossing gegund. De verhandelingen rond de straatschoffies vond ik eveneens wat lang van stof.

De hoofdlijn van dit verhaal is echter geweldig. Over Iván is terecht veel geschreven, maar met name Dimítri zorgt voor literair vuurwerk. Zo denk ik onder andere aan de manier waarop hij zichzelf tegenwerkt in de politieverhoren, of de welhaast psychotische ramptoer ter verkrijging van het geld voor Groesjenka. De rechtszaak die het boek afsluit, vind ik bovenal geweldig. Het helpt wel dat het boek een uitstekend slot kent, want na 800 pagina's was ik toch wel redelijk gaar. Zowel de advocaat als de openbaar aanklager geven een geweldige speech die het boek op treffende wijze duidt en afsluit.

Ten slotte kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat het e.e.a. een symbolische laag heeft. Zo vermoed ik dat Fjodor Karamazov vooral een weergave van de dierlijke instincten is: vechten, vreten, drang naar coïtus etc. Uit het dierlijk instinct van de mens worden subtielere drangen geboren: zoals edelmoed/loyaliteit (Dimítri), spiritualiteit/empathie (Aljósja) en intellectuele nieuwsgierigheid (Iván), maar ook wrok, haat en bedrog (Smerdjakov). Het lijkt me niet toevallig dat de edelmoedigheid hier in conclaaf gaat met het dierlijke instinct, de wrokkige zoon niet wordt erkend en de emotie een volkomen andere kijk op de wereld heeft als het intellect.

Over het geheel genomen vind ik dit boek- door bepaalde ietwat langdradige passages- iets minder overtuigend dan Misdaad en Straf. Desalniettemin weet Dostojevski mij opnieuw honderden bladzijden te boeien. Het verhaal bevat geloofwaardige karakters die zowel rationeel als uiterst hysterisch kunnen zijn. Het is dit oog voor psychologie, in combinatie met de botsing van grootse ideeën, die 'De Gebroeders Karamazov' zo interessant maakt.

De twee puike recensies hierboven geven allebei schitterend weer hoe goed dit boek wel is.
Het heeft drie maanden op mijn nachtkastje gelegen, telkens voor het slapengaan las ik een passage.
Heb er intens van genoten.
Ondertussen heb ik me ook Oorlog en Vrede, Anna Karenina en de Buddenbrooks (Mann) aangeschaft. Want nu besef ik (eindelijk) dat die grote namen uit de wereldliteratuur niet per se onleesbare boeken hebben afgeleverd. Integendeel.

Ps: Wat me ondermeer is bijgebleven:
Het huidige neoliberalisme en ultrakapitalisme, ontstaan in de VS, waarin hebzucht de nieuwe norm is (Greed is good) werd in 1879 al voorspeld door Dostojewski

"Niet langer dan vijf dagen geleden heeft hij in een voornamelijk uit dames bestaand gezelschap hier plechtig verklaard dat er op de hele wereld absoluut geen enkele reden bestaat die de mens zou kunnen dwingen zijn medeschepselen te beminnen en dat er geen sprake is van het bestaan van een natuurwet op grond waarvan de mens de mensheid zou liefhebben, zoiets bestaat gewoon niet. En zo er tot heden toe al liefde op aarde heeft bestaan, dan ligt daaraan geen natuurlijke wet ten grondslag, maar enkel en alleen het feit dat de mens in de onsterfelijkheid geloofde. Daarbij merkte Ivan Fjodorovitsj tussen haakjes op dat daarin de hele natuurwet bestond, zodat als men bij de mensheid het geloof in de onsterfelijkheid vernietigt niet alleen de liefde verschrompelt maar ook iedere vitale kracht die het leven op aarde voortdrijft. Sterker nog: in dat geval zal niets meer amoreel zijn, alles zal geoorloofd zijn. Maar alsof dat nog niet genoeg was besloot hij met de bewering dat voor ieder afzonderlijk individu die niet in God of de onsterfelijkheid gelooft, de natuurlijke zedenwet moet omslaan in zijn volkomen tegendeel, dus niet meer als vroeger religieus is, en dat het egoïsme, zelfs als dat tot misdaad leidt, de mens niet alleen veroorloofd zal zijn, maar zelfs aanvaard zal zijn als de onvermijdelijke, meest verstandige en welhaast nobele handelswijze in zijn gegeven situatie"

Gebroeders Karamazov p. 94-95

Ik heb dit boek gehuurd bij de bieb maar na de 1e pagina van het 1e boek stokt het al. Het zal best een goed boek zijn als ik alles lees overal maar het zijn zulke kleine lettertjes en dan moet ik nog vaak zinnen herhalen met lezen van wat staat er nu en dan al die lange Russische namen. Misschien heeft het met mijn dyslectie te maken maar ik denk dat dit boek hem voor me niet gaat worden. Bijna 1000 pagina's en pagina 1 duurt al een eeuwigheid.

