menu

Grand Central Belge. Voetreis door een Verdwijnend Land - Pascal Verbeken (2012)

mijn stem
4,23 (11)
11 stemmen

Nederlands
Sociaal / Reis

255 pagina's
Eerste druk: De Bezige Bij, Antwerpen (België)

Ooit was België een land van belofte. Een industriële wereldmacht. Een baken van vooruitgang en ondernemerschap. De motor van dit kleine wonder was de ijzeren weg, het meest ontwikkelde spoorwegnet van het Europese continent. Terwijl België op sterven ligt, wandelt Pascal Verbeken terug naar het tijdperk van de ‘’great expectations’’. Hij maakt een voetreis langs de Grand Central Belge, de negentiende-eeuwse private spoorlijn die Wallonië met Vlaanderen verbond. Een slagader van het triomferende België, ongeveer 200 kilometer lang. De tocht leidt langs spookstations in de Ardennen, industriewijken in Charleroi, villawijken in Vlaams-Brabant en migrantenbuurten in Mechelen, de stad waar het Belgische spooravontuur ooit begon. Verbeken registreert de kleine en grote tekenen des tijds. Hij luistert naar een bonte verzameling van Belgen en hun unieke, soms tragische verhalen. Wat betekent hun leven voor België? En wat betekent het verdwijnende België voor hen?

zoeken in:
avatar van gert_r
4,5
Iemand die België alleen maar beschouwt als de berm van de weg waar hij of zij zich overheen spoedt op weg naar (nog) zonniger oorden, doet zichzelf en het land schromelijk tekort. Dat weet ik sinds ik 10 jaar geleden gedurende twee zomervakanties de Taalgrensroute heb gelopen. Deze door journalist Paul Maes in twee boeken beschreven wandeling loopt West-Oost van Cassel (Fr.) naar Aken (D).
In Grand Central Belge beschrijft Pascal Verbeken een Zuid-Noord-route en bevestigt hij de wetenschap dat België een fascinerend en behoorlijk exotisch land is. Aan de hand van geraadpleegde literatuur, maar vooral door gesprekken met mensen uit alle geledingen van de maatschappij schetst hij een interessant beeld van het verleden, het heden en de toekomst van het land. In het laatstgenoemde aspect hebben helaas weinig mensen nog vertrouwen, een vertrouwen dat overigens ook al niet aanwezig was bij iedereen die de oprichting van het land heeft meegemaakt...
In iets mindere mate komt het Belgische spoorwegnet in het boek aan bod en is het een verslag van een wandeling, maar het boek leest als een trein en het is geschreven met de aandacht van de wandelaar. Het boek is een aanrader; als je het nu meeneemt tijdens je vakantie, hoef je een volgende keer misschien niet zo ver...

4,5
Een boeiende sociale geschiedenis van België in 19de en 20ste eeuw. Sommige stukken van zijn route zijn mij niet onbekend en hun typering is zeer knap. Zijn beschrijving van Charleroi is hallucinant. Een beetje zwartkijkerij, dat toch ook wel.

avatar van Theunis
4,0
Grand Central Belge, de spoorlijn waarmee België de voorloper wilde worden in Europa. Koning Leopold I wilde dat zijn land het eerste land zou zijn met een spoorlijn. Na Engeland dan. Het land dat zo bescheiden tussen de grootmachten in Europa ligt, het land dat bij het ontstaan al gedoemd was te mislukken ligt ten tijde van de voetreis van Verbeken in een crisis. Het wordt tijdens de wandeltocht het land dat recordhouder zal worden: het land dat het langste zonder zittende regering leeft.

