Nog een stukje van de achterflap:
"Haar literaire begaafdheid, haar onverzettelijk geloof in mensen en haar radicale ethiek maken dit geschrift tot een zeldzaam waardevol document."
Inderdaad een bijzonder document. Voor mij niet in de eerste plaats om de historische waarde ervan, hoewel het verslag van de opstapeling van anti-joodse maatregelen tijdens de bezetting en de beschrijving van het leven in kamp Westerbork zeer treffend zijn. Deze zaken blijven toch vooral context. Lezers die slechts geïnteresseerd zijn in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog zullen wellicht onvoldaan het boek dichtslaan.
Ook het onweerlegbare literaire talent van Etty Hillesum is niet de reden waarom ik dit boek zo hoog waardeer, hoewel haar laatste lange brief uit Westerbork van hoge kwaliteit is en het interessant is te zien hoe haar literaire talent zich ontwikkelt.
Bovenal zijn Etty Hillesum's dagboeken en brieven voor mij van waarde omdat ze verslag doen van het persoonlijke bewustwordingsproces dat Etty doormaakt. De inhoud van het boek krijgt daardoor een universele en tijdloze waarde en overstijgt hiermee de kwalificatie als oorlogsdagboek.
Etty begint haar dagboek na een bezoek aan en op aanraden van Julius Spier, een chiroloog, die als onderdeel van de therapie ook rollend met zijn cliënten over de vloer gaat (*als lokkertje voor de sensatiebelusten onder u). Door haar omgang met deze Spier en door zijn psychologisch onderricht komt Etty's persoonlijke ontwikkeling in een stroomversnelling. De persoonlijkheid die hierdoor in Etty naar boven komt is op ethisch vlak zonder meer indrukwekkend en inspirerend te noemen. In eerder verschenen bloemlezingen van Etty Hillesum's geschriften wordt zij nogal eens als semi-heilige afgeschilderd. De volledige dagboeken en brieven zoals ze in deze uitgave zijn gebundeld tonen echter ook haar twijfels, valkuilen en alledaagse beslommeringen, wat haar menselijker maakt, en het beeld van haar persoonlijkheid verdiept.
De duistere historische achtergrond waartegen dit bewustwordingsproces zich afspeelt, geeft deze individuele menselijke onderneming extra reliëf, waardoor onvermijdelijk een heroïsch en ontroerend beeld ontstaat van een klein lichtpuntje in een zee van duisternis. Wie er uiteindelijk aan het langste eind trekt mag u zelf bepalen en zal afhangen van ieders persoonlijke levensovertuiging.
Etty Hillesum's streven echter om door middel van het uitbannen van alle haat en duisternis in zichzelf een bijdrage te leveren aan een betere wereld, is mijns inziens een houding die wij allen ter harte zouden moeten nemen alvorens onze mening aan anderen op te dringen. In die zin zijn de nagelaten geschriften van Etty Hillesum een directe oproep tot zelfonderzoek en -reflectie.
Voor wie er voor openstaat is dit dan ook een boek met 'life-changing potential'.