Een boek als van Peter James lees ik vlot doorheen. Misschien dat ik Misdaad en Straf nog ga proberen.

Of wellicht een andere vertaling proberen? De ene vertaler hecht meer aan de leesbaarheid dan de andere.

Je moet dit boek niet voor straf lezen, maar voor je plezier...

Wat een fenomenale roman is dit! Ik had van tevoren verwacht dat het lezen misschien een worsteling zou worden, maar dat was allerminst het geval. Ik vond - zoals zovelen - de personages geniaal uitgewerkt en moest daarbij steeds denken aan de analyse van Michaïl Bachtin, die schreef over de polyfonie van de hoofdpersonen. Ieder personage heeft gemengde en onpeilbare gevoelens/gedachten - en dit geeft De Gebroeders Karamazov een enorme diepgang. Of zoals Dostojevski over Mitja opmerkt: Ik ben het wel met sommigen hier eens dat het boek op een gegeven moment net iets te langdradig wordt, maar het verhaal blijft fascinerend.

Uit dit boek:

Houd van de dieren. God heeft ze de rudimenten van denken en ongestoorde vreugde gegeven. Verstoor hen niet, kwel ze niet, ontzeg ze hun geluk niet, dwarsboom Gods bedoeling niet.

De drie broers in deze Russische klassieker kun je typeren als de denker, de doener en de observeerder. Ivan is de denker. Hij komt aanzetten met de theorie dat alles geoorloofd is in afwezigheid van een God of een hiernamaals. Dit brengt Dmitri, de doener, op ideeën. Deze oudste broer is een wildebras met een gat in de hand. De jongste broer Aljosja is de observeerder. Hij bezoekt de bewoners van het stadje en luistert naar hen, zonder zelf veel actie te ondernemen. Eigenlijk is er nog een vierde (half-)broer in de vorm van de bastaard Smerdjakov. Hij heeft een kruiperige manier van spreken, noemt Ivan steeds “meneer”, maar probeert hem tegelijk op slinkse wijze onderuit te halen. Dostojevski geeft elk personage een eigen manier van spreken: het gekakel van mevrouw Chochlakova, de onsamenhangende toespraken van Dmitri, de intellectuele overpeinzingen van Ivan, de wijze woorden van de starets…

Tussen de twee belangrijkste vrouwen bestaat een felle rivaliteit. Katerina Ivanovna en Groesjenka hebben allebei een zwak voor Dmitri, ondanks z’n overduidelijke gebreken. Katerina heeft een hoge rang in de samenleving, maar heeft hysterische aanvallen en kan verraderlijk uit de hoek komen. Groesjenka is een “gevallen vrouw” en dreigt verschillende mannen mee te slepen in haar val. Desondanks blijkt ze over een nobele inborst te beschikken.

De stelling “Alles is geoorloofd” is typerend voor het nihilisme en het anarchisme die toen opgang maakten in Rusland. Eén jaar na de publlcatie van dit boek zou tsaar Alexander II vermoord worden. De moord op de vaderfiguur staat symbool voor opstandigheid en het verwerpen van alle traditionele normen en waarden. Daartegenover staat Aljosja’s onderdanige, gehoorzame houding ten opzichte van de starets, die voor hem een soort geestelijke vader is.

Religie is een centraal thema. Tegenstrijdige opvattingen komen aan bod, van verregaande devotie tot radicaal atheïsme. Binnen de religie is er een tegenstelling tussen exoterie en esoterie. Ivans verhaal-in-het-verhaal gaat uit van de vraag hoe Jezus zou reageren als hij in de nieuwe tijd terugkwam op Aarde. De grootinquisiteur staat voor exoterie: het instituut Kerk, gericht op wereldlijke macht en uiterlijk vertoon. Andere voorbeelden van exoterie zijn het overdreven streng vasten van Vader Ferapont, bijgelovige praktijken en de iconen die in vele huishoudens staan. De starets daarentegen, die het aandurft een confituurtaartje te eten bij de thee, staat voor esoterie of een inwendige beleving van het geloof. Hij stuurt Aljosja de wereld in om aan naastenliefde te doen, bijvoorbeeld in de scènes rond Ilja en de andere jongetjes.