Verbeken reist voornamelijk langs het verleden en als je zijn getuigen en zijn eigen weergave mag geloven, leeft heel België in het verleden. Het huwelijk tussen Vlaanderen en Wallonië is volgens hen nooit een gelukkig huwelijk geweest ondanks een aantal mooie uitzondering, voornamelijk dichtbij de tijdgrens. Verbeken start in Wallonië waar met name de geschiedenis in de mijnen zijn sporen laat zien. Naarmate hij dichterbij het noorden komt, merkt hij dat hij weinig kinderen buiten ziet spelen. Zouden ze niet allemaal voor de televisie zitten? Eén van de getuigen vraagt zich af of vroeger niet alles beter was? Nostalgie lijkt inderdaad een donkergrijs deken over het gehele boek te leggen. Natuurlijk gebeurden er ook vroeger verschrikkelijke dingen: er was honger, de veiligheid tijdens het werken in de mijnen was alles behalve gegarandeerd, er moest hard worden gewerkt, ook door kinderen. Maar, zoals één van de voorbijgangers Verbeken laat weten, vroeger was er eensgezindheid. En nu, nu viert individualisme hoogtij.

In een globaliserende wereld, in een Europa dat één moet worden, lukt het één van de kleinste landen zelfs niet om één land te worden. Wat is België? Wat is een Belg? In het midden van de 20e eeuw liet België migranten komen. Leren hoefden ze niet. Werken mochten ze wel. Nu, terwijl de volgende generatie in België opgroeit, worden ze massaal ontslagen. Zonder diploma, zonder toekomst, zonder verleden dwalen ze rond in een land dat maar geen natie kan worden. De volgende generatie voelt zich nergens verbonden. Ze zijn hier geboren, maar voelen zich nergens thuis.

Ik stuitte op dit boek een paar dagen na de aanslagen in Brussel. België heeft me altijd gefascineerd. Ik was altijd gecharmeerd van het gevoel van humor van de Belgen, de liefde voor het wielrennen, de bescheidenheid. Wij Hollanders schreeuwen onze harde klanken de wereld in, terwijl onze zuiderburen hun zachte wensen voorzichtig om zich heen fluisteren.
Maar het boek laat met name keerzijde zien. België leidt aan een minderwaardigheidscomplex, heeft last van een eeuwige identiteitscrisis waar het uit wil fietsen, maar hoe hard het ook trapt, de wind is altijd tegen, ze komen amper vooruit. Ik kan me na het lezen van het boek beter voorstellen hoe je moet voelen als Belg. Ik kan me ook voorstellen hoe moeilijk het moet zijn als je als nieuwe Belg, in een voorstad van Brussel moet wonen, zonder baan, zonder doel, zonder toekomst, zonder land.

Is er dan geen enkele hoop? Is er geen licht als ze vanuit de donkere mijn naar boven kijken? Het boek is een afscheid, spreekt in de verleden tijd. Verbeken spreekt ook veel oudere getuigen, weinig mensen met nieuwe hoop. Zijn ze er niet? Is hij ze niet tegengekomen?
De spoorlijn die voor eenheid moest zorgen wordt in ieder geval niet meer gebruikt. Auto’s scheuren voorbij. Alles is tijdelijk. Alles beweegt. De oude wereld staat stil. Een nieuwe lijkt zich te vormen. Volgens Abdul, een nieuwe Belg, bestaat de bevolking over een aantal jaren voor een groot deel uit nieuwe Belgen, wordt de rijkdom eerlijker verdeeld.

Steeds vaker, ook na het lezen van dit boek, heb ik het idee dat we in transitie zijn, op weg naar een nieuw evenwicht. Maar zal daarvan de prijs zijn? Tijdens het boek had ik het idee langs het verleden te wandelen, had ik het idee dat er aan het einde van de wandeltocht, aan het einde de spoorlijn geen toekomst lag, geen hoop. Kan België niet opnieuw de voorloper worden? Twee talen. Eén natie... Op dat moment moest ik even aan de Rode Duivels denken. Even maar.

avatar van Bruno_6
4,0
Na 'Arm Wallonië' het tweede boek van Verbeken dat ik lees. Ben nog maar een vijftigtal bladzijden ver, maar ik vind dit geweldig leesvoer. Fascinerend om te merken op hoe korte tijd er in mijn land zoveel veranderd is, en tegelijk zoveel dingen hetzelfde zijn gebleven.

Om maar één ding te noemen: Je kunt het je amper voorstellen hoe de levensomstandigheden van een gewone arbeider hier waren in de tijd dat de steenkolenindustrie onze economie domineerde. De opmerkzame wandelaar ziet in het landschap nog veel dingen terug die dateren uit die periode. De talloze spoorlijnen die nu zijn omgevormd tot ravels, fietspaden, natuurgebieden, trage wegen, ... zijn maar één voorbeeld.

