Dubliners - James Joyce (1914)

Mooie verhalen waar voor mij 'Grace' en 'the dead' er uit sprongen.

Erg wisselende bundel. Niet qua stijl, want die is altijd goed, maar in hoeverre ik door de verhalen geraakt werd. The Dead is echt grandioos goed. En A Little Cloud en Counterparts verdienen ook een vermelding. Misschien zijn dat nog wel het beste verhalen van de bundel. Al met al toch 4 sterren.

Een boek dat nogal overschaduwd is door de andere werken van Joyce, maar toch is Dubliners zeker niet slecht te noemen. Een serie korte, maar qua thematiek verwante verhalen vertellen over de levens van inwoners van Dublin die proberen aan hun huidige, beklemmende levens in de stad te ontsnappen. Niet all verhalen zijn even goed, maar de meeste vond ik toch erg mooi. Aanraders zijn wat mij betreft Eveline, A Painful Case, en The Dead. 3,75*, en voorlopig rond ik naar boven af.

The Dead is een prachtig verhaal.

Prachtige bundel! Vooral het verhaal "the Arab" vond ik geweldig. 5*

Grappig hoe iedereen blijkbaar zijn favoriete kortverhaal heeft. Persoonlijk vond ik vooral 'A painful case' (zeer ontroerend) en 'A little cloud' (met een briljant einde!) er uit springen, met 'The dead' (veel ballast, maar de laatste tien pagina's zijn prachtig) op de derde plaats. In de andere verhalen mis ik een beetje het "menselijke". Joyce toont zich in 'Dubliners' nochtans een zeer empirisch schrijver: het zintuiglijke staat centraal en dat zorgt ervoor dat elk verhaal bulkt van de beschrijvingen. Die raken me echter niet en slepen me ook niet mee. Psychologisch bleef ik, door die klemtoon op het beschrijvende, ook op mijn honger. En van de anti-climax die Joyce bijna altijd denkt te moeten inlassen (om toch maar modernist te zijn?) heb ik echt niet kunnen genieten. Veelal ontging de essentie mij volledig.

Bovenstaande kritiek verbaast me overigens, zeker gezien ik 'Portrait of the artist as a young man' wél goed en intrigerend vond. Dat boek loopt immers over van de bijna tastbare gevoelens. 'Dubliners' is - denk ik - abstracter en ik zag vaak absoluut niet in waar het allemaal om draaide. Stilistisch lijkt het boek me ook maar gewoontjes en historisch ben ik niet echt geïnteresseerd in wat 'Dubliners' zegt over het Ierland van rond de eeuwwisseling. Een boek waar je dus misschien gewoon ouder voor moet zijn...? (Of beter moet kunnen lezen?)

In “Dubliners” schrijft James Joyce enkel essenties neer en de stijl is daar volledig op geënt. Elk verhaal is hypergeconcentreerd. Het is alsof hij een heel leven kan filteren en het tot een cruciale scene herleiden. Die scene is dan lang genoeg om een personage te schetsen en in het kantelmoment schuilt de rest (een heel verleden of een hele toekomst). De diepgang is enorm, zowel op sociaal-kritisch als existentieel vlak. Neem daarbij de extra dimensie die door de tijds- en plaatsgebondenheid ontstaat en je krijgt een weergaloze verhalenbundel. Zeker voor wie nog geen ervaring heeft met kortverhalen zou de kennismaking hiermee verpletterend moeten zijn.

Wisselende bundel van Joyce. Gelukkig kiest hij wel voor een gemene deler bij een verhalenbundel, en laat de hoofdpersoon steeds ouder worden per verhaal. Daardoor leest het meer als een boek en is consistenter, ondanks steeds wisselende verhalen en hoofdpersonen.
Ook de kwaliteit verschilde per deel. Veel verhalen kende ook niet echt een plot, een echt begin en eind, maar waren eerder een sfeerimpressie van het leven in Dublin Die sfeer is overigens altijd goed, maar niet elk verhaal is daardoor even sterk. Wel zijn er genoeg boeiende stukken, en tezamen met een sterke schijfstijl is dit werkje zeker waard gelezen te worden. Geen Ulysses, maar ik kijk wel uit naar ander werk van Joyce.

