Dear Life - Alice Munro (2012)

Winnares van de Nobelprijs 2013, kwartaalboek van het eerste kwartaal 2014: hoeveel success kan een mens in zo'n korte tijd aan? Maar belangrijker nog, zijn al die blijken van waardering wel verdiend?

Afgaand op deze verhalenbundel is het antwoord: Jazeker! Toch verheug ik me al op de discussie die hieronder waarschijnlijk gaat volgen. De kwaliteit van deze bundel ligt namelijk niet aan de oppervlakte. Op het eerste gezicht gebeurt er bedroevend weinig in de verhalen en is de stijl allesbehalve spectaculair. Maar schijn bedriegt.

Eerst maar de stijl. Munro is typisch een schrijver die weet wat ze kan en vooral wat ze niet kan. Dus hier geen metaforen, ellenlange zinnen, gewaagde beelden of ander stilistisch vuurwerk. Maar wel een helderheid van proza waar je makkelijk overheen leest maar die in wezen net zo spectaculair is. Nou is helderheid een lastig begrip, maar waar het op neerkomt is dat je een balans vindt tussen te veel en te weinig vertellen. En dan op zo'n manier dat de lezer zich niet ploeterend een weg hoeft te banen door een dikke woordenbrij maar toch een helder beeld krijgt van wat er allemaal gebeurt. 'Een man rijdt op een witte landweg' is te karig, 'Hans Jansen een oudere, grijsbesnorde man, een beetje stroef in de heupen, rijdt op een Gazelle, bouwjaar 1929, een groen model, grijsgroen, over een landweg, waar de sneeuw die gisteren is gevallen, in hevige mate, een wit tapijt heeft gelegd' is te veel. 'Hans Jansen fietste over een besneeuwde landweg' is dan zuiver. Afijn, Munro beheerst die zuiverheid tot in perfectie.

Dan de verhalen. Die hebben nauwelijks een plot en lijken psychologisch onaf. Lijken, want als Munro iets beseft is het de onmogelijkheid om een complex wezen als de mens totaal te doorgronden. En omdat een mens nooit helemaal te doorgronden is, blijft iedere iedere intermenselijke relatie in zekere zin gemankeerd.

De verhalen in deze bundel gaan vooral over beslissende momenten, die vreemde kruispunten in het leven die zo bepalend zijn voor een persoonlijke geschiedenis. Een man springt uit een trein en spendeert de helft van zijn leven op de plaats waar hij er toevallig uitsprong. Een vrouw besluit, in een split second, om niet de man te kussen die haar misschien een beter leven kan bezorgen.

Wat Munro hier naar mijn idee laat zien, is dat die beslissende momenten misschien minder beslissend zijn dan je zou denken. Je verandert op zo'n moment wel het decor van je leven maar niet je eigen persoonlijkheid. En die persoonlijkheid bepaalt veel meer dan het decor hoe je uiteindelijk je leven doorbrengt.

In de laatste vier verhalen vertelt Munro over een paar belangrijke momenten uit haar eigen jeugd, en hoe die haar (maar dat is mijn eigen interpretatie) op het schrijverspad hebben geholpen. Door haar te leren zien, denken, fantaseren en verwonderen. Talenten die waarschijnlijk al zo in haar persoonlijkheid zaten gebeiteld, dat ze er toch wel uit zouden komen. Maar toch...

Afijn, ik verheug al op de berichten hier onder. En ik ben vooral benieuwd naar de waardering. Wat mij betreft hebben de Nobelprijsbazen hier een verrassende maar verdiende winnares gekozen. Maar dit zeg ik op basis van een enkele bundel, dus hoog tijd voor de rest van haar oeuvre!

"Mrs. Dalloway " of "As I lay dying" kosten me geen moeite in het Engels.
Voor "Dear Life" ben ik halverwege het eerste verhaal al overgestapt op de Nederlandse vertaling en "Ablutions" ligt ook al een tijdje half uitgelezen op tafel. Het Engels ervan is niet zo moeilijk, maar een beetje irritant. Het schiet niet op.
Weet iemand of er een aanwijsbaar verschil is tussen Canadees-Engels en Verenigde Staten-Engels?

Echt waar? Ik vind de weinige Canadezen die ik lees (heel veel van Atwood en deze van Munro) juist prima te doen in het Engels. Schrijvers uit Oceanie vind ik lastiger. Peter Carey (Australier) vond ik al tamelijk lastig en ik merk na ongeveer 200 pagina's dat ik Eleanor Catton (Nieuw Zeeland) ook best pittig vind om te lezen. Maar Dear Life? Nee, helemaal niet eigenlijk. Ook niet irritant of zo.

