Mystiek Lichaam - Frans Kellendonk (1986)
Nederlands
Sociaal
173 pagina's
Eerste druk: Meulenhoff,
Amsterdam (Nederland)
Een vader, zijn zoon en zijn ongehuwde dochter. De vader is een vrek. Geld houdt zijn verlangen gaande, het geeft hem een eeuwige jeugd. Hij bewoont de Hemel der Ideëen. Zijn zoon doet dat ook. Maar hij past voor de ondergeschikte rol die de man in de schepping is toebedeeld en gaat op zoek naar een andere manier van leven. Op een koude paasmorgen kijkt de vader uit zijn slaapkamerraam. Boven de poortstijl ziet hij zijn ongehuwde dochter zitten. Zij heeft een boodschap voor hem en haar broer: ze heeft besloten een kind op de wereld te zetten.
Vandaag geef ik voor dit boek de volle vijf, weet niet hoe ik hier morgen over denk maar sinds een paar weken (jaren nadat ik het boek heb uitgelezen) besef ik pas hoe bijzonder dit werk is. Het is natuurlijk virtuoos geschreven: de auteur goochelt ongekunsteld met verschillende taal-en stijlregister. Ik ken weinig schrijvers die zo'n breed spectrum op zo'n schijnbaar moeiteloze wijze op papier kunnen zetten en daarbij het werk nog vlot leesbaar houden. Ik heb het dus duidelijk niet over Umberto Eco, mijn goede vriend.
Terug naar het boek: het verhaal is inhoudelijk,met dank aan de personages, min of meer vrij shockerend. Zo shockerend dat het een beetje pijn kan doen. Toch schuilt er in al die wreedheid een zekere ontroering, liefde. Het lijkt onmogelijk maar Kellendonk doet het. Het is een roman over de onmogelijkheid van een gezin, liefde zowel de hunkering als de afwijzing daarvan. Een roman over dood en leven waarin alles op z'n kop wordt gezet en alle moraliteit verdwenen lijkt te zijn. Destijds werd het verworpen omdat het o.m. anti-semitisch zou zijn (wat niet echt klopt). Vandaag heb ik het boek jammer genoeg niet meer in m'n bezit, te stom geweest om het weg te geven.
Dankje aslan!
I'll second that
De schoonheid van het reële kaduuke innerlijke leven
Destijds werd het verworpen omdat het o.m. anti-semitisch zou zijn (wat niet echt klopt).
Ik las ook iets van die strekking in krantenartikels, moeilijk om mee te gaan in die redenering. Temeer omdat Kellendonk toch een schrijver is die zijn karakters met ontiegelijk veel mededogen aan het papier toevertrouwde.
"Oprecht veinzen" was Kellendonks alternatieve verklaring voor het begrip ironie. Ik weet nog steeds niet of ik Kellendonks werk als ironisch beschouw, daarvoor gaat het toch een paar lagen te diep. Tenzij je natuurlijk vertrekt van het idee dat je eigen emotionele keldertje één en al veinzerij is
Ja, Kellendonk sloopt een paar heilige huisjes, schrijft openlijk over taboes, het is duidelijk dat de roman bepaalde zaken aanklaagt maar ik weet eigenlijk niet wat het ware standpunt is van deze roman.
Wat het ware standpunt is van een roman, meestal weet ik daar geen antwoord op te formuleren. Wanneer ik me afvraag: "Wat is hier potverdrie het standpunt in dit verhaal?", heb ik meestal veel leesplezier achter de rug. Gelukkig maar dat er niet al te veel standpunten verdedigd worden in romans, dat lijkt me eerder iets voor de vele editorialen die de geschreven pers rijk is (en God weet dat het gros van die opiniemakers niet meteen gezegend zijn met een groot stijlgevoel).
Marquez zei daaromtrent ooit in een interview: "Wanneer een journalist één fout schrijft in een artikel, is zijn schrijven vruchteloos geweest. Wanneer een romancier één gevoel van de lezer weet te raken, wordt de roman meestal als geslaagd beschouwd"
Ach ja, het ultieme "niet-weten" Nou, (en ik doel voor de duidelijkheid niet op jou ) dat postmodernisme wordt nogal vaak aangewend als een soort vijgeblad voor intellectuele onzekerheid (denk ik dan maar). 't Is van alle tijden, maar het label verandert af en toe (alles verandert nu éénmaal, behalve Sunlight en de Bic-balpen ).
Als schrijver vind ik Kellendonk ver boven het postmodernisme uitstijgen (voor de duidelijkheid: ik ben helemaal geen Kellendonk-exegeet), daarvoor zijn zijn werken té "gemeend" (bij Martin Amis overvalde me het postmodernisme-spielerei gevoel veel vaker, bijvoorbeeld).
