menu

Viktor Vavich - Boris Zjitkov (1999)

Alternatieve titels: Viktor Vavitsj | Виктор Вавич

mijn stem
4,12 (4)
4 stemmen

Russisch
Historisch / Sociaal

622 pagina's
Eerste druk: Nezavisimaia Gazeta, Moskou (Rusland)

Het is 1905. Rusland is in beroering; het tsarendom begint te wankelen, revolutionaire tendensen worden sterker. Arbeiders staken, studenten houden protestbijeenkomsten, in de stad zijn barricades opgeworpen, mensen worden gearresteerd, er vinden pogroms plaats. Te midden van het tumult leven mensen hun gewone leven, ze zijn bezig met hun werk en carrière, met liefdes, hoop, verwachting en teleurstelling; maar geleidelijk dringen de buitengewone gebeurtenissen hun dagelijks bestaan binnen. De post werkt niet meer, de lantaarns branden niet, er zijn relletjes op straat en mensen verdwijnen. De titelfiguur Viktor Vavitsj is een arbeiderszoon die in de hoedanigheid van wijkinspecteur het bewind van Tsaar Nicolaas de Tweede moet beschermen. Hij is een antiheld, maar dan wel een van zeer onsympathieke snit. Tegenover Viktor staan de studenten en jonge arbeiders die de revolutie maken. En de ouders kijken toe en proberen vooral te begrijpen. De meeste andere hoofdpersonen zijn in meer of mindere mate betrokken bij revolutionaire activiteiten. Allen zoeken de beste manier van omgang met zowel de revolutie als het zich ook gewoon aandienende persoonlijke leven. Naarmate de roman vordert, raken zowel de personages als de hele maatschappij steeds meer bezeten – de ontwikkeling van Viktor, die steeds meer zwelgt in de roes van macht en wodka, is hiervoor exemplarisch.

zoeken in:
avatar van eRCee
4,0
Dit is de enige roman van Zjitkov, en de geschiedenis ervan is nogal bijzonder. De auteur begon pas na zijn veertigste te publiceren, daarvoor had hij allerlei beroepen uitgeoefend, waaronder dat van meubelmaker, zoöloog, zeeman en ingenieur. Hij schreef vooral voor een jong publiek en putte uit zijn avontuurlijke leven. Tussen 1929 en 1934 werkte hij daarnaast aan Viktor Vavitsj, zijn boek over de revolutie van 1905 (bekend van Battleship Potemkin). Fragmenten werden voorgelezen of in tijdschriften gepubliceerd en ook Boris Pasternak las het manuscript. Zjitkov sterft in 1938 aan longkanker terwijl veel van zijn vrienden slachtoffer worden van de grote zuiveringen. In 1941, het jaar dat WO II uitbreekt voor de Sovjet-Unie, wordt het boek voor het eerst gedrukt. Maar, na de druk moet het nog worden goedgekeurd door de censuur en de Schrijversbond besluit dat het in ideologisch opzicht tekort schiet en dat de gehele oplage vernietigd moet worden (heerlijk toch om zo rechtlijnig te kunnen denken). Pas veel later blijkt dat een uitgeverijmedewerker een paar exemplaren achterover heeft gedrukt. Eén daarvan komt terecht bij een Russische schrijfster (Lidia Tsjoekovskaja) die zelf de dochter is van een vriend van Zjitkov. Het boek wordt uiteindelijk opnieuw gedrukt en ziet dan voor het eerst daadwerkelijk het levenslicht. Het is inmiddels 1999.

Tsja, met zo'n verhaal kan het al bijna niet meer stuk, en dat blijkt ook wel. Het boek weet enorm goed de chaos te vangen die er heerste in Rusland begin 20e eeuw. Geen van de personages, of ze nu onderdeel zijn van de repressieve Tsaristische politiemacht of horen bij de rebellerende studenten, weet een helder idee over hoe te handelen te koppelen aan daadkracht. Sterker nog, het is al redelijk uitzonderlijk dat iemand een samenhangend gesprek kan voeren met zinnen die worden afgemaakt. Arthur Langeveld schrijft: "Of ze nu links of rechts zijn, het zijn allemaal volslagen idioten met als hoogtepunt de hoofdpersoon". Dit is een wat hard oordeel, want velen hebben goede intenties, maar het klopt dat er geen helden voorkomen in de wereld van Zjitkov (behalve dan de medewerker van de drukkerij die het boek redde van de ondergang) en dat je voor geen van hen een onverdeelde sympathie kan voelen. Het rondrennen en gehaast zit tegen het hysterische aan en doet daarin een beetje denken aan Dostojevski, maar dan zonder sentiment. Vooral het tweede deel kent een verschroeiend tempo. Zjitkov onthoudt zich hierbij grotendeels van interpretatie en commentaar. Het boek is over de hele lijn interessant, leest vlot en bevat een aantal zeer sterke passages, bijvoorbeeld wanneer Basjkin in handen valt van de geheime politie, Tanja die stikkend van woede vertelt over het politiegeweld tegen burgers, en de veelgeroemde beschrijving van de pogrom.

Voor mij vult Zjitkov een beetje het gat tussen de 19e-eeuwse Russische literatuur enerzijds en de boeken over de periode van WOI en de communistische revolutie anderzijds. Er zal ongetwijfeld wel meer zijn geschreven over deze laatste jaren van het Tsarenrijk, maar dat Pasternak Viktor Vavitsj als de beste roman over de revolutie van 1905 beschouwde kan toch wel tellen.

Gast
geplaatst: vandaag om 15:12 uur

geplaatst: vandaag om 15:12 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.