menu

De Kleine Johannes - Frederik van Eeden (1885)

mijn stem
3,58 (81)
81 stemmen

Nederlands
Autobiografische Roman / Sprookje

151 pagina's
Eerste druk: De Nieuwe Gids (periodiek), Amsterdam (Nederland)

'De kleine Johannes' is een symbolisch sprookje waarin de maatschappelijk bevlogen schrijver Frederik van Eeden de lotgevallen beschrijft van Johannes, een dromerig jongetje met een hoofd vol fantasieën. Op een avond ontmoet hij in de duinen Windekind, een elf en de kinderlijke onschuld zelve, met wie hij vriendschap sluit. Maar als Johannes later wezens als Wistik, Pluizer en dr. Cijfer tegenkomt, wordt hem steeds duidelijker dat de wereld niet zo mooi in elkaar zit als hij dacht. En weer een fase later wordt hij in de liefde ingewijd door het mooie meisje Robinetta, die hem met allerlei verwarrende gevoelens opzadelt ...

zoeken in:
avatar van bennerd
Een verschrikkelijk slecht boek, waar ik echt geen moment van genoten heb.

0.5*

FlyingPenguin
Is dt boek echt niet de moeite? Ik heb zojuist hier thuis een mooie uitgave van 1892 met een of andere ets teruggevonden. Zodoende is het Nederlands een beetje veroudert maar het lijkt nog net te lukken.

5,0
Ik vond het juist een heel moei boek, maar misschien komt dat omdat ik mij - ook Johannes geheten - met de hoofdpersoon identificeer.

avatar van stefan dias
4,5
Het IS een heel mooi boek.
Wat vreemd is: ik heb dit boek ooit (heel lang geleden) gelezen voor school en ook besproken, maar de conclusies die er toen aan vast gehangen werden, vind ik er nu totaal niet in terug.

Mijn vrouw heeft het boekje nog eens gekocht en toen heb ik het nog eens herlezen, wat ik enkele jaren geleden ook al gedaan had.
Op mijn (katholieke) schoolwerd het heel mooi uitgelegd als een zoektocht naar geloof en zo,…jezus, wat een onzin.
Ik had net het gevoel dat uit dit boekje een uitgesproken afkeer tegenover het geïnstitutionaliseerde, verstarde geloof sprak. Een soort dogmatische leer die vooral verstikkend werkt.

Wat me ook heel erg opviel waren de 'moodswings' in dit boekje. Het leek als het ware of je van een soort euforie plots in een staat van depressie verviel. Een verslagen verlatenheid, een isolement en beklemmende angst die vooral tot uiting kwamen in de schaarse contacten met de onaantrekkelijke buitenwereld, met al zijn verplichtingen en conventies. Een definitief verloren gaan van kinderlijke onschuld en het daarmee gepaard gaande verdriet.

Een boek als een droom…ook door de donkere stukken al bij al een heel mooie droom.

avatar van bennerd
bennerd schreef:
Een verschrikkelijk slecht boek, waar ik echt geen moment van genoten heb.

0.5*


Ik zal mijn mening even staven:

Waarom vond ik dit slecht? Omdat ik dit moest lezen. Die leerkracht Nederlands van het derde jaar vond het leuk om ons dit boek op te zadelen. Dat is al een negatief punt.

Maar zo erg is dat punt nu ook weer niet, in hetzelfde jaar moest ik Kruistocht in Spijkerbroek van mevrouw Beckman lezen, en toen heb ik dat boek herontdekt (ik had het al eerder gelezen, maar dat was dan alweer een aantal jaartjes geleden).

Neen, het ligt meer aan het boek zelf. Aan de verouderde taal ligt het ook niet echt. Moest dit boek in het nieuwer Nederlands geschreven zijn, zou het mij nog altijd geen zak interesseren. Want wat mis ik in het boek? Persoonlijk wil ik een boek met meer actie erin, en wat spanning. Nou, dan ben ik hier wel echt aan het verkeerde adres

Dus negeer mijn posts maar, en ga dit boek lekker lezen, je trekt wel je eigen conclusie.

avatar van Zelva
bennerd schreef:
. Want wat mis ik in het boek? Persoonlijk wil ik een boek met meer actie erin, en wat spanning. Nou, dan ben ik hier wel echt aan het verkeerde adres


Dus omdat een boek niet helemaal bevat wat je zoekt, is het meteen een van de grootste prullen ooit, wat slecht geschreven is, een belachelijke opbouw heeft, geen karakterontwikkeling kent en het niveau 'bouquet' niet ontstijgt?

