Idiot' - Fjodor Dostojevski (1868)

Van Oorschot

Top! Dank je wel

De Idioot bevat een behoorlijk aantal sublieme scènes, maar ook een wankelende structuur die grofweg halverwege zijn tol eist. Bij Misdaad en Straf en De Gebroerders Karamazov waren de filosofische overpeinzingen niet enkel op zichzelf uitstekend, maar ze voegde ook veel diepgang toe aan de centrale narratief. Dat heb ik hier een stuk minder. Mislukt vind ik een groot woord, maar als roman is het i.i.g wel minder geslaagd. Dat is jammer wat sommige karakters- Ippolit met name- zijn weer buitengewoon intrigerend.

Heeft iemand het idee waarom de nieuwe versie van 2018 slechts 300 pagina's heeft? Zie hier.

Dat lijken er toch wel heel wat minder dan de 656 die hier vermeld worden

De KB geeft 681 pagina's bij de Van Oorschot uitgave uit oktober 2018. Zie hier. Foutje van Bruna?

Ja volgens mij een fout! Net in de boekhandel gecheckt en zag gewoon 681 pagina's

Aangemoedigd door de vele positieve reacties hierboven en de hoge positie van dit boek in de top 250 heb ik me afgelopen week aan de idioot van Dostojevski gewaagd. Ik kon in het boek over prins Mysjkin echter niet ontdekken, waarom het hier zo’n hoge positie heeft. Het boek kent een nogal rommelige hollen-stilstaan opbouw, waarin uitwijdingen overal allerhande onderwerpen (soms niet eens echt gerelateerd aan het verhaal) zich afwisselen met verhalende stukken. Aan het eind van ieder deel eindigt Dostojevski met een soort climax, waarin hij zoveel mogelijk personages bij elkaar in een ruimte verzamelt om vervolgens een fikse plotwending te laten plaatsvinden (het feestje bij Natasja Filippnovna, de scène rondom Boerdovski, de zelfmoord brief van Ippolit). Het gevolg: hysterie, ongeloofwaardige karakters en vaak de noodzaak om weer tientallen pagina’s in te voegen over de gevolgen van deze gebeurtenissen. Kortom, het is hierboven ook al gezegd, soap!

Natuurlijk zijn deze scènes erg vermakelijk en zorgen ze voor vaart in het verhaal (ook wel nodig tussen de fikse uitwijdingen), dus het is zeker niet allemaal kommer en kwel. Ook de uitwijding zijn vaak de moeite erg waard (de gedachten over euthanasie zijn revolutionair voor deze tijd, maar ook andere onderwerpen als de doodstraf en religie zijn zeer de moeite waard. Maar het komt gewoon allemaal niet echt bij elkaar. Ook zijn sommige karakters zelfs na 750 pagina’s nog niet echt uitgewerkt en is een belangrijke persoon (Natasja Fillipnovna) gewoon honderden pagina’s afwezig.

Alles bij elkaar gewoon teveel minpunten om in dit boek een echt meesterwerk te zien, maar ik heb me met deze soap verder prima vermaakt!

-
Inderdaad, Dostojewski stond achteraf ook niet meer achter de vorm, maar voor mij wegen de sublieme scènes dusdanig door! Ja, Ippolyt is buitengewoon intrigerend!

Dit boek wordt gelezen door de huishoudrobot in BigBug (de nieuwe film van JP Jeunet). De bots proberen menselijker te worden en storten zich direct op de literatuur! (Om daar vervolgens frases uit op te dreunen, haha.)

Na een klein decennium weer herlezen, nu in de vertaling van Arthur Langeveld - ergens vorig jaar toch maar die mooie dundrukuitgave gekocht. En mijn mening blijft redelijk staan. Sommige delen zijn wat leuker of beter, een enkele wat minder en als geheel blijft dit een chaotisch geheel en als roman redelijk mislukt (al sluit Dostojevski nog vrij goed en knap het verhaal toch af) met allerlei ideeën die de schrijvers kwijt wil (dat merk je aan alles) die alleen niet echt coherent voelen.

Ik vond vooral de eerste twee delen een stuk vermakelijker, vooral als de heren allerlei verhalen vertellen. Ook passages over de liberaal zijn boeiend (die kritiek die op Russische liberalen en hun oikofobie wordt gegeven komt in Nederland ook voor jegens de liberale partij D66, grappige overeenkomst). Maar in het derde en zeker het vierde deel sleept het boek weleens, te soapachtig, te groteske emoties om echt hierin mee te gaan. De score gaat van pakweg 3,9 naar 4,2 dus dat blijft op 4,0*.

Momenteel ben ik op een derde van dit boek, en ik moet zeggen: het bevalt me behoorlijk goed. Veel beter dan de eerste poging, zo'n 3 jaar geleden. Toen ben ik ergens rond een derde gestopt, omdat ik na een levendig eerste deel, plots werd bevangen door een gevoel van vertraging tijdens het lezen, waardoor ik het heb weggelegd.