De ik-verteller is een inwoner van het fictieve stadje Skotoprigonjevsk, waar bijna alles zich afspeelt. Deze is aanwezig op het proces, wellicht als verslaggever voor een tijdschrift. Dostojevski zelf maakte dergelijke verslagen. Zijn uitvoerige kennis van alle gebeurtenissen moet de verteller verzameld hebben door achteraf uitgebreid met de overlevenden te spreken, vooral met Aljosja en Ivan. Hij geeft de gebeurtenissen grotendeels weer door de ogen van de drie broers, afgewisseld met het standpunt van enkele nevenpersonages. In de eerste helft volgt hij Aljosja, die van de ene naar de andere ontmoeting huppelt. Kort voor en na de moord toont hij het standpunt van Dmitri. Ivan volgt hij vooral bij z’n gesprekken met Smerdjakov, die vol zitten met hints en psychologische manipulatie. De ervaringen van Aljosja vormen de chronologische basis; bij de belevenissen van Dmitri en Ivan zijn er soms sprongen in de tijd om bepaalde leemten aan informatie in te vullen. Een tijdlijn en een lijst van personages kunnen helpen om het allemaal nauwgezet te volgen. Het vergt concentratie om precies te volgen wat er gebeurd is met die twee pakketjes van drieduizend roebel.

De gebeurtenissen van het tweede tot en met het negende boek nemen minder dan tweeënzeventig uur in beslag. Deze centrale periode vangt aan met de bijeenkomst in het klooster, om twaalf uur ‘s middags op een dag eind augustus. Dit kun je Dag 1 noemen. Op Dag 2 is er onder andere de ontmoeting van Aljosja en Ivan in de herberg, terwijl Dmitri op reis is naar de Terriër. Op Dag 3 volgt de climax, met de moord en de nachtelijke slemppartij in het oord des verderfs Mokroje. Op de ochtend van Dag 4 verandert de toon met het vooronderzoek. Na het negende boek verspringt het plots naar november, de maand van het proces en Ilja’s dood. De tussenliggende gaten worden ingevuld in het elfde boek.

Het is ironisch dat tijdens het proces één iemand de exacte waarheid spreekt, namelijk Ivan, maar dat deze wegens z’n ziekte en z’n verwarde manier van spreken niet geloofd wordt. De advocaten en geneesheren daarentegen, die alle retorische trucs bovenhalen om hun speculaties te onderbouwen, worden op applaus onthaald. Fetjoekovitsj maakt een grote fout in z’n pleidooi. Het komt erop neer dat hij zegt: “Mijn cliënt is onschuldig, maar als hij toch schuldig is, dan zijn er verzachtende omstandigheden en is hij verminderd toerekeningsvatbaar.” Hiermee verraadt hij dat hij zelf niet in Dmitri’s onschuld gelooft.

Dostojevski’s stijl is breedvoerig, met veel psychologische passages die zich in het hoofd van de personages afspelen, maar toch leest het vlot. De hoofdstukken zijn kort, er gebeurt steeds wat, er zit humor en spanning in, en veel dialogen. Behalve een meeslepend boek vol met filosofische en psychologische ideeën is het ook een tot de verbeelding sprekende zedenschets van het toenmalige Rusland.

Erg interessant de voorgaande bijdragen. Ik zat al lang aan te hikken tegen de klassieke Russen, tot voor kort had ik er nog niet eentje gelezen. Toch moest het er een keer van komen en De gebroeders Karamazov was afgelopen week de eerste. Ik heb er gemengde gevoelens over.

Wat meeviel is dat, ondanks de dikte, het boek vrij vlot leesbaar was. Verder is het een 'rijk' boek, waarbij mij opvalt dat Dostojevski inderdaad een diep inzicht heeft in de menselijke natuur. Ieder van de broers lijkt iets van de auteur in zich te hebben, al weet ik nog te weinig over het leven van Dostojevski om dit helemaal goed te kunnen beoordelen.

