Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik - Friedrich Nietzsche (1872)

Ik lees het boek in Nederlandse vertaling. Zelden heb ik zo mijn duimen en wijsvingers afgelikt bij élke bladzijde. Dit is een denker en schrijver van het allerhoogste niveau. Volgens mij van het kaliber van... Plato himself...

Dat zou Nietzsche niet leuk hebben gevonden, vergeleken worden met Plato.

Weet ik eigenlijk nog zo niet... Ik denk alleszins dat je nauwelijks over Nietzsche kunt spreken, zonder Plato te vernoemen! Net zoals je moeilijk over atheïsme kunt spreken zonder het woord "religie" te gebruiken. In zoverre atheïsme al geen vorm van "religie" is...

Het is inderdaad niet het probleem dat je de ene filosoof met de ander vergelijkt (ook al was dat wel mijn woordkeuze), maar als je zegt "van het kaliber van" dan duidt dat erop dat Plato de grote fantastische denker/schrijver is, en dat Nietzsche datzelfde niveau haalt. En dat zou Nietzsche niet leuk gevonden hebben, aangezien een deel van zijn filosofie is, het verwoesten wat denkers ('dogmatici') als Plato hebben opgebouwd. Maar misschien is dat hier nog niet zo aan de orde, het is immers zijn eerste boek, en ik heb het niet gelezen.

Ik denk dat Plato niet echt een "dogmaticus" was, Ruben, zelfs niet in de ogen van Nietzsche. Ik heb zelfs het gevoel dat Nietzsche, zeker in zijn vroegere periode, heel veel achting had voor Plato, ook al deed hij er (later) alles voor om het Platoonse denken "om te draaien"... Maar dat toont misschien juist zijn achting, en tegelijkertijd zijn... afhankelijkheid tgo Plato!
Ik wil je De geboorte van de tragedie in ieder geval heel warm aanbevelen. Nietzsche is hier, ondanks zijn jonge leeftijd, nog veel genuanceerder en "literairder" dan "op het einde", als je begrijpt wat ik bedoel...

De benaming dogmatisch komt niet van mij, maar van Nietzsche zelf, uit het voorwoord van Voorbij Goed en Kwaad. Volgens mij spreekt hij daar van dogmatische filosofen die eigenlijk de hele tijd teruggrijpen naar Plato (dus niet Plato zelf). Hij gaat dan vervolgens helemaal in tegen Plato en de westerse filosofie (die grotendeels Platonisch is gebleven), maar je hebt gelijk dat ie in die zin afhankelijk blijft doordat Plato zijn referentiepunt is. Maar Plato benadert hij absoluut niet met respect, in ieder geval niet in zijn latere geschriften. Ik ben ook wel weer erg geprikkeld om meer te gaan lezen van Nietzsche, het was niet zo slim van mij om te beginnen met Aldus Sprak Zarathustra, die was toch echt te hoog gegrepen. De fragmenten die ik zo nu en dan lees vind ik dan wel weer erg boeiend, maar misschien is het inderdaad het beste om bij het begin te beginnen. Waarschijnlijk is het proces van zijn denken dan ook beter te volgen als je chronologisch leest. Aan de andere kant lijkt het me wat ambitieus om voor mezelf te gaan stellen dat ik alles van Nietzsche ga lezen, ik weet niet of ik zoveel geduld heb.

Dat Nietzsche "helemaal tegen Plato en de westerse filosofie ingaat" is natuurlijk juist, maar dat hij uitgerekend Plato "absoluut niet met respect benadert" lijkt me toch wat te moeten worden genuanceerd, Ruben. In De Geboorte van de tragedie zien we m.i. herhaaldelijk het tegendeel, en zelfs uit zijn laatste geschriften kan ik dat niet echt opmaken. Naar mijn aanvoelen beschouwt hij Plato eerder als zijn verre maar hoogwaardige tegenpool. Heb jij misschien een concrete passage in je hoofd waaruit een absoluut gebrek aan respect tegenover Plato blijkt? Ik ben benieuwd, want ook ik heb jammer genoeg lang niet alle geschriften van Nietzsche gelezen...

