Se una Notte d'Inverno un Viaggiatore - Italo Calvino (1979)

Briljant boek. Alleen al de introductie, (waarin beschreven wordt hoe je het beste dit boek kunt gaan lezen (zittend, liggend, staand, schoenen uit en je voeten op tafel, of toch maar niet je schoenen uit, enz) en de manier waarop je het boek gekocht hebt) verdient al 4 sterren.

Vervolgens volgt een boek waarin de oneven hoofdstukken jouw speurtocht naar het boek plaatsvindt, terwijl in de even hoofdstukken steeds een hoofdstuk van een roman is geschreven. Elk even hoofdstuk heeft zijn eigen stijl en genre, waardoor je als hoofdpersoon steeds weer nieuwsgierig raakt naar de rest van het boek dat je net gelezen hebt. Ondertussen trouw je ook nog even met je medelezeres.

Het eind van het boek is opnieuw het meest originele dat ik ooit gelezen heb.

Een briljant experiment en ik kan het iedereen alleen maar van harte aanraden

5* en absoluut een plaatsje in mijn top10!

Zoals ik al min of meer verwachtte zie ik hier niet het briljante en geniale boek in wat anderen er in zien. Aan de andere kant: het viel me zeker niet tegen.

Se una Notte d'Inverno un Viaggiatore is natuurlijk vrij knap geschreven en bedacht. Dat je je als lezer door de 'jij-vorm' zou identificeren met het personage van de Lezer, zoals op een gegeven moment zelfs letterlijk in het boek wordt gesuggereerd, werkt voor mij echter niet. Het kan ook niet, je kan niet een boek schrijven over degene die het leest. Deze passages schieten daardoor wat tekort, zeker in het begin van het boek. Als er enkele lijnen bij elkaar komen of zelfs door elkaar beginnen te lopen wordt dat deel van de roman gelukkig boeiender.

De verschillende verhalen die alterneren met de zoektocht van de Lezer bevatten stuk voor stuk interessante elementen. Toch kunnen ze mij niet helemaal overtuigen. Daarvoor is het niet alleen te fragmentarisch, ook het niveau van sommige hoofdstukken laat te wensen over. Bijvoorbeeld het nogal goedkope gebruik van seks. Natuurlijk is dat onderdeel van het trucje om allerlei verschillende romanstijlen te introduceren maar dat maakt het er niet beter op.

Eigenlijk is het gehele boek een soort truc. Knap geconstrueerd en onderhoudend maar uiteindelijk niet meer dan een intellectueel kunstje. Ik houd meer van levende personages, romans waardoor je wordt geraakt en die je meeslepen. Moreel in plaats van intellectueel. Met deze korte beschouwing, die toch bijzonder passend is bij een boek dat gaat over boeken lezen, sluit ik af. Mijn beoordeling: 3,5*.

(Op de pagina waar Calvino een aantal gedeelten uit Misdaad en Straf overschrijft piekt dit boek eventjes naar een 5-sterren niveau. )

Al te letterlijk moet je dit niet opvatten, want ik heb pas vorige maand gezien dat we gewoon in de boekenkast hebben staan . Maar ik ben er wel direct in begonnen, en het is een heel speciaal boek!

Ik merk echter dat ik er moeilijk over kan vertellen, het boek bevat zoveel en alles verandert ook zo vaak dat het haast onmogelijk is om na één leesbeurt zelf te bevatten hoe je alles nu juist moet (of wilt) interpreteren, laat staan dat je dat dan nog kunt opschrijven . Dus hou ik het bij algemeenheden als uitermate complex, fascinerend en met een haast eindeloze diepte aan betekenis waar ik me wegens het te veel aan vakantiegevoel niet ingestort heb . Daarnaast is het een absoluut plezier om te lezen (het eerste hoofdstuk is ab-so-luut geniaal ) en is het boek zo onwaarschijnlijk gelaagd dat je je weliswaar regelmatig hopeloos verloren waant, maar steeds opnieuw geboeid en met grote ogen zit te lezen. Samen met De Stad van de Dromende Boeken het grootste eerbetoon aan het boek dat ik ken, en zo kunnen er niet genoeg zijn...

5 sterren, dat zegt eigenlijk op zich al genoeg

Een bijzonder boek, dat op zeer geslaagde wijze het concept werkelijkheid in al zijn facetten uitkleedt en op losse schroeven zet. De betovering (voor gebrek aan een beter woord) van de interactieve fictie, opgewekt door de eerste bladzijde, wordt al snel doorbroken op de daarop volgende pagina's, maar is m.i. ook van ondergeschikt belang. Calvino biedt genoeg ernaast om de aandacht volop vast te houden.

Op meerdere punten in het verhaal (of verhalen...eh..) begonnen de diverse trucjes en handigheidjes me een beetje tegen te staan. Het voornaamste voorbeeld (en dat oordeel had ik eigenlijk al voordat ik begon met lezen) was dat het interactieve hoofdpersonage (jij dus, maar toch eigenlijk weer niet) mannelijk is, wat uiteraard maakt dat het 'echte' leespubliek toch voor ruim de helft ernstig tekort wordt gedaan. Echter, net op het punt dat me dat begon te storen wisselt Calvino doodleuk van perspectief en spreekt hij de Lezeres aan, waarmee hij de zaak niet alleen op zijn kop zet, maar tegelijkertijd ook zodanig relativeert dat ik mij wel een beetje in mijn hemd gezet voelde. Zo ervoer ik dat nog enkele malen, (bv. het dagboekfragment van de detectiveschrijver) Calvino was me gewoon de hele tijd twee stappen voor.

De onderlinge hoofdstukken verschilden voor mijn gevoel iets te weinig in stijl (telkens dezelfde soort lang uitgesponnen zinstructuren, die niet overal in leken te passen), dat talent is ook slechts weinigen gegeven, maar ze waren alle interessant genoeg. Er was telkens wel een soort mysterie, spanning aanwezig (of vind ik toch stiekem foute whodunnit detectiveromannetjes superspannend?). Tevens, en dat ben ik met eRCee eens, wordt het op een gegeven moment tè fragmentarisch. Het op het eind aaneen rijgen van de romantitels is dan niet meer voldoende rechtvaardiging .

Ander minpuntje, om het wederom met eRCee eens te zijn, is het inderdaad iets te intellectuele en te weinig emotionele van het werk. Ik kreeg er een beetje het Sartre-gevoel bij, maar aangezien dit boek absoluut geen filosofische indoctrinatie betreft en Calvino zo kundig de realiteit over de hele breedte weet te ondermijnen, is die hobbel voor mij makkelijk te nemen. Het was in ieder geval een zeer unieke, frustrerende, ontregelende, maar bovenal geslaagde leeservaring.

4.5*