4,0
Sinds ik in België ben gaan wonen heb ik al menig tripje en wandeling gemaakt, maar ook zo hier en daar wat boeken proberen te lezen over m'n nieuwe thuishonk.

Het sterke punt van Verbeken, hoewel het soms wat irritant overkomt, is dat hij absoluut niet pretendeert een 'objectief' verslag te doen van de Belgische geschiedenis. We maken kennis met een schrijver die geheel in lijn met de Belgische media beschikt over de nodige zelfspot, dat regelmatig de grens oversteekt richting cynisme. Alleen al in de inleiding spreekt hij over België als een soort collectief 'psychodrama'. De psychische spanningsboog waar de Belgen zo knap op kunnen balanceren tekent hij op aan de hand van lokale verhalen en historie.

Verbeken doet verslag van de toenemende spanningen aan weerszijde van de taalgrens, en weet daar bij vlagen buitengewoon fraaie meta-perspectieven op te geven. De keuze om dit te doen aan de hand van de oude spoorlijnen werkt erg goed: het is een bekend beeld van de 19e eeuwse succesvolle industrie van België, en tegelijkertijd een kenmerk van het huidige België: zoals met veel van haar oude industrie blijft het nog decennia lang staan. In België struikel je over de monumenten in het landschap, en een voettocht is dan ook de beste manier om deze geschiedenis met haar verhalen bloot te leggen.

Het boek is echter soms wel wat repetitief van karakter; de trieste werkomstandigheden in de Waalse mijnen worden tot in den treuren uitgelicht en beschreven. Daar had wellicht een net iets originelere invalshoek gekozen kunnen worden; het verval van de Waalse industrie is immers een zeer bekend verhaal.

Er blijft echter 1 fundamentele twijfel bij mij achter, en dat is de constante focus op de 'scheuring' in België. Menig wetenschapper betwist de zogenaamde breedgedragen hang naar een splitsing in het land. Dat mensen stemmen op partijen die een dergelijke splitsing nastreven betekent niet dat dit de primaire redenen zijn om op deze partijen te stemmen. Verbeken blijft echter wel sterk binnen dit frame werken van een land waarbinnen 2 gewesten van elkaar af zouden willen, terwijl het maar de vraag is of dat de boventoon zou moeten voeren.

Wel geeft hij op de juiste momenten nuances aan bij de 'haalbaarheid' van verdere opsplitsing. Dat zet de zaak mooi in perspectief, en geeft meer inzicht in de complexiteit van de Belgische politiek en samenleving. De verhalen zijn een mooie persoonlijke blik in de geschiedenis van het project België.

avatar van MXuser
4,0
Ik wilde meer weten over wat onze Zuiderburen bezighoudt en kocht daarom dit boek. Lange tijd vreesde ik het verkeerde boek in handen te hebben. Als reisverslag van een voettocht dwars door Belgie is het niet erg uitgebreid. Ik probeerde het pad te volgen met Google Streetview, maar meer dan eens ben ik het spoor volkomen bijster geraakt.

De verhalen onderweg vertellen van een ellendig verleden van pure armoede. Hoogtepunt van ellende, armoede en verleden is Charleroi. De leef- en werkomstandigheden van de arbeiders boven en onder de grond worden uit de doeken gedaan door de laatst overgebleven gepensioneerden. Een enkeling kan er een gelukkige jeugd tegenover stellen, maar ik was verbijsterd door de nostalgie die sprak uit de woorden van de overlevenden van het meest uitgebuite proletariaat van Europa (volgens Karl Marx).

Het is vanaf de taalgrens dat ook het Vlaamse standpunt me duidelijk wordt gemaakt. Als ik het goed begrepen heb, dat Vlaanderen anno nu het meest in de rijkskas stort en er het minst voor terugkrijgt. En in plaats van dat de Walen een beetje dankbaarheid betonen, kijken die nog altijd neer op hun voormalige lijfeigenen, zoals ze dat al eeuwen gedaan hebben. (Als ik het verkeerd heb hoor ik het graag).