Ja, echt waar. Ik vond de zinnen vreemd geconstrueerd. Misschien lag het aan het eerste verhaal. Het tweede heb ik inmiddels uit en ik vlieg er doorheen. In het Nederlands, dat wel.

Naar aanleiding van de bevindingen van dutch2.0 heb ik het derde verhaal weer in het Engels gelezen. En ja, dat zijn bijna kinderlijk eenvoudige zinnen.

Ah, gelukkig maar. Het lag misschien ook een beetje aan het eerste verhaal zelf. Beetje hakkelend gevalletje. Vond het bepaald niet het sterkste verhaal (dat was wat mij betreft Train).

Veel plezier nog met het vervolg!

Ik heb het al een week uit en ik weet niet wat ik erover moet zeggen. Het verhaal ‘Train’ is prima en is me bijgebleven. De zinnen lopen goed, het heeft een kop en een staart, het heeft een afronding, er is een moraal van het verhaal.
De andere verhalen herinner ik me nog nauwelijks. Ik moet een stukje herlezen om weer te weten waar het over ging. Ik denk dat dat de strekking van het geheel is: het maakt niet uit welke beslissingen je neemt, je bent wie je bent en je kunt niet veranderen of weglopen van jezelf.
En dat is hier, zoals dutch2.0 al zei, in een prettige, heldere stijl opgeschreven.

'Een mooie jonge vrouw' van Tommy Wieringa heb ik net uit en het doet me denken aan het eerst verhaal in 'Dear Life'. De schrijvers hebben beide moeite om hun gedachten in het verhaal onder te brengen. In de woorden van dutch2.0 "een hakkelend gevalletje". Daarmee heb ik meteen het besef dat de meeste verhalen in deze bundel wèl goed lopen. Zoals iemand zei: "Je moet niet (in negatieve zin) afgeleid worden door de manier waarop de taal gebruikt wordt". Als iets goed is ziet het er makkelijk uit en zie je niet meteen hoe knap het is. Mijn waardering voor Alice Munro is toegenomen.

Het kwartaalboek was dit keer een bundel kortverhalen, en dus is het goed om direct maar op te merken dat kortverhalen in het algemeen absoluut mijn voorkeur niet hebben. Munro begint derhalve al direct met een achterstand.

Dat gezegd hebbend kan ik me deels aansluiten bij de woorden van dutch2.0, in zoverre hij de stijl van Munro helder en zuiver noemt. De verhalen zijn inderdaad zeer vakkundig geschreven, niet alleen qua zinsvorming overigens maar ook in de manier waarop een verhaal wordt opgebouwd of essentiële informatie subtiel in een tussenzin wordt gebracht. Het valt te waarderen, maar ik kan er verder niet bijzonder enthousiast over worden, daarvoor is het toch weer wat te gewoontjes naar mijn smaak.

Dan de inhoud van de verhalen, daarin voeg ik me bij Pythia. Punt is niet zozeer dat er in de verhalen te weinig gebeurt, want eigenlijk zijn de stukjes levensgeschiedenis helemaal niet zo banaal of uniek in hun kleinheid (neem het verhaal over dat jochie dat z'n zusje heeft zien verdrinken, dat is een literair cliché van jewelste). Maar ze gaan wat mij betreft te weinig de diepte in, waarschijnlijk inderdaad omdat de personages psychologisch onaf blijven. Dat kan best een bewuste keuze zijn, maar ik houd er niet van. Want, zoals Camus in De mens in opstand reeds overtuigend betoogt, is de aantrekkingskracht van de roman juist de eenheid die wordt gegeven aan het leven, het is daarin een herschepping van de werkelijkheid* (zie het hoofdstuk 'Het verzet en de kunst'). De verhalen die Munro ons vertelt zijn niet zo'n correctie van de werkelijkheid, en daarmee ontbreekt als het ware de urgentie en de "opstand", en blijft er alleen vakwerk over.

Dus Dear life blijft precies wat het bij aanvang al is; een bundeling van aardige, goed vertelde verhalen over het lieve leventje (oftewel; het alledaagse leven). Niet voor niets vond ik eigenlijk de laatste vier, meer autobiografische hoofdstukken, de beste, omdat hier de schijnbare neutraliteit wat begint te schuiven en er ook meer psychologische subjectiviteit aanwezig is. Maar wie alledaagsheid zaait zal middelmaat oogsten; drie sterren is het logische gevolg.

* Neem een fragment als dit: "Wat is de roman anders dan een wereld, waarin de actie haar vorm vindt, waar laatste en beslissende woorden gesproken worden, mensen aan mensen worden overgeleverd en heel het leven het aanzien krijgt van het lot. De wereld van de roman is een correctie op de werkelijke wereld, aangebracht naar 's mensen diepste verlangen [...] Maar wel kunnen zij [romanpersonages, eRCee] hun lot en hun leven voltooien."