Het effect van een grote hoeveelheid mensen in een zelfde ruimte laten samenkomen (wat mij deed denken aan Balzac), waarin het spektakel met de nodige dialogen en gedachtespinsels, tot een dramatische ontknoping komt, doet mij vaak gniffelen. Het voelt soms wat chaotisch, maar desalniettemin erg briljant, vol met humor en een prachtige weergave van de karakters.

De Idioot is naar mijn inzicht net niet zo briljant als Misdaad en Straf en De Broers Karamazov, maar wederom slaagt Dostojevski erin om meesterlijke scenes neer te zetten met een behoorlijk goed inzicht in de menselijke psyche en een heerlijk gevoel voor dramatiek.

De compositie van dit boek is losser dan de twee bovengenoemde meesterwerken, maar dit ervoer ik als alles behalve vervelend (wel verkies ik mede om deze reden de bovengenoemde werken boven dit boek). Ik vond deze lossere structuur wel erg aansluiten bij de hysterie rondom de karakters en dit gaf de opeenvolging van de gebeurtenissen zelfs iets onvoorspelbaars, terwijl veel uitkomsten van gebeurtenissen juist erg voorspelbaar waren. Het soapgehalte lag er erg dik bovenop, heerlijk!

Zoals ik in mijn vorige bericht al benoemd heb, zijn de scenes waarin veel mensen in een dezelfde ruimte samenkomen erg vermakelijk. De gesprekken die daar plaatsvinden zijn prachtig, soms chaotisch, waarin, zoals ik van Dostojevski gewend ben, mooie filosofische gedachtespinsels zijn verwerkt, al hoewel de filosofische delen soms iets meer op zichzelf lijken te staan, dan dat deze het verhaal ondersteunen.

Ik heb erg genoten van alle karakters die Dostojevski weet neer te zetten; het contrast tussen de goedheid van de naïeve vorst en de duistere kant van Rogozjin, bijvoorbeeld. Maar ook met alle hysterische dames en heren heb ik mij goed vermaakt: Nastasja is zo prachtig krankzinnig en onnavolgbaar.

En dan de liefde... tja, hoge pieken en diepe dalen, het lijkt mij vanaf het begin al gedoemd om te falen. De vorst kan niet kiezen en zodra hij kiest gaat het weer fout. Dat maakt dit boek wel echt tot een soap, maar wat voor een soap; een zeer vermakelijk boek!

4,5 *

Ik heb een beetje een dubbel gevoel bij dit boek. Enerzijds is het boek op momenten langdradig en te nadrukkelijk, op andere momenten komt de boeiende filosofie van Dostojevski bovendrijven. In 'De Idioot' wisselen deze 2 momenten elkaar steeds af waardoor men wel verder blijft lezen, als is het soms met wat afwachting en tegengas.

Dostojevski is iemand die wel eens rond de pot kan draaien met veel nadruk op sommige details. Dat stoorde mij wel op sommige momenten. Maar het grootste gebrek aan 'De Idioot' is de structuur van het verhaal. Ik heb nooit het gevoel gehad dat we naar een einde aan het toegaan waren. Er zijn wel interessante scènes, maar die staan veelal op zichzelf om zo te kunnen bestuderen hoe een personage als de prins erop zal reageren. Daarom dat het einde mij een beetje in de kou laat. Het is een typisch Russisch open einde waarin iedereen wel wroeging of spijt heeft. Het leven is wreed en waarom zou dat anders zijn in de literatuur? Maar hoe het verder gaat met de personages weet men niet.

Wat mij wel bevalt aan dit boek zijn de vele interessante ideeën van Dostojevski die in zijn tijd wellicht revolutionair waren. Hij verstopt deze ideeën in zijn personages door ze met elkaar in dialoog te laten gaan, weliswaar in de vorm van lange monologen. Alle karakters in het boek hebben een zeer realistische en uitgebreide persoonlijkheid tot op zo'n niveau dat men zelden ziet in andere boeken. Maar je moet tussen de lijnen lezen om ze te begrijpen. Nergens wordt een karaktereigenschap vermeld aan de lezer, waardoor je het zelf moet ontdekken of uitvinden.

Het grote verhaal van het boek is uiteraard hoe de wereld reageert op een persoonlijkheid als de prins en andersom. De prins moet een zuiver wezen voorstellen zonder iets van kwaad of zonde in hem. Iemand om als voorbeeld naar op te kijken, om van te houden en om als vriend te hebben. Maar de Russische maatschappij lacht hem eigenlijk uit. Zijn vergevingsgezindheid wordt gezien als naïviteit, zijn zwijgzaamheid als teruggetrokkenheid of verlegenheid en zijn vriendschappelijkheden als stommigheden. Hij kent geen trots, hebzucht of ijdelheid - toch de normen die geacht worden in de samenleving - en wordt daarom als een idioot aanzien. Andersom kan hij moeilijk aarden met de maatschappelijke waarden van Rusland en is het daarom soms kortsluiting in zijn hoofd - een aanval van epilepsie.

Uiteindelijk blijven de sterke passages in het boek mij wel bij waardoor het oordeel lichtjes de positieve kant opgaat. Daarom zal ik besluiten op een *3,5.