Borderline Times: Het Einde van de Normaliteit - Dirk De Wachter (2011)

Dirk de Wachter bij VPRO Boeken (met Wim Brands):
Boeken: Ilja Leonard Pfeijffer, Dirk de Wachter - Uitzending Gemist - uitzendinggemist.nl

Die man zegt enkel zinnige dingen. Binnenkort maar eens lenen van mijn vader dit werkje.

Interessante thema's, over 'vroeger' zie ook
Canon Sociaal Werk Nederland, Details - canonsociaalwerk.eu

Deze heb ik gelezen naar aanleiding van de genoemde uitzending. Daar was meneer interessanter dan in het boek overigens. Niet dat hij slecht is - hij roept heel veel zinnige uitspraken en fulmineert echt tegen onze maatschappij van wat er al niet mis is- maar als geheel valt het wat tegen. Hij kijkt als socioloog en antropoloog (hij is psychiater overigens) vooral naar onze maatschappij en plaats dit zelfs in historisch perspectief, met de verlichting en ontkerkelijking, Maar hij komt niet echt met oplossingen, noch komt hij met echt diepgaande analyses. Daarnaast vallen enkele hoofdstukken echt tegen doordat hij hier wat open deuren intrapt. Ten slotte is zijn schrijfstijl wat slordig en lees niet altijd even lekker weg. Neem daarbij de opmaak met veel teksten van anderen en krantenknipsels die weinig tot niets toevoegen, en je hebt een boek dat vooral veel kansen laat liggen. 3,0*.

Wat als je de logica van de DSM-IV (handboek van de psychiatrie) toepast op de huidige tijdsgeest? Enerzijds een algemene cultuurkritische verhandeling over onduidelijkheden in een geseculariseerde maatschappij in een geglobaliseerde, neo-liberale wereld; anderzijds een kritiek op tendensen in de psychiatrie om individuele mensen rigide te labelen binnen de logica van ziektebeelden. Vanuit de diagnose 'borderline' redeneert de Wachter dat o.a. marktdenken, competitiedrang en individualisering van invloed zijn op hoe de psychiatrie in de Westerse wereld zijn outsiders labelt.

Dit is in grote lijnen best een relevante reflectie op complexe tendensen in de maatschappij, toegankelijk vertaald naar een behapbare uitleg bij talloze filosofen (Slavoj Žižek, Emmanuel Levinas) en schrijvers (voornamelijk Michel Houellebecq). Voor lezers met weinig tot geen voorkennis van hun gedachtegoed is het wellicht een aangename introductie tot intellectualistisch gedachtegoed. Helaas raakt het schrijven van de Wachter zelf compleet ondergesneeuwd in het dwangmatig aanhalen van anderen. Des te problematischer dat veel van de aangehaalde teksten stilistisch sterker zijn, dan wel intelligenter in elkaar steken. Zo ben ik vooral geneigd om op zoek te gaan naar werk van collega psychoanalyticus Paul Verhaeghe (óók continu geciteerd!).

Tien jaar geleden las ik dit boek nog met instemming, nu stoor ik me toch wel wat aan de al te gemakkelijke vergelijkingen tussen pathologische peroonlijkheid en de maatschappij waarin we leven. Is het ooit anders geweest? zou ik me nu afvragen. En als iedereen gek is, hoe zit het dan met de schrijver zelf, vraag je je af. Schieten we door in individualisme en moeten we alle alarmbellen laten afgaan zoals de auteur doet?

De Wachter heeft zeker wel punten gescoord met zijn waarnemingen, maar zijn remedies bieden me te weinig. De analyse gaat diep, maar net niet diep genoeg en daardoor is het vooral een opsomming van klachten over bijna alles en iedereen. Je zou zo'n man op je verjaardagsfeestje hebben! Het boek schept de verwachting een ziekte te willen aantonen én genezen, maar is in feite weinig anders dan een aloude filosofische uiteenzetting over de Deugd. Want dat het in onze tijden níet deugt, daar loopt dit werk van over. En hoe verder je komt in het boek, hoe meer de Wachter daarbij leunt op inzichten van anderen. Houellebecq, Levinas en Verhaeghe moeten voor de antwoorden zorgen.

Het is allemaal een beetje teveel. De inzet te hoog en daarmee doel gemist. Een boek dat misschien gezorgd heeft voor een wake-up call maar je bij nader inzien, na de bikkelharde analyses, in de steek laat.

Punt eraf dus.