The Scarlet Letter - Nathaniel Hawthorne (1850)

Ik heb dit boeken jaren geleden gelezen, maar ik kan me er geen woord van herinneren.

Dan kan ik alleen maar schrijven. Lees het opnieuw. Het is het meer dan waard.

In de categorie: 'moeilijk door heen te komen' scoort deze roman uit 1850 vrij hoog. Reden daarvoor is dat Hawthorne zich zeventiende-eeuwse taal toe-eigent - de tijd waarin het verhaal zich afspeelt. De auteur probeert zo authentiek over te komen. Dat doet hij ook door te doen alsof Hester Prynne echt ooit bestaan heeft (hetgeen niet zo is). De schrijfstijl is daardoor bloemrijk, creatief, maar loodzwaar.
Is het verhaal vermakelijk? Neen. Dramatiek, romantiek, allemaal negentiende-eeuws uitvergroot. Je moet daar maar net zin in hebben. Desondanks was ik toch wel benieuwd hoe het af zou lopen en daardoor heb ik 't allemaal uit kunnen lezen.
Wel opmerkelijk zijn de weinige stemmen hier. Dit is toch wel een echte classic!

The Scarlett Letter is in veel opzichten een typische 19e eeuwse roman. Net als veel grote Europese romans draait het om de strenge mores van de maatschappij, waar een eenling zich moeilijk toe kan verhouden. Die mores wordt in The Scarlett Letter niet zozeer bepaald door klassenverhoudingen (veel minder sterk aanwezig in het Amerika van die tijd), maar door een religieuze moraal. Het verhaal speelt in de 17e eeuw, in het puriteinse Boston. Een vrouw wordt voor een grote menigte het schavot opgeleid. Ze draagt een rode letter ´A´, van ´adulteress´. Ze heeft immers een kind gebaard, terwijl haar man afwezig is. Donderpreken zijn haar deel, temeer ze niet wil bekennen wie de vader is. De rode letter zal ze altijd met haar mee moeten dragen, opdat haar zonde zichtbaar blijft. De roman vertelt in gedragen taal hoe zij omgaat met deze boetedoening:

`The torture of her daily shame would at length purge her soul and work out another purity than that which she had lost; more saintlike, because the result of martyrdom.'

'She who has once been woman, and ceased to be so, might at any moment become a woman again, if there were only the magic touch to effect the transfiguration.'

Het eerste deel van de roman is ontzettend donker en zwaar, vergelijkbaar met de beklemmende sfeer in films van Carl Dreyer. Maar het is ook een roman over loutering, van een 'zondige' vrouw die een kleingeestige gemeenschap moreel de baas is. Het psychologische inbeeldingsvermogen van de schrijver en gevoel voor symboliek maken een rijkgeschakeerd onderzoek naar schuld en boete in een gemankeerde maatschappij. Wel vaart deze te zeer op beschrijvingen, en maar weinig op handelingen en dialoog. In geen enkel opzicht een makkelijk weg te lezen boek dus.

Ik vind het moeilijk om hier een waardering aan te geven. Sowieso is het een moeilijk boek. Ik zou niemand willen aanraden om dit in het Engels te lezen tenzij je daar veel ervaring mee hebt, want Hawthornes taalgebruik is absoluut voor gevorderden. Het thema zelf is denk ik ook niet voor iedereen direct toegankelijk. Schuld, vergeving, boetedoening; en dat in een setting die heel erg verschilt van onze maatschappij. Een setting die overigens wel heel raak beschreven wordt. Soms een beetje te uitgebreid, dat wel. Een groot deel van de hoofdstukken (inclusief de eindeloze introductie) gaat echter vooral om het beschrijven van de omgeving of het karakter van een bepaald persoon. Dat gaat soms wel eens vervelen - vertel nou gewoon wat er gebeurt! Hoofdstukken waarin het verhaal weer eens op de voorgrond staat, zoals het gesprek tussen Hester en de dominee in het bos, zijn heel erg sterk. Het einde vond ik ook goed. Ik ben altijd wel een voorstander van een dramatisch einde, en dat is in The Scarlet Letter zeker gelukt. Wat meer plot had het boek echter zeker goed gedaan. Maar misschien denk ik daar na een eventuele tweede leesbeurt anders over. Voor nu onthoud ik mij nog maar van stemmen.

In de zeventiende eeuw stichtte een groep Engelse puriteinen de kolonie New England op basis van strenge religieuze principes. Een buitenechtelijke zwangerschap werd er als een doodzonde beschouwd. In een lang voorwoord (dat je beter achteraf leest) legt Hawthorne uit dat er echt een Hester Prynne bestaan heeft, en dat hij haar geborduurde A gevonden heeft in een oud dossier. Hij werd zelf geboren in Salem, Massachusetts, waar z’n voorouder John Hathorne een van de rechters was in de beruchte heksenprocessen.

Met de rode letter op haar lijfje is Hester symbolisch gebrandmerkt. Haar echte straf is dat ze geostraceerd is door haar gemeenschap. A staat voor adulteress, maar later ook voor able. Met haar borduurtalent houdt ze zichzelf en haar dochtertje Pearl in leven. De twee mannen in haar leven gedragen zich in het openbaar als een voorbeeldige leden van de maatschappij, terwijl ze hun verleden als echtgenoot en minnaar van Hester angstvallig geheim houden. De betrokkenen lopen gebukt onder een opgedrongen schuldgevoel.

De puriteinen worden voorgesteld als onverdraagzaam, kwezelachtig en schijnheilig. Hun donkere, ingesnoerde kleren pasten bij hun moraal. Hun bijbelse opvattingen zijn vermengd met bijgeloof rond zwarte magie, kruidenmengsels, heksen en de Duivel of “Zwarte Man”. Zonlicht en duisternis staan symbool voor waarheid en leugen. Natuur en hemellichamen lijken commentaar te geven op de gebeurtenissen.

In de directe rede komen enkele zeventiende-eeuwse woorden voor: thou, betwixt, yonder… Het is vakkundig geschreven, en wordt nergens langdradig of sentimenteel. Deze historische roman neemt een essentiële plaats in in de Amerikaanse literatuur.