Giovanni's Room - James Baldwin (1956)

De Nederlandse vertaling uit 1965 lijkt er voor mij voor te zorgen dat het minder prettig leest en wat gedateerd overkomt. Dat merk ik wel vaker, dat een vertaling meer tijdsgebonden blijkt dan het origineel.
Verder is het een mooi tijdsbeeld.

‘Giovanni’s room’. Giovanni’s kamer. Een kamer die meer is dan louter een fysieke plaats. Ze is immers ook de mentale ruimte waar de homoseksualiteit van de protagonist betekenis en gestalte krijgt. Van zodra hij die paar vierkante meter verlaat, houdt zijn seksualiteit op. Of nee, dat doet ze niet – dat kan ze ook niet. In de buitenwereld ontkent hij ze echter, hij verzet zich ertegen, hij probeert zich – tegen beter weten in en doordrongen van het besef hoe onmogelijk dat is – desalniettemin in te schrijven in de heteroseksuele logica die het dominante verhaal van het toenmalige (en het huidige, daar moeten we niet onnozel over doen) tijdskader uitmaakt(e).

James Baldwin beschrijft dat alles met een bijna ondraaglijke economie van middelen. De taal, de stijl, de opbouw, de dialogen zijn van een vanzelfsprekende eenvoud, die de verschrikking van de hele situatie net des te dieper in de huid van de lezer kerft. Er is immers geen literaire wolk waarachter men zich comfortabel kan nestelen, geen vat van esthetisch genoegen dat soelaas biedt voor het hele debacle. Er is slechts: dit. Dit verhaal, deze personages, deze context. Op uitzonderlijk indringende wijze tot een geheel gesmeed door een auteur waarvan we het belang nog steeds collectief onderschatten. Laat dit dan ook een pleidooi zijn om massaal Baldwins oeuvre van onder het stof te halen - akkoord?

4*

Een behoorlijke stijlbreuk met het debuut Go Tell it on the Mountain van een paar jaar eerder. Daarin wisselden gedragen zinnen af met ruwe straattaal, mede door de perspectiefwisselingen die elkaar opvolgden. Giovanni’s Room blinkt juist uit in trefzekere eenvoud van de formuleringen. Alsof stijl niet in de weg mocht staan van dat waar het Baldwin om gaat: de psychologische ontregeling bij de gewaarwording seksuele aantrekkingskracht te voelen voor iemand van hetzelfde geslacht. Wel gebleven is het oog voor symboliek, misschien iets té; de beklemmende kamers, de spiegels, de ramen, de tekenen van verval. Maar door de stilistische helderheid en focus op psychologische ontwikkeling voelt Giovanni’s Room veel intiemer en meeslepender dan het ambitieus opgezette maar toch wat afstandelijke Go Tell it on the Mountain.