Want daar denk ik aan bij 0,5-stemmen. Boeken die je net niet helemaal liggen qua inhoud, zijn toch niet direct het allerslechtste van het slechtste?

avatar van bennerd
Oh neen hoor, als het een boek is dat mist wat ik zoek, is het een 2 of een 2.5*, denk ik zo. Maar ik heb me meerdere malen rot geërgerd aan dit boek, en het is naar mijn bescheiden mening het slechtste boek dat ik ooit gelezen heb. Ik heb er geen moment van genoten, zoals ik al eerder vermeld heb, ik had het te druk met mij door het boek heen te worstelen.

En het is hier nog altijd niet de (of beter gezegd mijn?) bedoeling om boeken objectief te beoordelen. Anders zou dit boek wel een ster of 4 krijgen, omdat ik heus wel weet dat het een "knaller van een boek" is, enz...

Maar als je er zelf niet van kunt genieten, hoef je het toch geen hoge (persoonlijke) score te geven?

Misschien dat ik dit boek nog eens moet herlezen, met een meer neutrale gedachte (even vergeten dat ik dit niets vond), en in een andere sfeer enzo. Maar dat zal wel nog een tijdje duren

EDIT: en het komt een beetje slecht uit om de eerste post gezet te hebben, want ik hoop dat ik niemand belemmer om dit te lezen.

avatar van Dexter
Het lijkt me sowieso vrijwel onmogelijk om een boek objectief te beoordelen. Je eigen smaak en vooroordelen zullen daar een te grote invloed op hebben.
Het dichtste wat in de buurt komt van objectiviteit zal een analyse van het boek zijn, maar zelfs dat is niet 100% objectief: iedere interpretatie is persoonlijk.

avatar van Pythia
4,0
Boeken die je herleest, bijvoorbeeld een jaar of twintig na je middelbare schooltijd, lijken soms een totaal ander boek te zijn geworden.
In het geval van De kleine Johannes is dat helemaal niet zo gek als de eerste lezing is wanneer je zelf nog midden in de geestelijke groei zit. Het perspectief verandert in de loop der jaren.

avatar van stefan dias
4,5
Pythia schreef:
Boeken die je herleest, bijvoorbeeld een jaar of twintig na je middelbare schooltijd, lijken soms een totaal ander boek te zijn geworden.
In het geval van De kleine Johannes is dat helemaal niet zo gek als de eerste lezing is wanneer je zelf nog midden in de geestelijke groei zit. Het perspectief verandert in de loop der jaren.


En niet alleen dat. ook de uitleg die je in school ingelepeld kreeg, kun je laten voor wat het was.
De religieuze verwijzingen zag ik er totaal niet meer in. Ik vond er zelfs een ronduit anticlericale scène inzitten. Verder leest dit boekje als een manisch-depressief werkstuk waarin je als lezer heel sterk meegesleurd wordt in de ups en downs. De plotse downs, zonder aanleiding bijna, maar heel onaangenaam.

Als literatuur zoiets met je vermag: schitterend. Een emotionele rollercoaster.

3,5
Ik heb dit boek zelf gekozen en ik heb er geen spijt van gehad; ik zoek eigenlijk nog een exemplaar, omdat ik het wil hebben. Ik heb betere boeken gelezen, dus 4* is de verdiende rating.

avatar van Donkerwoud
5,0
Dit boek heeft me in aanraking gebracht met de rijke wereld van de metaforen en de literatuur die in abstractie de echte wereld beter weet te vangen dan in realisme.

avatar van eRCee
3,5
Bijzonder boekje van een bijzondere man. Frederik van Eeden heeft De kleine Johannes opgedragen aan zijn (eerste) vrouw en na de eerste hoofdstukken vreesde ik voor een flauw, zoet kindersprookje. Het verhaal ontwikkelt zich echter in een steeds grimmiger richting, en dan bedoel ik geen sprookjesgrimmigheid maar echte, confronterende grauwheid. Scenes als de tocht door een aantal grafkisten en het duel om het lichaam van de vader van Johannes zijn behalve tamelijk schokkend ook nog eens buitengewoon origineel. Als geheel wist De kleine Johannes me minder te raken dan Van de koele meren des doods, maar absoluut de moeite waard, dit werk(je).

avatar van arnoldusk
4,5
Zeer bijzonder, magisch, fantasievol verhaal met allerlei analogieën naar de maatschappij waar we in leven. Verrassend genoeg nog steeds actueel.
Prachtig hoe Johannes wordt geleid door twee innerlijke krachten die we allemaal kennen.
Het laatste hoofdstuk is op z'n minst gezegd verrassend en nodigt uit tot nogmaals lezen.

