The Quiet American - Graham Greene (1955)

Dit boek deed me aan Twee Vrouwen van Harry Mulisch denken, alleen dan in spiegelbeeld. Allereerst door de structuur Beide hebben eenzelfde soort structuur, met twee tijdslijnen, alleen wordt deze structuur net even anders toegepast. In Twee Vrouwen werken twee punten in het verleden samen naar het heden toe. Bij The Quiet American weet je de uitkomst al, maar gaan we terug in de tijd om uiteindelijk weer bij het heden uit te komen.

Verder gaat Twee Vrouwen over de relatie over twee mensen van hetzelfde geslacht, en gaat The Quiet American hier ook over, maar dan juist over vriendschap in plaats van over een seksuele relatie.

Daarnaast heeft dit boek ook nog het nodige om zich te onderscheiden. Vooral de tegenstelling tussen Pyle (onschuld) en Fowler (cynisme) is erg boeiend, vooral als blijkt dat onschuld niet onschuldig betekent.

3,5*

Ik herken me eigenlijk helemaal niet in bovenstaande beschrijving van aegron.
The Quiet American is mijns inziens allereerst een indrukwekkend verhaal over de Franse oorlog in Vietnam. Greene strooit daarbovenop een dikke laag thema's: idealisme, kolonialisme, oorlogvoering, de pers, loyaliteit, relaties, God en nog heel wat meer. Tenslotte speelt daar doorheen een driehoeksverhouding, die het contrast tussen de argeloosheid van de één en het cynisme van de ander verder aanzet en de broeierige sfeer versterkt.
Al die dingen samen beinvloeden elkaar; de oorlogssituatie werpt een ander licht op de relatie, die soms weer illustratief is voor bepaalde thema's en zelf beinvloed wordt door beide. Uiterst knap gedaan van Greene, die zich eens te meer bewijst als een groot schrijver.

Een citaat, om af te sluiten:

"Konden we maar van elkaar houden zonder wonden te slaan - trouw is niet voldoende: ik was Anne trouw geweest en toch had ik haar gewond. Bezitten is pijn doen: wij zijn te klein van geest en lichaam om iemand anders zonder trots te bezitten of om zonder vernedering bezeten te worden."

De slotzin is trouwens meesterlijk. Prachtig boekje.

Interessante roman van Graham Greene. Het plot lijkt aanvankelijk meer weg te hebben van een thriller: een moord is gepleegd in koloniaal Vietnam. De politie ondervraagt de logische verdachte die, zo wilt het gelukkige toeval, één van onze hoofdkarakters blijkt te zijn. Het slachtoffer is- je verwacht het niet- het andere hoofdkarakter. Niettemin weet deze schrijver dit ogenschijnlijk eenvoudige plot steeds meer te verdiepen door de contrasterende karakters van de hoofdpersonages.

Tom Fowler is namelijk een cynische, apathische Brit en Alden Pyle een idealistische, naïeve Amerikaan. Door het oog van deze tweespalt snijdt het boek verschillende thema’s aan: huwelijkse trouw, religie, kolonialisme maar met name geopolitiek. Het boek werpt immers voornamelijk licht op de vraag of men op ideologische gronden zou moeten ingrijpen in een conflict of dat men juist neutraliteit moet betrachten. Dit boek laat de nadelen zien van beide houdingen. Pyle ondersteunt generaal Thé, die onze Amerikaan ziet als een positieve (derde) kracht. Het is dan ook erg wrang dat nou juist deze persoon een gruwelijke aanslag pleegt, wat het voornoemde dualisme op scherp zet. Het laat enerzijds zien dat ogenschijnlijk gematigde groeperingen in staat zijn tot gruwelheden. Anderzijds toont het dat neutraliteit vaak niets meer is dan de ogen sluiten voor onrecht.

Naar mijn mening vormt deze samenwerking van verdieping en spanning de grootste kracht van Greene. Zijn boeken lezen makkelijk weg en zijn hoogst vermakelijk, maar aan het eind van de dag werpen ze relevante vragen op, waardoor het zonder twijfel literatuur is.

Deze thriller speelt zich af ten tijde van de Eerste Indochinese Oorlog, toen de Vietnamezen voor onafhankelijkheid streden. In het Zuiden waren de Franse kolonisten nog aan de macht, maar het Noorden stond grotendeels onder controle van de communistische Vietminh. Onder Amerikaanse invloed kwam er een derde strekking die een onafhankelijk maar democratisch land wilde. De Amerikanen boden financiële steun aan de troepen van generaal Trình Minh Thé.

Fowler is een Britse oorlogscorrespondent die prat gaat op z’n neutraliteit, al blijkt dat in de praktijk moeilijk vol te houden. De Amerikaan Pyle dweept met York Harding, die boeken schreef over de zogenaamde Third Force. De plaatselijke schone Phuong heeft een oudere zus die een huwelijk wil arrangeren met een rijke westerling. Nevenpersonages zijn de Franse inspecteur Vigot en de brutale Amerikaanse journalist Granger.

Religie speelt een belangrijke rol. Fowler is een atheïst, maar z’n vrouw wil niet van hem scheiden op religieuze gronden - een autobiografisch element dat Greene erin smokkelde. Cao Dai is een syncretische religie, een mengeling van boeddhisme, confucianisme en christendom. De aanhangers nemen zichzelf zeer ernstig, maar Fowler behandelt hen op een spottende toon. Als ik-verteller hanteert hij een nuchtere, journalistieke stijl zonder sentiment maar met rijke beelden. Wanneer hij lijken ziet drijven op de Rode Rivier, vergelijkt hij dat met een Ierse stoofpot met te veel vlees.

Het verhaal begint in medias res. In het eerste hoofdstuk is Pyle zo rustig dat hij dood is. Daarna springt het terug in de tijd, toen hij een rustige eerste indruk maakte. De titel is ook ironisch, want ondanks z’n rustige façade is Pyle betrokken bij terroristische aanslagen van generaal Thé. Fowler heeft een politiek en een romantisch motief om de man uit de weg te ruimen die z'n leven redde. In de Amerikaanse pers werd Graham Greene van antiamerikanisme beschuldigd.

Het sterkste punt is de situering in Vietnam. Fowler woont in Saigon in het Zuiden, maar als reporter trekt hij soms ook naar het Noorden, waar hij getuige is van een tumultueuze persconferentie in Hanoi en een duikvlucht in een bommenwerper. Graham Greene, die zelf een tijdje in Vietnam verbleef, verwerkte heel wat couleur locale: opiumpijpen, rijstvelden, trishaws of fietstaxi’s, een vlet en een sampan... Hij bereikte een ideaal evenwicht tussen een spannend moordmysterie en een realistische oorlogsroman.

Ah ja, deze heb ik ook nog van de kringloop liggen.

Snel gaan lezen ZAP, is een prachtig verhaal uit de tijd dat de Fransen nog de baas waren in Vietnam. Pyle is min of meer een 'kwartiermaker' die door de Amerikanen vooruit werd gestuurd. Graham Greene woonde in de 50er jaren in Vietnam en zal ongetwijfeld zijn boek op een bestaand persoon hebben gebaseerd.

Ik was een tijdje terug weer wat begonnen te lezen, maar ik heb 'The Bell Jar' op ongeveer de helft alweer een heel tijdje laten liggen (niet dat ik die niet de moeite vond, integendeel) en daarna heb ik nog andere favorieten die denk ik eerst aan de beurt zouden moeten komen...