In een krantenartikel van de Volkskrant (27/11/1992 - het hangt hier voor mijn neus op m'n prikbord ) van Arnold Heumakers meende ik een zekere essentie rondom Kellendonk te puren: hoe verhouden de mensen zich tegenover elkaar nadat de religie weggevallen is? Zonder "die Grote Troost"?
"Het gras leek wel ijzervijlsel, zo heiig was het in de tuin, het jonge boomblad blikkerde metaalachtig, de perebomen met hun stijf gebalde knoppen leken van gietijzer."
"(...) toen hij eindelijk werd weggedragen in Morfines armen."
"Van ver hoorde je er de rolschaatswieltjes over het asfalt snorren, tenminste op de ogenblikken dat de meegebrachte lawaaibakken geen muziek in repen scheurden."
En de mooiste:
"Later op de avond, wanneer er gedronken was, groeiden stengels pis van de rivier tot aan de brugleuning."
Behalve dat, stijl en taal, heeft Mystiek Lichaam voor mij helaas weinig te bieden. Lege huls in optima forma. 3*
Bovenal is het taalkleed van Kellendonk prachtig. Ik citeer:
"Het gras leek wel ijzervijlsel, zo heiig was het in de tuin, het jonge boomblad blikkerde metaalachtig, de perebomen met hun stijf gebalde knoppen leken van gietijzer."
"(...) toen hij eindelijk werd weggedragen in Morfines armen."
"Van ver hoorde je er de rolschaatswieltjes over het asfalt snorren, tenminste op de ogenblikken dat de meegebrachte lawaaibakken geen muziek in repen scheurden."
En de mooiste:
"Later op de avond, wanneer er gedronken was, groeiden stengels pis van de rivier tot aan de brugleuning."
Behalve dat, stijl en taal, heeft Mystiek Lichaam voor mij helaas weinig te bieden. Lege huls in optima forma. 3*
Het is al een tijd geleden dat ik het boek las. Het heeft een onwisbare indruk bij me heeft achtergelaten. Mij staat echter niet de stijl bij, al zijn de door jou geciteerde fragmenten mooi: ik zie, hoor en voel. Het boek heeft me 'gepakt' vanaf het moment dat de vader zijn dochter op die poort ziet zitten.
Wat ik me herinner is geen mooie verpakking maar lege huls, wel het volgende (als voorbeeld): ergens in het boek mijmert de hoofpersoon dat hij weliswaar geen engel van de liefde kan zijn, wel een engel van de dood. Want als mens met aids zou hij het virus kunnen doorgeven, zich aldus kunnen vermenigvuldigen (anders dan een man en vrouw) .
Helaas heb ik het boek hier niet thuis, ik heb dit stukje inhoud uit mijn hoofd gevist en kan het niet letterlijk in van Kellendonks stijl citeren. De passage maakte diepe indruk op me. Wat mij betreft is er niets moois aan het verspreiden van het aids virus. Voor mij is de ínhoud van deze gedachte van de hoofdpersoon zowel gruwelijk als ontroerend. Zowel cynisch als wanhopig. Maar misschien heb ik het mis, zegt het meer over mij dan hoe Kellendonk het bedoelde?
Mij staat echter niet de stijl bij, al zijn de door jou geciteerde fragmenten mooi: ik zie, hoor en voel. Het boek heeft me 'gepakt' vanaf het moment dat de vader zijn dochter op die poort ziet zitten.
Mijn 'in optima forma' is ook een beetje overdreven eigenlijk. Maar gepakt heeft het boek me allerminst.
Die gedachte over het bezwangeren met de dood interpreteer je wel goed en is inderdaad een voorbeeld van Kellendonks inhoud. Zo staat er ook een vrij uitgebreide passage in over homoseksualiteit en de daarmee gepaard gaande 'angst voor het niets'.
Het boek heeft dus wel inhoud maar toch is Mystiek Lichaam voor mij vooral een omhulsel. De rest blijft abstract omdat de personages eveneens abstract zijn (denk ik). Niet levend. Goh, knap boek, denk ik dan. Maar het is even snel uit mijn gedachten weer verdwenen.
Mijn 'in optima forma' is ook een beetje overdreven eigenlijk. Maar gepakt heeft het boek me allerminst.
Die gedachte over het bezwangeren met de dood interpreteer je wel goed en is inderdaad een voorbeeld van Kellendonks inhoud. Zo staat er ook een vrij uitgebreide passage in over homoseksualiteit en de daarmee gepaard gaande 'angst voor het niets'.
Het boek heeft dus wel inhoud maar toch is Mystiek Lichaam voor mij vooral een omhulsel. De rest blijft abstract omdat de personages eveneens abstract zijn (denk ik). Niet levend. Goh, knap boek, denk ik dan. Maar het is even snel uit mijn gedachten weer verdwenen.
