Stoner - John Williams (1965)

Als we nu eens domino zouden spelen met boeken die verhalen van personages die een saai en anoniem (beroeps) leven lijden/leiden dan zou ik het boek De woestijn van de Tartaren van Dino Buzzati aanleggen. Als elke dag van je leven je vrijwel hetzelfde toeschijnt dan zal je geheugen al vrij rap geneigd zijn deze dagen gelijk Candy Crush te comprimeren, alsof het een supernova betaamt die op zichzelf inklapt tot een zwart gat, met nog net wel de merkwaardige voorvallen op niet nader op te diepen chronologische wijze gerangschikt toegewezen aan je episodische langetermijngeheugen. Zonder eschatologisch zoethoudertje in het hiernamaalse vooruitzicht gesteld ben je als atheïst op jezelf aangewezen. Dat is eenzaam en eng maar toch zeggen veel mensen dat de manier waarop Stoner verkoos dood te gaan de meest waardige, realistische en minst hypocriete is die een mens kan verkiezen, anoniem en eenzaam zoals je in de wereld gekomen bent. Het is nu juist dat boek van Buzzati dat net als Stoner die ontstellende ijskoude eenzaamheid weet te vatten van een individueel voltrekken van het tijdige verruilen voor het eeuwige.

Gelukkig bestaan er boeken; zo ervaar je bijzondere levens; zelfs al bestaat het eigen bestaan uit banale oerdegelijke burgerlijkheid.

"Tout peut arriver dans la vie, et surtout rien." [Alles kan gebeuren in het leven, in het bijzonder niets] - Michel Houellebecq.

De meeste mensen lijden/leiden een saai en anoniem leven. De meeste mensen vinden dat ook prima, denk ik. Ik vind het alleen raar om het te vergelijken met het boek van Job. Ik zou toch altijd voor het leven van Stoner kiezen dan voor Job?! Dat lijkt me een hele simpele keuze waar niet over nagedacht moet worden.

Stoner stond hier al een tijdje ongelezen in de kast, dus het moest er toch maar eens van komen. En ik moet zeggen: ik ben blij verrast. Dit is typisch zo'n boek dat vlot wegleest, door de toegankelijke schrijfstijl.

Het leven dat de hoofdpersoon William Stoner leidt, is in de basis niet heel bijzonder. Toch denk ik dat de structuur wel herkenbaar is voor veel mensen.
Zonder er verder een oordeel aan te hangen kiest Stoner om bepaalde redenen voor een carrière als docent i.p.v. het voortzetten van de werkzaamheden op de boerderij van zijn vader. Ook kiest hij zijn vrouw, en de vrouw min of meer voor hem. En beide doorlopen een proces, waarin soms moeizame en pijnlijke situaties ontstaan. Het ongrijpbare karakter van de vrouw, Edith, vormt op den duur een grote hindernis voor Stoner. De relatie met zijn dochter komt hierdoor onder druk te staan. Zijn aanwezigheid als zodanig wordt zelfs niet langer gewaardeerd. De tussenkomst van een andere vrouw zorgt voor wat verlichting, maar dit blijkt van tijdelijke duur te zijn.

Had Stoner een saai leven? Nah, ik vond het wel meevallen. Ik denk dat Stoner zijn leven zo prettig mogelijk had ingericht, ondanks de gemene streken van zijn vrouw. Binnen de mogelijkheden die hij had, koos hij ervoor om door te gaan als docent, omdat hij liefde had voor zijn vak. En dat is op zichzelf te waarderen.

De sfeer die Williams heeft neergezet is buitengewoon knap, je waant je als lezer door de gangen van de universiteit. Ondanks het ontbreken van wat humor heb ik mij toch behoorlijk kunnen vermaken met dit boek. Het wist mij te pakken en mee te slepen tot aan de laatste pagina's. Al met al een prachtig werk!