Het was in retrospectie dat het belang van Charleroi tot me doordrong. Onder de grond, tussen de verstikkingen, instortingen en ontploffingen waren Vlamingen en Walen één (samen met Italianen, Polen, Turken en anderen). Boven de grond dreigt het uit te draaien op een vechtscheiding van de twee landsdelen.

Het boek heeft me meer inzicht verschaft (o.a de reden van de invoering van de taalgrens was een eye-opener). Ik heb nu meer begrip voor het Vlaamse standpunt. Maar het boek kan me niet laten invoelen hoe sterk de emoties zijn die aan beide kanten van de taalgrens moeten leven die het probleem van Belgie uniek maken.

Want lopen in het noorden van Engeland niet ook spoorlijnen van niets naar nergens? Staat Wales niet vol van de verlaten mijnen? Wat is er geworden van de zware industrie in de Ruhr?

P.S. Het boek is inderdaad doortrokken van een pessimisme, de schrijver gaat er vanuit dat Belgie vanaf het begin gedoemd was te falen. Het stoorde me op een gegeven moment wel.

avatar van Bobbejaantje
MXuser schreef:

Het is vanaf de taalgrens dat ook het Vlaamse standpunt me duidelijk wordt gemaakt. Als ik het goed begrepen heb, dat Vlaanderen anno nu het meest in de rijkskas stort en er het minst voor terugkrijgt. En in plaats van dat de Walen een beetje dankbaarheid betonen, kijken die nog altijd neer op hun voormalige lijfeigenen, zoals ze dat al eeuwen gedaan hebben. (Als ik het verkeerd heb hoor ik het graag).

Het boek heeft me meer inzicht verschaft (o.a de reden van de invoering van de taalgrens was een eye-opener). Ik heb nu meer begrip voor het Vlaamse standpunt. Maar het boek kan me niet laten invoelen hoe sterk de emoties zijn die aan beide kanten van de taalgrens moeten leven die het probleem van Belgie uniek maken.

P.S. Het boek is inderdaad doortrokken van een pessimisme, de schrijver gaat er vanuit dat Belgie vanaf het begin gedoemd was te falen. Het stoorde me op een gegeven moment wel.


Mooi stukje, en ik kan het niet laten even te reageren als zuiderbuur. De politieke staatshervormingen van België (met een verregaande federalisering) hadden in het verleden nog een soort grond (als je't vanop afstand bekijkt). Anno 2022 is 'het Vlaamse standpunt' rond geldtransfers van noord naar zuid vooral iets waarmee gekoketteerd wordt door de politieke partijen ter rechterzijde die graag inzetten op identiteit (logischerwijs). Al is dat niet hun grootste electorale trekpleister, dat is dan vooral het standpunt rond migratie/integratie dat ze in de verf zetten. Hun bekommernis om 'de Vlaming' is ook relatief omdat ze op sociaal-economisch vlak een neo-liberale agenda hebben en die ook uitvoeren (in het geval van de N-VA). In de praktijk zijn ze vooral bekommerd om het lot van multinationals en een bepaalde categorie Vlaamse ondernemers. Maar dat deert hun kiezers niet die zich graag met een kluitje in het riet laten sturen. Dit soort partijen gebruiken de verhouding met de Walen enkel maar vanuit een 'verdeel en heers' principe voor eigen gewin.

Is België een gedoemde mislukking? Hangt er maar vanaf hoe je't bekijkt. Afgelopen 2 eeuwen zijn we er wel in geslaagd om op vreedzame wijze tot een soort boedelscheiding te komen. Maar de limieten zijn nu wel bereikt. We zijn een zakdoek groot maar hebben een staatsstructuur om u tegen te zeggen: 7 regeringen en ongeveer evenveel parlementen. Het kost massaal veel geld en de efficiëntie is zeer bedroevend. De beleidsdomeinen zijn zodanig opgesplitst dat er altijd wel overleg nodig is tussen federaal en regionaal niveau wat dan weer de aanleiding vormt voor mogelijke politieke spelletjes. Cut the crap, zou ik zo zeggen.

Gast
geplaatst: vandaag om 09:55 uur

geplaatst: vandaag om 09:55 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.