menu

Une Rencontre - Milan Kundera (2009)

Alternatieve titel: Een Ontmoeting: Essays over Literatuur, Beeldende Kunst en Muziek

mijn stem
4,00 (2)
2 stemmen

Frans
Ideeƫnliteratuur

176 pagina's
Eerste druk: Gallimard, Parijs (Frankrijk)

Kundera's vorige essay, 'Het doek', kan worden gelezen als zijn literaire testament, 'Een ontmoeting' is de illustratie daarvan. 'Een ontmoeting' gaat in op concrete voorbeelden uit literatuur, schilderkunst en muziek. Naast essays over de schilder Francis Bacon, de schrijver Anatole France en de componist Janácek bevat het boek ook een reeks kortere stukken: over de romankunst als leverancier van existentiële inzichten, over vrijwillige emigratie, over het nakende einde van de Europese moderniteit. Het boek besluit met een fundamenteel essay over 'De huid' van de verguisde romancier Malaparte, een roman die het 'eilandje in de tijd waarop wij leven' een spiegel voorhoudt: de doden lachen ons uit…

zoeken in:
4,0
Heerlijk "surfen"...

4,0
De golven zijn niet altijd even hoog, maar de wind zit wel altijd lekker in de zeilen...

avatar van eRCee
En nu graag een bespreking waar je medegebruikers ook wat aan hebben...

4,0
Ik ga vanavond een film van de grote Liliana Cavani bekijken, van wie ik eigenlijk nog nooit had gehoord, maar die als generatiegenote van Bertolucci, Pasolini, ..., wel enorm mijn belangstelling opwekt. De film in kwestie heet La pelle, een bijzondere oorlogsfilm over de Amerikaanse bevrijding van Napels. Het gaat om de verfilming van de gelijknamige roman van Malaparte, van wie ik eerlijk gezegd ook nog amper gehoord had. Het schijnt een erg omstreden en bijzondere roman te zijn, van een heel bijzonder auteur. De kwalificatie "roman" schijnt trouwens zelf nogal problematisch... Ik ga hem na de film zeker proberen te bemachtigen! En vergelijken met die andere getourmenteerde oorlogsreporter, Grossman. En ook met Kafka...
De trigger van dit alles? Je raadt het nooit... Enfin, van een ontmoeting gesproken...

avatar van eRCee
Je hoeft geen Milan te heten om het advies te geven eerst het boek te lezen. Bij deze.

(Er is overigens net een vertaling van Malapartes biografie verschenen. O.a. lovend besproken in De Correspondent.)

4,0
Ook al begrijp ik je Milanees advies maar al te goed, eRCee , toch wil de ironie dat ik met name Kundera's meesterwerk, De ondraaglijke lichtheid van het bestaan, heb leren kennen dankzij... de verfilming ervan, die nadien zo door Milan zelf verguisd is... Bovendien speelt in het geval van La pelle ook de naam van Cavani een grote rol: ik ben namelijk een grote liefhebber van die generatie van Italiaanse filmmakers...

avatar van eRCee
Van de vier essaybundels van Kundera vind ik dit toch de minste. De andere drie leveren regelmatig kippenvel op en zitten op een niveau wat bij mij ongeveer goed is voor 4,5*, terwijl Un Recontre maar net de 4* zou halen. De stukjes zijn vaak wat kort, een overkoepelend thema ontbreekt en er lijkt het een en ander te worden hergebruikt. Afsluiten met een lange analyse van de twee grote romans van Malaparte is natuurlijk wel geweldig (helemaal omdat Kundera Malaparte volgens mij niet eerder heeft genoemd in al zijn essays, wellicht een late ontdekking van hem). Tenslotte mag de uitbarsting over film niet onvermeld blijven, want hoewel Kundera bewondering toont voor Fellini is hij bepaald niet te spreken over de vlucht die de filmtechniek genomen heeft, volgens hem "het voornaamste medium van de afstomping" en "het medium van de planetaire indiscretie". Voorwaar, Milan heeft gesproken.

4,0
Die kritiek op de vlucht die de filmtechniek genomen heeft, kan ik me niet meer goed herinneren, eRCee, help je even?

avatar van eRCee
Het is een stuk dat Kundera geschreven heeft op uitnodiging van een krant bij de gelegenheid van de honderdste verjaardag van film. Titel: "Mijn feest is het niet".

Dit vat de essentie wel:
Het is waar dat er ook film als kunstvorm bestaat; maar het belang daarvan is veel beperkter dan van film als techniek, en de geschiedenis ervan is absoluut de kortste van alle kunsten.

Maar ook:
Ik ken de prijs van de verbeelding en voel voor de films van Fellini vooral een nederige bewondering.

Kortom: Kundera heeft vooral een probleem met film als techniek, waarvan hij lijkt te denken dat deze ertoe leidt dat de (liefde en gevoeligheid voor) kunst uit de wereld aan het verdwijnen is.

