Gelukkige Slaven - Tom Lanoye (2013)

5 sterren in NRC

NRC Lux Literaire fictie algemeen Besproken in NRC Besproken 30-08-2013 Besproken 06-09-2013 : Gelukkige slaven - nrclux.nl

Lanoye is ook hier echt een genadeloze stillist, maar ik vind het boek tot nog toe een beetje zielloos.

Voor mij is Lanoye één van de meer interessante stemmen in de Nederlandstalige literatuur. Zijn werk zit niet alleen stillistisch heel stijlvol in elkaar, maar het weet ook heel treffend de complexe tijdsgeest te vangen. Hier richt hij zich op de globalisering, het mondiale kapitalisme, identiteitsfraude en de wisselende machtsverschuivingen op economisch gebied. Zo beschreven taaie kost, maar in het werk wordt het knap gepersonifieerd met over-the-top personages en hilarische symboliek.Daarnaast heeft het ook een aantrekkelijke thrillerstructuur met plotwendingen én suspense. Lanoye is ook een schrijver die zich tot in het grootste detail kan uitleven met enkele gebeurtenissen en toch weet hoe hij het van begin tot eind aantrekkelijk kan houden door zijn bloemrijk gebruik van de taal.

Toch kon ik hier niet helemaal enthousiast van worden. Het is mij allemaal een tikkeltje te glad en de personages dienen teveel een hoger allegorisch doel in plaats van dat zij echt raken om hoe zij zijn. Dat wordt vervelend duidelijk wanneer de keurig opgebouwde confrontatie tussen de voornaamste karakters afgeraffeld wordt met een wat warrige conclusie. Het betekent allemaal heel veel, maar het mist de emotionele klap om er een memorabel slotstuk van te maken.

Veel verhaal of intrige komt er aanvankelijk – in het eerste van drie delen – niet aan te pas. Lanoye observeert en spuwt zijn gal. Met de globalisering als rode draad voert hij op iedere pagina een messcherp minibetoog. De sneren naar de uitwassen in onze maatschappij volgen elkaar in ijltempo op. Vooral de Chinezen krijgen een veeg uit de (wok)pan.

Geleidelijk aan vallen de puzzelstukjes in elkaar en neemt het verhaal de bovenhand. Net dan voelde ik mijn aandacht wat wegglijden. Op een gegeven moment krijgen we ook nog een monoloog over het woelige Zuid-Afrika in de maag gesplitst. Eentje die maar blijft duren. Lanoye leeft zich duidelijk uit, voor mij hoefde het niet per se.

Saai wordt het echter nergens, het boek leest als een trein en is vooral knap geschreven. Bij momenten prettig pretentieus, een tikkeltje arrogant maar dat houdt de boel scherp.

3.5*

Het boek leest als een allegorie van de globalisering en het uitdijende kapitalisme. Dat lag er allemaal iets te dik bovenop en stond de plot en de uitdieping van de karakters op den duur in de weg, en daarmee ook een beetje het leesgenot. Voor de rest een typische Lanoye, met vettige zinnen en cynische en spottende humor, en dat doet het bij mij altijd wel goed, ook in een 'minder' boek.