De ideeën in het boek haalde ik er allemaal uit, maar heel erg onder de indruk was ik niet. Misschien omdat ik weinig interesse heb in religie, ook al ben ik zelf gelovig opgevoed. Het wordt me al snel te weeïg. En net als sommige andere lezers, vind ik de personages in het boek allemaal net iets te hysterisch en te melodramatisch. Of dat nou alleen de stijl is van Dostojevski of dat het ook past in de volksaard van die tijd weet ik niet, maar daardoor zijn de personages voor mij toch iets minder levensecht. Ze noemen elkaar net iets te vaak 'mijn duifje', maar misschien was dat in die tijd wel heel normaal.

Verder is Dostojevski geen 'mooischrijver', je moet het boek niet lezen vanwege de mooie zinnen of de rijke taal. Maar ik besef wel dat het, zoals gezegd, een rijk boek is qua inhoud. Daarom ga ik zeker meer achtergronden lezen.

Tot slot weet ik niet wat ik van het einde moet denken. Het pleidooi van de advocaat van Mitja is fenomenaal, maar dat hele proces is in de ogen van de lezer anno 2020 toch wel een beetje merkwaardig. Het zal Dostojevski wel gaan om de ideeën die de acteurs tijdens het proces hebben geuit, want juridisch gezien klopt er weinig van.

4 sterren

Herlezing levert voorlopig, na 100 pagina's, het inzicht op dat Dostojewski in vader Karamazov een Trump-achtig figuur heeft gecreëerd. Je moet wel geniaal zijn om zo'n karakter te bedenken.

(Alleen al op pagina 1 vind je dit: [...] een man die niet alleen nietswaardig en pervers was, maar tevens ook een volslagen idioot - hoewel eentje die uitstekend in staat was om zijn materiële zaakjes te behartigen, maar dan ook niets meer dan dat. [...] hij was een notoire klaploper, een piepklein landheertje dat anderen uitvrat, terwijl hij bij zijn verscheiden honderdduizend roebel aan contanten bleek te bezitten. Wat hem niet verhinderd had om zijn hele leven een van de stompzinnigste leeghoofden van ons district te zijn. Ik herhaal nogmaals: hier is geen sprake van domheid; de meeste van die leeghoofden zijn tamelijk intelligent en slim - [...]. Dat hele optreden eerst bij de starets en dan bij de abt, het is bijna éng. Ergens rond pagina 110 begint pa Karamazov anderen bijnamen te geven...)

Scherp.

Schrijf een essay erover en dien hem in bij NRC, dan kom je geheid erin. En noem boekmeter ondertussen nog even.

Mja, daar ligt niet direct mijn interesse. Wat ik er vooral boeiend aan vind, is dat Dostojewski vaak verweten wordt dat zijn personages overdreven zijn (hier op de eerste pagina nog) en ook Karel van het Reve beweerde dat de Russen die Dostojewski beschrijft helemaal niet bestaan. Vervolgens kom je in de overige Russische literatuur, vooral die met autobiografische inslag, precies dergelijke personages tegen (bij Gorki, bij Paustovskij, bij Alexijevitsj) en soms dus ook in het leven zelf.

De broers Karamazov is het laatste boek dat Dostojewski schreef voordat hij in zijn werkkamer stierf, op 59-jarige leeftijd. Deze roman kan je vergelijken met een "best of"-album. Thema's en motieven uit de rest van zijn oeuvre komen bijna allemaal voorbij in het breed uitwaaierende verhaal, zelfs het paardje dat op z'n neus wordt geslagen (uit Misdaad en straf), het ideaal van het verdwijnen van de standen (Een nare geschiedenis) of de man die liever droomt dan het werkelijke leven leidt (Witte nachten), om een paar wat minder voor de hand liggende voorbeelden te geven. Bepaalde personages vertonen trekken van vroegere karakters, en ideeën die eerder zijn geuit worden opnieuw opgeworpen (bijvoorbeeld over de drang tot leven, nu in een schitterend beeld van iemand die quadriljoen kilometer moet lopen in het luchtledige om het paradijs te bereiken). Een korte passage over de dokter die steeds meer van de mensheid ging houden maar steeds minder van de concrete mens tegenover hem, was me altijd bijgebleven. Het magnifieke hoofdstuk waarin de duivel aan het woord is daarentegen, daar had ik geen enkele herinnering meer aan.