4,0
Thanks voor de toelichting, eRCee!
Je citaten van Kundera brengen me ertoe "kunst" te omschrijven als de combinatie van verbeelding en techniek, waarbij de verhouding tussen beide bijna per definitie problematisch is. Terwijl bij de film het gewicht inderdaad hoe langer hoe meer op de techniek is komen te liggen, is bij sommige kunstvormen in de twintigste eeuw eerder het omgekeerde gebeurd, nl. een zich afzetten tegen technische perfectie. Hoewel beide aspecten volgens mij essentieel zijn voor 'kunst", lijkt mij de techniek wel altijd ten dienste van (of in functie van) de verbeelding te moeten staan, en niet omgekeerd, en is in die zin het "Dadaïsme" bijvoorbeeld misschien beter "artistiek" te verantwoorden dan de meeste hedendaagse filmexploten. (Maar misschien is dat wel een puur Romantisch gekleurde, en ook erg relatieve stelling.)
In elk geval lijkt Kundera mij meer de vlucht van het gewicht van de filmtechniek op de korrel te nemen voor de film als kunstvorm, dan die van de filmtechniek zelf...
Wat denk jij?

avatar van eRCee
Ik denk dat Kundera vooral doelt op techniek in de zin van 'technisch', dus het medium waardoor je bewegend beeld kunt vastleggen (en dus niet op 'filmtechnieken'). Hij beschrijft onder meer een vete tussen Fellini (film als kunst) en Berlusconi (wel een camera maar geen kunst, film als technisch medium). Dat laatste, de televisie en de camera als alomtegenwoordig oog waardoor de nieuwsgierigheid voor de verbeelding afneemt, dat is volgens Kundera de bedreiging van de kunst.

In de beschrijving die jij geeft, waarin de begrippen dus voor een andere betekenis staan, valt Kundera als auteur trouwens in het spectrum bijna nog meer aan de kant van de 'techniek' dan aan de kant van de verbeelding, of vergis ik me? Ik denk ook niet dat je die twee kunt of moet scheiden: voor mij is het gieten van een bepaalde inhoud ('verbeelding') in een bepaalde vorm ('techniek') de essentie van kunst.

4,0
Ik denk dat de vlucht van de techniek om bewegend beeld vast te leggen op zich geen bedreiging hoeft te zijn voor de film als kunstvorm, maar dat dat aspect de kunstvorm wel bijzonder kwetsbaar maakt voor de greep van de commercie en massaconsumptie. Was dat niet ook het thema van de "Milanese" wrijving tussen Fellini en Berlusconi?
Anderzijds vraag ik me af of andere kunstvormen er beter af komen, eRCee. Onze "cultuur" is nu eenmaal praktisch volledig gerecupereerd door de commercie... Wat overblijft zijn witte raven. Apparent rari nantes in gurgite vasto, schreef Vergilius...

avatar van eRCee
Ik blijf me maar even opwerpen als de vertolker van Kundera, wat op zich geen onplezierige positie is (hoewel ik het niet noodzakelijkerwijs met hem eens ben). Wat jij commercie noemt dat is voor Kundera het beeld als zodanig, dus onze beeldcultuur van televisie, reclamespotjes en film in brede zin. Volgens mij vindt Kundera dat dit tot effect heeft dat mensen minder gevoelig worden voor kunst. Zijn punt is in zekere zin vergelijkbaar met de trend die in dit artikel wordt gesignaleerd over de moderne roman: poldersterven is in de mode (met dank aan liv die dit artikel elders op de site plaatste). De camera is overal bij en legt alles vast, tot de stervende Fellini aan toe, en dit zorgt volgens Kundera voor afstomping en een verminderde gevoeligheid voor (en behoefte aan!) verbeelding.

Wat dus niet wegneemt dat de filmtechniek ook iets waardevols heeft voortgebracht, namelijk de kunstvorm film. Maar juist die film als kunst wordt in de huidige cultuur, die geen oog meer heeft voor kunst, niet op waarde geschat.
(Het gaat overigens om een hoofdstukje van 2 pagina's uit 1995...)

4,0
Het camerabeeld is het meest toegankelijke, hapklare en invloedrijke medium, en daarom het gemakkelijkste slachtoffer van de commercie. Volgens mij zijn de mensen echter niet zozeer daardoor "minder gevoelig" geworden voor kunst, maar zijn diegenen die nu "minder gevoelig" blijken, d;w.z. de meesten, dat vroeger ook al geweest... Het beeld slaagt er dan nog in om hen te "beroeren", zij het ten bate van de commercie...
Kunstgevoeligheid vraagt volgens mij opleiding en/of ervaring, hoe dan ook...

4,0
Wat het artikel Poldersterven is in de mode betreft, vallen mij trouwens dingen op die je vergelijking net lijken tegen te spreken, eRCee. Ik citeer:

Met zoveel details heb je geen inbeelding meer nodig. En toch spreekt zo’n boek kennelijk tot de verbeelding, getuige...

en

Wellicht is het niet zozeer de gedetailleerdheid van schrijven die de nekslag van de verbeelding kan zijn, maar is het de ziekte zelf.