Ted Kerkjes
"Heb mij lief, heb mij lief! omvat mij als de hoprank de boomstam, blijf mij trouw als het meer de bodem, in mij alleen is al uw rust, Johannes!"

Wat een verrukkelijk boek is De kleine Johannes toch.
Tegenwoordig komt het volgens mij weinig meer voor, maar in "oudere" boeken kom je het vaker tegen: een introductie van de schrijver aan het begin van een verhaal - althans, in de wat oudere boeken dit ik gelezen heb, dan. Zo ook in dit werk: in het begin is de schrijver aan het woord die de lezer het verhaal aankondigt, maar ook meteen waarschuwt. Ik vind dit erg leuk: het maakt het boek wat persoonlijker, en je zit op de één of andere manier meteen in het boek.
Het boek zou je in principe als een sprookjesachtige coming-of-age-roman kunnen omschrijven. Het verhaal vertelt, verpakt en verhuld in symboliek, over het volwassen worden.
Het taalgebruik van Van Eeden vind ik schitterend. Hier en daar kan het wat archaïsch aandoen, maar dat vind ik alleen maar goed werken. Verder zorgde het soms zelfs voor een humoristisch effect. Voor een deel speelt het boek zich af in in de wereld van de natuur. Johannes wordt verkleind en praat in die hoedanigheid met diverse insecten en andere dieren. In het begin deden deze stukken mij wat denken aan boeken als Erik of Het klein insectenboek, Ik wou dat ik anders was of Altijdgrijs, maar dit boek verschilt in opzet toch zeer van deze andere werken. Het stuk dat mij het meest deed denken aan één van de genoemde werken, was dat van de zogenaamde Vredemieren. Dit herinnerde mij zeer sterk aan de mieren uit Ik wou dat ik anders was van Paul Biegel, die oorlog voerden tegen de rode mieren. Verder moest ik ook aan dit boek denken bij het lezen over de krekelklas. Maar verder houden de vergelijkingen wat mij betreft op.
Wat mij het allermeest fascineerde van het hele boek was het contrast: van de sprookjesachtige wereld van de natuur tussen de naargeestige, harde wereld waar Johannes later in terecht komt. Het is haast een gespleten boek, het hinkt op twee benen: licht en donker. In het boek zelf staat nog een zin te vinden die deze lading dekt: “Wondersnel wisselden zonlicht en schaduw op de bomen, als een telkens opvlammend vuur.” Deze twee kanten versterken elkaar en door de wisseling maakte het boek op mij veel indruk.
Het is een boek waar je lang over na kunt mijmeren. In het begin kan het boek wat zoetsappig en niksig aandoen, maar naarmate de duistere kant meer naar voren komt, wordt het steeds interessanter.
Dit boek is zeker een aanrader!

Ted Kerkjes
Zoals ik hier boven al zei: het is een boek waar je lang over na kunt mijmeren. Nu ik dit heb gedaan, zijn er meer dingen die ik over dit werk zeggen wil, maar dan wel in de beslotenheid van spoilertags.
(Voor de mensen die het boek nog niet gelezen hebben: lees onderstaande maar niet, maar pak het boek en ga het zelf lezen!)

