De Metsiers - Hugo Claus (1951)

Wat een debuut op je 19e!

Gisteren, naar aanleiding van het overlijden van Claus nog eens herlezen. Het boekje blijft na 50 jaar nog gewoon rechtopstaan als een klein meesterwerkje. Er staat geen woord te veel of te weinig in.

Dit is echt een fabelachtig debuut. Niet alleen de taboedoorbrekende thematiek (1948!!), maar de 'in your face' stijl - ongepolijst en vertederend tegelijk is schitterend. Het is mooi gedaan hoe je als lezer stap voor stap meer te zien krijgt van de familie Metsiers en wat er zich heeft afgespeeld voordat de Amerikaanse soldaten er op bezoek komen.

Vooral inhoudelijk is dit een fenomenaal debuut.
Ik zie niet direct elke schrijver zulke onderwerpen aanhalen in die tijd in het puriteinse Vlaanderen.
Stilistisch is de jonge Hugo zich nog een weg aan het zoeken. Hij probeert zijn eigen stijl te vinden maar doet nergens gekunsteld aan. De scenes tussen zus en broer zijn van een tederheid die ik nog niet veel ben tegengekomen in een roman laat staan een debuut.
Er zijn slechtere boeken om mee te debuteren maar je moet de belofte dan ook nog waarmaken en dat heeft hij als geen ander gedaan.

3.5*

Mijn eerste kennismaking met het werk van de heer Claus is goed bevallen. Levendige personages, een mooie sfeer en tijdsbeeld. Aangename leeservaring.

De Metsiers is het eerste boek van Hugo Claus dat me echt grijpt. Het verhaal kenmerkt zich door een broeierige, ietwat lugubere sfeer. Een drama vol karakters die moreel gezien zich aan de rand van de samenleving bevinden. De pluriforme vertelstructuur, waarin elk karakter als een monoloog de gebeurtenissen duidt, werpt zijn vruchten af in de wrange climax van dit verhaal. Verder is de thematiek- vast zitten in zelfopgelegde miserie- erg sterk. Kortom een intrigerend boek waarmee deze schrijver zichzelf goed op de kaart zette.

Door te lezen, leef je meerdere levens. Dit boek van Hugo Claus biedt een inkijk in een gezin op een Vlaamse hoeve net na de Tweede Wereldoorlog. Het is hier hard werken en net je hoofd boven water houden, dromen van een andere toekomst en leven met de heersende moraliteit (en er over heengaan). Claus schrijft spaarzaam en zonder opsmuk, waardoor het boek makkelijk leest. Blijft daarna ook nog even hangen: 'zo kort geleden nog, zo dichtbij en zo anders was het leven toen'.

Knap boek (vooral hoe het in elkaar zit), de beklemmende sfeer wordt goed neergezet en je krijgt als lezer een aardig beeld van de boerenfamilie en alle leden. Maar ik vond het niet echt leuk om te lezen. Steeds die wisselingen van perspectief vond ik irritant, ik lees simpelweg liever een verteld verhaal dan soort fragmenten steeds. Dus ondanks dat ik weinig erop heb aan te merken was vooral mijn leesplezier laag. 2,5*.

Na een lange Ken Follett wou ik een korter boek en dat is dan De Metsiers geworden, eindelijk mijn eerste Claus boek. Alweer blijf ik na het lezen van een literair monument met een wrang gevoel achter, een 'ligt het nu aan mij' wrevel want...

Ik vind dit geen goed boek. Het verhaal wordt op een dusdanige manier verteld, dat het me vaak niet duidelijk is wat er gebeurt. Dat het vertelperspectief wisselt, stoort me niet als dusdanig maar als je dan ook nog (soms) met de chronologie morrelt, verdwaalde ik in een kluwen van gebeurtenissen die vaag wat met elkaar te maken hadden.

Ook morrelt er wat aan de gebruikte taal. Elk personage gebruikt quasi dezelfde taal, het is me duidelijk dat we Claus lezen en niet zijn personages. Een meisje, een soldaat, een ietwat achterlijke jongen, allemaal praten ze op dezelfde manier, een manier die volgens mij niet past bij een aan lager wal geraakt gezin.

Her en der lees ik: wat moedig om hierover te schrijven, in die tijd. Tja, ik heb die tijd natuurlijk niet meegemaakt, maar weet wel dat het abortus gegeven in mijn streek wel gekend was, reeds in de jaren '30. Het geeft me een groot 'ja jongen, zo ging het er op het platteland in die tijd aan toe' gevoel. De broer/zus verhouding is natuurlijk andere koek, maar nergens wordt het dermate storend dat ik op het puntje van mijn stoel ga zitten.

2.5*

Naar verluidt geschreven bij wijze van weddenschap. Wat een soort moderne stationsroman had moeten worden – Claus had naar men zegt al gretig het voorschot geïnd – werd op nog geen maand tijd ineens ‘De Metsiers’. En inderdaad, ondanks de perfect uitgekiende wisselende perspectieven, die samen een verhaal boetseren waaruit een naargeestig doch broeierig tijdsbeeld opdoemt, voelt de lezer een zekere koortsige urgentie.

Claus, die zich destijds in de eerste plaats als schilder profileerde, gaat inderdaad schijnbaar figuratief te werk: hij capteert zijn personages als uiteenlopende identiteiten, die elk met zowel innerlijke als extrinsieke demonen af te rekenen hebben. De auteur schrijft daar tegelijk subtiel en teder over, zowel als keihard en onbeschoft. Die bevreemdende mix, die ook vandaag nog ontregelend aandoet, zou Claus’ handelsmerk worden. Zonder opsmuk, en toch atypisch dichterlijk.

Het verhaal werkt toe naar een spannende en tragische apotheose, waarin het meest complexloze en uitgepuurde karakter met de fataliteit van het bestaan geconfronteerd wordt. Dat zowat alles – abortus, incest, overspel, jacht, ja zelfs een verleden in de collaboratie – zich in de illegaliteit afspeelt, letterlijk aan de rand van een burgerlijk Vlaams dorpje op het platteland, verhevigt de intrinsieke dramatiek, waarin mensen elkaar naar het leven staan, onmogelijk verliefd zijn, hun lusten niet weten te temperen, met God overhoop liggen, of geworpen zijn tussen thuis en elders. Dat Claus zijn personages slechts summier uitwerkt, maakt dat zij model kunnen blijven staan voor de mens in zijn algemeenheid, en dat de thema’s ook los van de puriteinse context van het naoorlogse Vlaanderen heden ten dage overeind blijven.

Enkele losse eindjes waarbij biografische gegevens van personages onduidelijk blijven, doen ietwat afbreuk aan wat verder een grandioos debuut is. Bijna het cliché van wat we ‘clausiaans’ kunnen noemen: onbarmhartig, en toch zalvend in zijn puurheid. ‘De Metsiers’ is trouwens vlotter, toegankelijker en psychologisch intrigerender dan Faulkners ‘As I Lay Dying’, waar het omwille van de verspringende perspectieven niet ten onrechte dikwijls mee vergeleken is. Een compliment dat kan tellen, toch?

3,25*

In zijn beperkte omvang een bijzonder rijk gevuld boek. Originele constructie met het steeds wisselende perspectief vanuit de zes hoofdfiguren. Gewaagde materie, rake schets van een absurde gezinssituatie. Een serieuze aanrader. En als je je realiseert dat Claus dit debuut al op zijn 19e schreef..... Bij veel jongere auteurs proef ik een storend gebrek aan levenservaring, diepte, maar daar is hier geen sprake van.