Of heb ik iets verkeerd begrepen?

avatar van eRCee
Die zinnen staan in een context waarin de vraag wordt opgeworpen of het minutieus en plastisch beschrijven van de dood ten koste gaat van de verbeelding erover, en dat daarmee wellicht belangrijke zaken op de achtergrond raken. Verschillende, soms contrasterende standpunten komen aan de orde (hoewel jouw eerste zin daarvan volgens mij geen voorbeeld is, 'spreekt tot de verbeelding' staat hier voor 'slaat aan').

Ik vind de parallel met wat Kundera beschrijft in elk geval opmerkelijk: het op filmbeeld registeren van alles wat met het menselijk leven te maken heeft en de realistische en veelal biografische beschrijving van aftakeling in veel hedendaagse romans, is dat niet één en dezelfde vorm van "planetaire indiscretie"? En verliezen we daardoor niet een bepaald gevoel voor de mysterie van het leven, voor verbeelding, voor zaken die uitstijgen boven het fysieke en zichtbare?

4,0
Ik wil niet in een oeverloze touwtrekkerij belanden, eRCee, en bovendien begrijp ik je punt maar al te goed, maar het ligt nu eenmaal in mijn aard om alles langs alle kanten te bekijken en te nuanceren. Daarom wil ik tegenover jouw opmerkingen i.v.m. het hedendaags "realisme" toch nog de bedenking maken dat er vroeger ook "realistische" en zelfs "naturalistische" stromingen geweest zijn, die de "verbeelding" toch niet in de weg stonden. Bovendien kun je je afvragen of het verlangen om "uit te stijgen boven het fysieke en zichtbare" er niet juist door wordt gestimuleerd.
Maar los daarvan vind ik dus wel de vlucht die het belang van de filmtechniek vandaag genomen heeft een problematisch gegeven voor de film als kunstvorm, en durf ik zelfs die tendens uitbreiden naar de kunst in het algemeen: de algemene bedreiging van de "verbeelding" door de techniek/technologie...

avatar van eRCee
ThomasVV schreef:
Daarom wil ik tegenover jouw opmerkingen i.v.m. het hedendaags "realisme" toch nog de bedenking maken dat er vroeger ook "realistische" en zelfs "naturalistische" stromingen geweest zijn, die de "verbeelding" toch niet in de weg stonden.

Dat klopt, het 19e eeuwse realisme, dat grappig genoeg parallel liep met de opkomst van de fotografie, poogde ook meer de werkelijkheid weer te geven. De hedendaagse hang naar realisme gaat echter wel een paar stappen verder (biografisch en plastisch bijvoorbeeld, stel daar Flaubert en Tolstoj tegenover en het is een wereld van verschil; in zowel Madame Bovary als Anna Karenina zal je niet één seksscène vinden). Het is niet ondenkbaar dat de mate van realisme ook bepaalt in hoeverre er ruimte blijft voor verbeelding.

4,0
Je noemt twee auteurs die volgens mij wel heel mooi de realistische evolutie vanuit de Romantiek illustreren, maar niet het "realisme" als specifieke kunststroming. Daarbij denk ik aan namen als Zola, Maupassant (en deels in hun zog ook de Vlaamse schrijvers van een eeuw terug), en later in de filmkunst aan het neorealisme. En wat betreft het parallellisme van het 19e eeuwse "realisme" met de opkomst van de fotografie, lijkt mij het contrast met de evolutie in de schilderkunst eigenlijk nog significanter in het licht van onze (en Kundera's) thematiek...

avatar van eRCee
Het nadeel van het afbakenen van stromingen is natuurlijk dat er een spectrum ontstaat. Maar Zola schrijft ook een heel boek over een courtisane zonder plastische beschrijvingen. Het verschil met het realisme van vandaag is mijns inziens groot, daar ging het me om, en daarin zou best een soort van kritische grens kunnen zitten waarin verbeelding geprikkeld of juist afgestompt wordt.
Schilderkunst ga ik me verder niet aan wagen, in tegenstelling tot Kundera, die overigens niet veel opheeft met de post-moderne schilderkunst (van na Bacon zeg maar).

4,0
Ik verwees naar de 19e eeuwse evolutie in de schilderkunst, in de eerste plaats naar het impressionisme, niet naar de post-moderne schilderkunst van na Bacon, eRCee.
En als ik van "realisme" spreek, denk ik niet alleen aan plastische seksscènes , maar aan elke vorm van bewuste, min of meer rauwe nuchterheid of zakelijkheid. Maar zowel het een als het ander zijn nog iets heel anders dan de hedendaagse nadruk op techniek/technologie, bedoel ik maar. Dat de camera op de nuchtere feiten zit, letterlijk of figuurlijk, hoeft volgens mij op zich dus misschien nog geen bedreigeing te vormen voor de "kunst".

avatar van eRCee
Voor m'n gevoel praten we al de hele tijd net langs elkaar heen zonder dat de standpunten nu werkelijk zo veel van elkaar verschillen. Ook een kunst, zullen we maar zeggen.

4,0
Sterker nog: als we dat niét zouden doen, wat zou er dan uiteindelijk nog te zeggen vallen? Dan zou er misschien pas echt geen ruimte meer zijn voor "kunst"...

Gast
geplaatst: vandaag om 01:55 uur

geplaatst: vandaag om 01:55 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.