Nieuwe vertaling door het vertalersduo Bindervoet en Henkes: januari 2016

Schijnbaar willekeurige momenten, in de levens van schijnbaar willekeurige Dubliners. Het zijn vaak momenten van zelfinzicht, al gaat dat meestal niet zonder pijn. We zien de Dubliners dan ook in kwetsbare momenten. Onder het gebral of het kokette gedrag, schuilt vaak onzekerheid, om niet te zeggen een minderwaardigheidscomplex. Misschien is dat nog wel wat de meeste personages, als wellicht typisch Iers, kenmerkt in deze bundel; altijd in verhouding te staan tot mensen die geslaagder zijn, hoger op de ladder staan. Daarmee samenhangend is de bundel werkelijk doordesemd met de lastige verhouding tussen katholieken en protestanten, en tussen volbloed Ieren en zij die met Engeland sympathiseren. Dat speelt in haast elk verhaal een onderliggende rol, vaak subtiel verstopt in bepaald taalgebruik of de namen van personages. Voor een goed besef van deze subtiliteiten kan de hedendaagse lezer niet zonder het uitgebreide notenapparaat zoals bijv. de Penguin-uitgave kent. Dat is typisch voor de manier van schrijven van Joyce; boordevol verwijzingen en details die alleen de goed ingevoerde lezer (of in dit geval: de Dublinse tijdgenoot) zullen oppikken, maar die wel het verhaal achter het verhaal vormen. In Ulysses zou Joyce die werkwijze natuurlijk nog veel verder doorvoeren.

Mooi vond ik verder de verschillende schrijfstijlen die Joyce al toepast. Sommige verhalen zijn zeer verstild en introspectief (Eveline), andere verhalen nogal boertig (Grace) of toneelstukachtig (Ivy Day), terwijl het slotstuk The Dead weer een stuk ambitieuzer van opzet is, eerder een novelle. Ook de opbouw, van jeugdige personages naar ouden van dagen, is mooi gevonden. Dit geeft nog wat extra kracht aan het geheel, welke in dit geval zeker meer is dan de som der delen.
3,5/5

Wisselende bundel, met A painfull case als hoogtepunt.

James Joyce had een dubbelzinnige verhouding met Dublin. Zelf was hij z’n geboortestad allang ontvlucht, maar z’n herinneringen eraan boden een onuitputtelijke bron van inspiratie. Hij noemt veel plaatsnamen, dus kun je op een kaartje volgen welke straten de personages afschuimen. Soms nemen ze een brug over de Liffey, de rivier die de Ierse hoofdstad doormidden snijdt. In het tweede verhaal nemen twee jongens een veerboot.

Dublin wordt voorgesteld als een verloederde, verlamde stad. Het woord paralysis wordt in letterlijke en figuurlijke zin gebruikt. Armoede, dronkenschap en gokken zijn schering en inslag. De bewoners zingen Ierse volksliedjes. Ze eten stirabout (havermoutpap) of barmbracks (krentenbroodjes). Ze drinken stout of whiskey. Er is weinig gelegenheid om vooruit te komen in het leven. De protagonist is vaak iemand die droomt van een betere toekomst of een avontuur in het buitenland, maar dat loopt meestal op een desillusie uit. Het gaat niet zozeer om de gebeurtenissen op zich, maar vooral om wat zich in iemands hoofd afspeelt.

Ierland was nog niet onafhankelijk. Politiek wordt heftig bediscussieerd in Ivy Day in the Committee Room. Dit verhaal speelt zich af op 6 oktober, de overlijdensdatum van de nationalist Charles Parnell, oprichter van de Home Rule Party. Ook godsdienst komt meermaals ter sprake. Orangeman en swaddler zijn scheldwoorden voor protestanten. Enkele woorden uit de Ierse taal komen erin voor. Omadhauns zijn dwazen. Deoc an doruis betekent een laatste drankje (nog eentje om het af te leren).

Hoewel de vijftien verhalen op zich staan, kun je ze best in volgorde lezen. Verschillende levensfases komen aan bod. Er zit een soort cirkelvorm in die begint en eindigt met de dood. In het eerste verhaal krijgt een jongen voor het eerst een lijk te zien. In het laatste en langste verhaal, The Dead, overschaduwt de herinnering aan de doden het leven van alledag. Gabriel is net als Joyce een schrijver met een vrouw uit Galway. In de laatste alinea’s krijgt hij een mystieke ervaring. Dit is het meest toegankelijke boek van Joyce, ideaal om je drempelvrees te overwinnen.

Favoriete verhalen: Two Gallants, A Little Cloud, The Dead.

“One by one they were all becoming shades. Better pass boldly into that other world, in the full glory of some passion, than fade and wither dismally with age.”

Herlezen en dat viel niet mee. De verhalen lezen als onaf op The Dead na. Ierland ligt me na aan het hart, maar deze verhalen deden me er niet na terug verlangen.