Wat fragmenten uit zijn voorwoord van Beyond Good and Evil: (...)it must certainly be confessed that the worst, the most tiresome, and the most dangerous of errorst hitherto has been a dogmatist error - namely, Plato's invention of Pure Spirit and the Good in Itself. (...) when Europe, rid of this nightmare (...)
It amounted to the very inversion of truth, and the denial of the perspective - the fundemental condition - of life, to speak of Spirit and the Good as Plato spoke of them.
Christianity is Platonism for the "people". (en we weten hoeveel waarde hij hechtte aan de christelijke moraal)

Misschien heb je gelijk en moet er wat genuanceerd worden, maar door dit soort stukken heb ik wel een beeld van hem gekregen als behoorlijk anti-Plato. Ik kan me ook herinneren dat hij zijn metafysica ergens afdeed als 'sprookjes' maar ik kan me niet meer herinneren waar. Verder nog een totaal uit context gerukte passage op een willekeurige citatensite:
"Plato was a bore."

Die laatste uitspraak lijkt me inderdaad nogal uit z'n context gerukt, ruben...

Nietzsche's eerste gepubliceerde werk, waar hij de Griekse cultuur onder de loep neemt. In hoeverre het historisch is is de vraag, maar hij weet op schitterende wijze de verschillende krachten die de cultuur en de tragedie vormde, de Apollinische en Dionysische, te vatten, om vervolgens de teloorgang van de beschaving te koppelen aan niemand minder dan Socrates en Plato, zij die wij maar als te graag als vaders van de westerse (onze) filosofie zien. Daarmee weet hij (indirect) zijn kritiek te uiten op de huidige samenleving. Af en toe lijkt hij historische analyse wat te mengen met persoonlijke mening, met name als hij Wagner ophemelt als de redder van de Duitse cultuur, maar met de Griekse en Duitse cultuur als afzetgebied, bouwt hij een raamwerk voor zijn eigen filosofie. Een nieuwe, frisse filosofie waar enorm veel in schuilt. Veel kritiek op Nietzsche verdwijnt als sneeuw voor de zon bij het lezen van primaire teksten van dit genie. Allerlei verwijten blijken ongegrond en ik verdenk velen ervan om op die manier van Nietzsche af te komen, zodat ze terug kunnen gaan naar hun veilige Apollinische wereld. Deze grote geest bevat enorm veel, wat alleen te ervaren valt door mee te gaan in zijn gedachtewereld, om zijn werk zelf te lezen. Het is niet altijd makkelijk, maar zeer leerzaam en het houdt je geest scherp.

In de eerste helft van 'De geboorte van de tragedie' belijdt Nietzsche vooral cultuurgeschiedschrijving. Dit deel is daarmee ook wat minder geslaagd; de contemporaine kritiek dat Nietzsche's argumentatie te veel op speculatie berust is niet volledig onterecht - precies de moeite die ik soms ook al met Foucault heb. Desalniettemin biedt het een interessante basis voor de tweede helft, wat een sterke hertoepassing is van Schopenhauers muziekesthetica. Het is verwarrend om Nietzsche in zijn vroege jaren nog zo met metafysica te zien flirten - en ik neig er ook een zeker ongemak in te lezen - maar zijn ontleding van de Socratische-Alexandrijnse cultuur is desalniettemin een puur genot om doorheen te bladeren, en nog altijd actueel in een tijd waar de mens met grote regelmaat door allerhande wetenschappers tot niet meer dan een biochemisch organisme gereduceerd wordt. Nietzsche zal in later werk nog veel sterker uit de hoek komen, maar al in al is 'De geboorte van de tragedie' een schitterend pleidooi voor het mysterie in de wereld.