Mémoires d'Hadrien - Marguerite Yourcenar (1951)

Het is heel lang geleden dat ik dit boek gelezen heb.
Dank zij dit schitterend boek over keizer Hadrianus' leven en liefdes,heb ik ander werk van deze grote schrijfster ontdekt!

Poeh, geen makkelijke, zo voor het slapen gaan. Enige kennis van de oudheid maakt het lezen wel makkelijker.
Pluspunt: mooie persoonsbeschrijvingen.

Een meesterlijk boek! In een zeer klassieke en beheerste stijl, die perfect past bij de ik-persoon en bij de beschreven tijd (zeg maar de Grieks-Romeinse beschaving). De Romeinse keizer Hadrianus schrijft dit boek als een autobiografie die moet dienen als handleiding voor zijn opvolger. We krijgen een beeld van een evenwichtige en zelfbewuste persoon die verantwoordelijkheid heeft opgenomen in de maatschappij, zonder illusies, maar met ambities. Een boek dat ook voor de moderne lezer een soort van spiegel kan zijn. Neen, geen gemakkelijke lectuur en enige kennis van de Oudheid is onmisbaar, maar toch zeer aangrijpend.

Quasi una fantasia: alles weten om alles te vergeten – in casu: schrijven om te schrappen, te vernietigen, doen om ongedaan te maken, te kunnen herbeginnen.

Of nog: portret van een ander om steeds dichter bij het zelf te komen – want ontwaart de lezer in de contouren van Hadrianus persoonlijkheid niet steeds meer de oervorm van een kwetsbaar mens, een fragiele gedaante die schept, ordent, vernietigt, twijfelt, verheerlijkt, vergoddelijkt? Yourcenar, in vermomming? Doch ook: Hadrianus als kapstok voor een onderzoek naar het wezen van ons, wezens.

Zonder meer is ‘Herinneringen van Hadrianus’ fenomenaal opgebouwd: van een preludium waarin enkele thema’s abstract worden geëxposeerd naar een niet al te anekdotische doch ontroerend psychologisch geladen en filosofisch getinte ontwikkeling van de ideeën in de hoofdstukken die volgen. Met als spanningsboog: een man die steeds meer van zichzelf loskomt, het keizerschap als procedé (keizer zijn is keizer worden), steeds verder weg dobberend van zelftwijfel, steeds dichter bij het absolute. Met de dood als welgekomen orgelpunt – sterven in naam van de begeerde onsterfelijk.

Ah, ja hoor: gewoon bespiegelingetjes waarmee Yourcenars meesterwerk geen recht wordt gedaan. Haar wijsheid is immers dieper, groter, weidser dan een handvol talige paradoxen, keurig geschikt in wat voor iets wervend moet doorgaan.
Lees niet mij, lees hem, via haar!

4,25*

Een lange gedachtestroom vanuit het perspectief van een bekend historisch persoon; op papier een interessant experiment dat toch niet veel navolging heeft gekregen. Net als in Het Hermetisch Zwart komt Yourcenar een eind met het oproepen van de geestelijke wereld van personages die vele eeuwen geleden leefden. Het blijft weliswaar speculatief, maar Hadrianus’ Gedenkschriften valt prima te accepteren als artistieke interpretatie die niet per sé om historische zuiverheid draait. Gore Vidal heeft dus wel gelijk met zijn kritiek dat haar eigen, hedendaagse perspectief teveel doorklinkt in de teksten, maar die kritiek is teveel gedacht vanuit een vaststaand beeld over de historische roman. Het komt mij voor dat Yourcenar meer aftast waar de vroegere mens en de hedendaagse elkaar raken. In de openingshoofdstukken wisten de ‘memoires’ me nog aardig mee te slepen, met breed uitwaaierende observaties in klinkende bewoordingen. Gaandeweg wordt het steeds meer een traditioneel opgebouwde levensloop en wreekt de statische vorm zich nogal; een lange monoloog zonder spanningsboog met hier en daar wat prikkelende gedachten.

Kan me zeer goed vinden in wat Raskolnikov hierboven heeft neergepend. Ten opzichte van (het in mijn ogen superieure) Het hermetisch zwart is dit boek eenvormiger. Ondanks de mooie gedachten die her en der opklinken, voelt het op een gegeven moment als een opsomming van wat Hadrianus heeft bereikt in zijn keizerschap. De vorm is te statisch en dat het geschrift zich richt tot geadopteerde kleinzoon Marcus Aurelius wordt te weinig benut. Ook vond ik de vertaling hinderlijk gedateerd. Dat alles gezegd hebbende toch zeker de moeite waard, vooral de eerste paar hoofdstukken en daarna een paar prachtig mooie wijsheden die Yourcenar aan het hoofd van Hadrianus laat ontspruiten, des te scherper doordringend vanuit de achtergrond van de antieke denkwereld.