Het duurde bij mij persoonlijk vrij lang voor ik de symboliek in dit boek helemaal doorhad: hoe Johannes in het boek opgroeit en hoe de facetten en periodes van het leven als het ware worden verbeeld door de wonderlijke figuren die Johannes tegenkomt. De wondere wereld van Windekind staat voor de onbezorgde, vrije kinderjaren, in Wistik vind je de nieuwsgierige, idealistische, ambitieuze pubertijd terug, waarin Robinetta de ontluikende liefde vertegenwoordigt en Pluizer hoort bij de oudere, en wellicht gedesillusioneerde Johannes, die bijna breekt met de fantasie en enkel harde feiten wil. Daar hoort natuurlijk ook een dokter Cijfer bij. In dat stadium komt ook Hein in beeld.
Wat mooi is aan de opzet van het boek, is dat Johannes alles "overkomt". Hij wordt van het ene gevoel naar het andere geslingerd en van de ene sfeer naar de andere, en de lezer met hem.
Tijdens het lezen hoopte ik stiekem dat de zalige wereld van Windekind terug zou keren, maar dat kan uiteraard niet en gelukkig gebeurt dat ook niet. Anders was het ook een flauw boekje geweest. Het besef van de genadeloze tijd komt daardoor beter binnen. Dit boek is dan ook zeker wel een hard boek. Pluizer is wel de hardste personage. Vooral aan het einde, als Johannes dolgraag terug naar huis wil, en ze uiteindelijk ook naar het huis gaan, om de vader te zien sterven. Dat is echt een fantastische finale. Deze bevat ook schitterende details: hoe het hoofd van de dode vader zich telkens even opricht als Pluizer en Johannes bij het worstelen tegen het bed stoten. Schitterend! Een voorbeeld van een ander leuk detail is het feit dat Johannes vroeger Presto de hond meer liefhad, maar later meer zijn vader waardeert en liefheeft.
Het boek is een hard boek, maar Frederik van Eeden weet het boek erg goed af te sluiten: hij laat nog voldoende open om de lezer overrompelt het boek ter zijde te laten leggen om na te mijmeren en hij weet toch na een vrij heftige tweede helft van het boek wat hoopgevend licht te laten branden.


Natuurlijk raak je nooit uitgeschreven over een goed boek, maar ik stop nu toch maar.

avatar van the Cheshire cat
3,5
Het begin van het boek vond ik stiekem nog het plezierigst, als Johannes nog vol verwondering is en met Windekind aan zijn zijde van allerlei diertjes ontmoet. In dat deel wordt de mensch nog ongenadig op zijn plaats gezet, misschien vond ik het daarom wel zo leuk haha.. De glimworm omschrijft de mens zelfs als 'het verfoeilijkste gedrocht der schepping' en verderop in het verhaal dit prachtige stukje beeldspraak:

Daar kwamen zij aan, de menschen. De vrouwen met manden en parapluies in de hand, de mannen met hooge, rechte, zwarte hoeden op. Ze waren meest allen zwart, erg zwart. In het zonnige, groene bosch zagen zij er uit als groote, leelijke inktvlekken op een prachtig schilderij.

Van Eeden vind ik op z'n best in zijn zoetromantische natuurbeschrijvingen. Hij verstaat niet alleen de taal der bloemen, planten en bomen, ook die van dieren. Als Johannes een kamer binnentreedt en daar een kabouter en een kruisspin ziet zitten, schrijft Van Eeden: De kruisspin kroop weg. Spinnen zijn in de regel banger voor mensen dan wij voor spinnen. Niets zo idioot als onze hysterische irrationele angst voor dieren. Onzettend geestige passage als de dieren de mensen in het bos aanvallen, dit tot grote pret van Johannes.
Bij Pluizer gaat het een heel andere kant op en krijgt Johannes te horen dat hij een 'goed mensch' moet worden, ook al wil hij niet zijn als de anderen. Een uitspraak die je af en toe wel eens hoort of leest is: "Toen ik de mensen leerde kennen, kreeg ik de dieren lief." Volgens Midas Dekkers is deze gedachte een doodzonde, een intellectuele en morele fout. Maar ja, dieren trappen niet op zielen. Volgens Dekkers moeten we eerst met onze eigen soort overweg en moet liefde voor dieren niet ten koste gaan van liefde voor mensen. Het is iets wat me bezighoudt en ik begrijp ongeveer wel wat Dekkers bedoelt, maar zelf zeg ik het ook wel eens, dat ik liever onder dieren ben dan onder mensen.

Over 't geheel genomen had het niet zoveel impact op mij als Van de koele meren des doods en in sommige gedeeltes vond ik het net iets te saai worden, desondanks was het toch weer aardig vertoeven in de Hof van Van Eeden.

Gast
geplaatst: vandaag om 00:59 uur

geplaatst: vandaag om 00:59 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.