Anasjiem Toviem - Nir Baram (2010)

Internationaal zeer goed ontvangen boek



Interview met Nir Baram | Literatuurplein.nl

Kreeg ook vijf sterren in de NRC van Michel Krielaars:

De wereldliteratuur is verrijkt met een grootse roman. De schrijver ervan woont in Israël, is geboren in 1976, heet Nir Baram en mag zich met één klap een waardig opvolger noemen van zijn beroemde literaire landgenoten Amos Oz en A.B. Yehoshua.

Goede mensen, de roman waarop ik doel en waarmee Baram zijn overtuigende entree in Nederland maakt, is zijn vierde roman. Het boek is zo trefzeker, realistisch en mooi, dat het, als je het uit hebt, blijft nagalmen en alle doorbakken opvattingen over goed en fout clichés zijn geworden.

Zie voor een interview met de schrijver onderstaande link:

Bron

Ik snap de stortvloed van daverende recensies niet zo. Eigenlijk vooral interessant omdat het de gewaagde invalshoek durft te nemen van hen die door omstandigheden gedwongen worden voor foute regimes te kiezen. Maar verder sleept het allemaal een tikkeltje te traag voort door teveel overbodige zijlijntjes.

Over twee jonge mensen die door omstandigheden aan de kant van de twee grote foute ideologiëen (nationaalsocialisme en communisme) komen te staan. Absoluut ambitieus van opzet in hoe het de nuances en grijstinten laat zien van beschadigde mensen die mee worden gesleurd in het vaarwater van historische gebeurtenissen. Ik kwam er zelf nooit helemaal in te zitten door de ellenlange uitweidingen en door de erg bedacht aanvoelende manier van vertellen.

Juist die grijstinten en nuances maken dat ik nog geboeid ben ...



want inderdaad, het leest niet 'lekker' weg, er zijn de nodige stillistische hobbels te nemen wat mij betreft.

Dat zijn eigenlijk de vervelendste boeken. Te goed om het daadwerkelijk weg te leggen, maar om nou te zeggen dat ik er 511 bladzijdes plezier aan heb gehad!?

Dankuwel, ik moet nog 450 pagina's

Je kunt nog terug?

Maar het is bij vlagen wel echt goed hoor.

Ook ik vind dit boek ambitieus van opzet; Nir Baram heeft gedegen onderzoek gedaan voordat hij dit boek schreef, zoveel is wel duidelijk. Ongeveer de eerste honderd pagina's vond ik lastig leesbaar, de verweving van geschiedkundige gegevens met de introductie van de personages kwam ingewikkeld over. Ik dacht gewoon doorlezen ... Naarmate het boek vordert en de auteur meer en meer inzoomt op de beide hoofdpersonages; wat zij persoonlijk meemaken, wat ze doen, denken, voelen of niet voelen; 'leeft' Goede Mensen steeds meer. Sommige passages roepen afschuw op, andere mededogen.
Ik heb me afgevraagd of NB dan bepaalde informatie achterwege had kunnen laten. Ik betwijfel dat, ik heb het idee dat ik dat, achteraf bezien, juist zou missen.




In bepaald opzicht deed Goede Mensen mij denken aan M.S. Arnoni Moeder was niet thuis voor haar begrafenis, beide boeken blijven echoën. In Arnoni's werk wordt net als in Goede Mensen
omschreven hoe wij mensen overlevingsmachines zijn, hoe ver we kunnen gaan als het om lijfsbehoud gaat. Gaan we voor dat van de ander of voor dat van onszelf?
Laten we onszelf niets of niet te snel iets wijsmaken ...

Thomas Heiselberg galmt in mij na

Zijn betekende je ziel, en alles wat je in je had, verkopen aan de ochtend waarop je wakker werd, de dag die je wachtte. Hij had geen betere definitie voor het leven dat hij leidde, dromen creëren die groot genoeg waren om op weg naar de top even te ontsnappen aan de vernietiging. Een verstandig mens leerde met gepaste naïviteit geloven in de onderneming van zijn leven.

Indrukwekkend!

Dus toch erdoor gekomen? Gelukkig maar! Ik vond het ook wel bijzonder dat een Israëlische auteur de 'slechte' kant heeft durven belichten. Niet bepaald de nuancerende kant die normaliter de nieuwsbulletins haalt.

Dat maakt het zo sterk, vind ik. Arnoni doet dat ook in genoemd boek. Hij schrijft bijvoorbeeld over het appèl in Auschwitz, hoe hij dat overleefde, hoe hij hoopte dat een ander werd uitgekozen en niet hij.

Een forse teleurstelling zeg, ik moet duidelijk afleren om op de recensies van de NRC te varen.
Zoals Donkerwoud al aangeeft is het boek nogal bedacht: we volgen twee zelfde typen personages, een man en een vrouw, tijdens dezelfde periode (1938-1941), de één in Duitsland en de ander in de Sovjet-Unie. En je gelooft het niet, maar ze komen elkaar aan het einde van het boek inderdaad tegen. Dat Nir Baram hiervoor research heeft gedaan wil ik wel geloven, dat is ook wel het minste wat je mag verwachten van iemand die niet zijn eigen tijd beschrijft. Toch weet het boek nooit te overtuigen als het op de sfeer aankomt. Het blijft te archetypisch mijns inziens en benadert geenszins het niveau van de grote literatoren die tevens ooggetuigen waren (Klaus Mann, Heinrich Boll, Aleksander Solzjenitsyn).

Het type waarover het gaat in Goede Mensen is dat van de getalenteerde opportunist. Ik zie persoonlijk niet helemaal in hoe hiermee opvattingen over goed en fout tot clichés worden (zoals Krielaars beweert): de personages komen weliswaar tot hun daden dankzij de omstandigheden, maar het blijven hún daden, niet zomaar iets wat hen overkomt, en juist het negeren van een morele component in hun handelen is wat je ze mijns inziens mag verwijten (vergelijk Riefenstahl).

De schrijfstijl van Baram is niet bijzonder. Het begin leest inderdaad zelfs stroef, en werkelijk in gang schieten doet het boek niet. Goede Mensen duurt daarnaast (veel) te lang.
Goed beschouwd zit er eigenlijk niks in deze roman dat mij prikkelt om meer te lezen van deze schrijver. Ik vrees wel dat er ook in de toekomst nog veel sterren uitgedeeld gaan worden door de krantenrecensenten. Mijn alternatieve leestip: pak Mephisto: Roman einer Karriere er nog eens bij.

Deze soortgelijke 'graphic novel' deed mij beduidend meer dan de roman van Nir Baram: Irmina by Barbara Yelin — Reviews, Discussion, Bookclubs, Lists - goodreads.com