In een "best of" verwacht je meesterlijke passages, en die zijn er dan ook. Niettemin staan de beste reguliere albums artistiek doorgaans boven verzamelalbums. Dat geldt in mijn ogen ook voor De broers Karamazov ten opzichte van bijvoorbeeld Misdaad en straf. Alles wat het hoofdverhaal aangaat is interessant en goed tot geweldig, maar er is ook veel ballast. De passages over starets Zosima, over het jongetje Iljoesjetsjka en de onverdragelijke mevrouw Chochlakova met name, die staan de voortgang van de intrige in de weg en zorgen ervoor dat de literaire ervaring verzwakt wordt, vooral in de eerste helft van het boek.

Zoals gezegd zijn er gedurende de leesduur vele momenten dat je als lezer met het meesterschap van Dostojewski geconfronteerd wordt. Prachtig is het eerste echte gesprek tussen Aljosja en Iwan, bijna nog mooier de korte alinea waarin Mitja aan Aljosja vraagt of die in zijn onschuld gelooft. Ook de hele driehoeksverhouding van Groesjenka, Katja en Mitja kent een grote diepte, hoewel de vrouwfiguren minder sterk overkomen dan in De idioot. De zorgvuldige compositie met alle kleine details die zijn uitgetekend, leidt tot een zinderende climax die me weer helemaal in z'n greep had. Eerst is daar al de ondervraging van Mitja in het eetcafé en vervolgens de rechtszaak, met de twee pleidooien. Wat Dostojewski hier eigenlijk doet is zijn hele roman samenvatten maar op twee verschillende manieren, die allebei zeer overtuigend zijn. De waarheid die de lezer kent ligt ondertussen in het midden, maar misschien klopt die ook wel niet (de opvallende verteller telkens, wie is dat eigenlijk?). De hele complexiteit van de menselijke geest wordt hier tegen het licht gehouden. Ik wijs de suggestie dat de karakters van Dostojewski zwart-wit of karikaturaal zijn ten stelligste van de hand. Veel meer ambigu dan dit bestaat niet, tenzij je slechts een oppervlakkige blik werpt. Zoals ik in een eerdere bericht al stel bewijst Donald Trump het gelijk van de Russische romancier toen hij vader Karamazov creëerde. Aljosja is natuurlijk wel wat bleek, maar deze merkwaardig op de achtergrond blijvende protagonist is duidelijk een engel-figuur, die wordt uitgezonden door de starets om zijn broers te redden. Iedereen vraagt hem naar de waarheid, die hij dan ook geeft, maar uiteindelijk moeten Dimitri en Iwan hun eigen duivels verslaan.

Merkwaardig genoeg dacht ik de eerste keer dat ik het boek las, dat niet duidelijk werd wie de moord nu had gepleegd. Een literaire whodunnit wordt De broers Karamazov wel genoemd, ten onrechte. Wie meegaat in Dostojewski's personagepsychologie weet wie de dader is zodra Mitja dat weet. Gelukkig heb ik nu paraat hoe het zit en kan ik me dus weer vertonen op feestjes en partijen (mits... enzovoorts). Mocht het me in de komende vijftien jaar allemaal weer ontglippen dan beginnen we van voren af aan.

Ik heb hier - via via - de vertaling van Marko Fondse liggen en hoor nogal verschillende geluiden over hem. Voordat ik aan dit immense werk ga beginnen zou ik wel graag willen weten of ik een goede vertaling lees. Wat zeggen jullie?

Die vertaling is 50 jaar oud. Ik zou in dit geval altijd voor Arthur Langeveld gaan met zijn vertaling uit 2005. Hij schrijft interessant over het boek en zijn vertaling ervan. Langeveld noemt Dostojewski in dit stuk, in tegenstelling tot wat algemeen wordt aangenomen, zelfs een taalkunstenaar.

Zeer interessant stuk van Langeveld. Dank voor het delen.

Ik heb het in de volgens mij prima vertaling van Fondse gelezen, maar nu ben ik toch wel erg nieuwsgierig naar die van Langeveld.

De vier broers zijn eigenlijk de vier grondpeilers die een rol spelen in het leven en de literatuur van Dostojevski :
Allereerst de centrale tegenstelling in Dostojevski’s werken waarbij Dimitri staat voor het lichamelijke, losbandige, gepassioneerde, ( zonder kwaad van hart te zijn) irrationale leven en Ivan voor het geestelijke, beredeneerde, rationele, de intellectueel.
Daarnaast staat Aljosja voor het geloof, zuiverheid en integriteit en tot slot staat Smerdjakov voor het nihilisme, wat Dostojevski neerzet in een totaal gebrek aan normen, geweten en daarnaast intens diepe slechtheid.