Ja dat kan natuurlijk, heb ik ook wel eens. Ik zou zo geen antwoord kunnen geven of ik de personages abstract vond, dan zou ik hem eens moeten herlezen, ook al, wordt wel een grote stapel voor mij geloof ik ...
Ik heb haar leraar dan ook moeten smeken om bij haar mondeling niet naar dit boek te vragen, maar of dat geholpen heeft...
(Overigens werd de tip "Ik heb altijd gelijk" van Hermans ook niet gewaardeerd door een klasgenote. )
"Mystiek Lichaam" kun je op allerlei niveaus lezen. Het is een alleraardigste familieroman, een comedy, een spiritueel relaas, maatschappijkritiek, etc. etc. Maar wat is het nou? Hier lopen de meningen uiteen en ook ik heb die discussie met meerdere mensen gevoerd. Ik heb me vermaakt op die verschillende niveaus, maar weet bij enkele van deze 'lagen' niet zo goed wat er nu bedoeld wordt.
Okay, homoseksualiteit en het gemis van nageslacht (het nutteloze en destructieve van deze geaardheid wordt nog eens onderstreept door AIDS). En ja, verwijzingen naar Bijbel (zoals de schitterende Hooglied-variatie van de laatste pagina)... maar wat bedoelt Kellendonk nou?
Of moeten we daar ook gewoon niet achter komen...
Dat neemt niet weg dat ik erg genoten heb van de virtuositeit van Kellendonk, al eerder door eRCee onder de aandacht gebracht. Maar toch: nog twee voorbeelden!
Over Gijselhart en zijn overleden vrouw:
Toen hij de volgende ochtend oudergewoonte uit zijn achterste trompetterde om haar uit bed te jagen bleek ze levenloos naast hem te liggen.
Of de aankondiging van een naderende Pechman door Prul:
'Bruno komt vanmiddag langs,' zei ze, alsof ze een pan aangebrande pap op tafel zette.
Kritiek op "Mystiek Lichaam", aardig geformuleerd, vind je hier: http://www.ranselrazer.nl/b...
Of ik moe werd van het gedweep met symboliek? Nee, ik vond het schitterend.
Kellendonk 'breekt' met het mystiek lichaam. Normaal wordt hier de eenheid van God en zijn volk mee bedoeld. Hier gebruikt Kellendonk het fysiek. Hij breekt met dit lichaam door bijvoorbeeld homoseksualiteit (geen eenwording van lichamen, inderdaad weer een verwijzing naar het hooglied (eenwording bruid & bruidegom) zoals al eerder is gezegd hier). Maar het wordt ook heel duidelijk wanneer het Jezusbeeldje niet in de nis past en ze het onthoofden (het letterlijk breken van het mystiek lichaam). Magda moet Maria Magdalena voorstellen.
Dit boek, geestig, ironisch, maar gewoon soms ook aangrijpend, heeft een ideologiekritische visie op de toenmalige maatschappij. Hoewel, toenmalig...op veel vlakken is onze tegenwoordige samenleving niet veel veranderd.
Nog steeds zijn er van die standaard patriarchale gezinnen waarbij de man de kostwinner hoort te zijn en de vrouw alleen van waarde is als ze voor nakomeling zorgt. Vanaf de eerste pagina's weet je dat dit gezin ooit zo patriarchaal was, maar nu niet meer (man, weduwnaar, alleen in een leeg, maar groot huis). Tel daar een homoseksuele zoon bij op die nooit zo'n standaard gezin kan stichten en een dochter die alleen een kind neemt omdat ze dan pas aan de gestelde eisen van een vrouw voldoet en je weet dat dit gezin alles behalve doorsnee is.
En mocht je niet zo'n fan zijn van alle gelaagdheid, dan kun je het boek ook lezen vanwege de stijl. De manier waarmee de vader tegen het leven, zijn overleden vrouw en kinderen aankijkt, is met zoveel humor verteld; dat heb ik zelden bij een vader gelezen.
Het spanningsveld tussen de humoristische, absurdistische bovenlaag en de harde, deprimerende kern vond ik echt heel erg interessant en maakt dit boek vrij onvergetelijk. De combinatie klinkt niet eens heel uniek, maar de manier waarop Kellendonk deze aspecten tot in het extreme uitwerkt, maakt Mystiek Lichaam tot een van de vreemdste boeken die ik heb gelezen.
Frans Kellendonk - Mystiek Lichaam (1986) - Boek Uitroepteken - boekuitroepteken.nl
Boeken FM: ‘Hij hakt iedereens hoofd af’ – De Groene Amsterdammer
Vermakelijke bespreking van het werk van Frans Kellendonk op Boeken FM.
Boeken FM: ‘Hij hakt iedereens hoofd af’ – De Groene Amsterdammer
Was een leuke aflevering. Het boek vond ik vreselijk.