Let op: dit bericht bevat enige SPOILERS over de film
Enemy.
Regisseur Villeneuve baseerde
Enemy namelijk op dit boek. Ik kwam daar pas bij de aftiteling achter, en het verbaasde me nogal, omdat de film helemaal niet de sfeer heeft die je verwacht van een werk van Saramago. Dat blijkt te kloppen. Het absurde van de roman is in de film meer een verklaarbaar mechanisme geworden (hoewel je er enige uitleg bij nodig hebt), de humor en lichte toon van de schrijver zijn vervangen door strakke cameravoering en een dreigende sfeer.
Eigenlijk vind ik dat wel een goeie zet van Villeneuve. Je eigen draai geven aan een bepaald basisgegeven levert vaak een waarachtiger werk op dan te proberen een roman echt te 'verfilmen'. Maar vooral het eerste punt vind ik desondanks opvallend. Blijkbaar wordt het voor lezers gemakkelijker geacht om onmogelijkheden in een plot te accepteren dan voor filmkijkers. Het verhaal van
De man in duplo is daadwerkelijk logisch onmogelijk, terwijl
Enemy weliswaar vervreemdend is maar uiteindelijk toch te
verklaren.
De roman is, op zichzelf gezien, overigens niet veel meer of minder absurdistisch dan de rest van het oeuvre van Saramago. Ook de stijl is identiek. Naast de kenmerkende lange zinnen wordt voortdurend een spel gespeeld tussen de verteller, het personage en de lezer. De ene keer krijgt de protagonist de vrijheid om zich te onttrekken aan de wil van de schrijver, dan weer vallen beiden bijna samen, of spot de auteur via het personage met zichzelf. Op die manier worden er tussen de lezer en het verhaal voortdurend lagen opgeworpen dan wel weggenomen, maar het spel, de vorm, de vertelwijze, is bij de Portugees minstens zo belangrijk als het vertelde.
De man in duplo is dus wel degelijk een typische Saramago. Beter dan de film, hoewel die ook niet onaardig is, maar vooral anders.