De Man zonder Ziekte - Arnon Grunberg (2012)

Mooi opgebouwd, maar ook ontzettend koud boek - meer dan ooit stelt grunberg zich op als een toeschouwer bij zijn eigen verhaal, hij beschrijft wat er gebeurt, in wat voor web hoofdpersoon Sam verstrikt raakt, zonder dat daar emoties bij komen kijken. Daardoor raakte het me een stuk minder dan eerder romans van de auteur. Niettemin een hoog staaltje vakmanschap, waarmee grunberg de rest van de nederlandse literatuur vrij achteloos achter zich laat.

Ik vind dat sams situatie geen emotioneel taalgebruik nodig had. Juist door de droge beschrijvingen kwam het bij mij harder aan.

Eens met Hando, emoties waren inderdaad niet nodig - alleen vind ik het onafwendbare dat er vanaf de eerste pagina al in zit toch niet helemaal werken. Natuurlijk, het is mooi tragisch, maar het haalt wel iets van de spanning eruit. Bovendien vertelt Grunberg wel nogal, aan de hand van expliciete beschrijvingen (op pagina twee heeft hij het meen ik al over "de kern van Sams identiteit"); ik had liever gehad dat hij het iets minder sterk aanzette in het begin en me zo iets meer in het verhaal liet komen.

Leeste lekker, je kan er nog een poosje over nadenken. Hoe zit het nu echt?

Leeste?

Mja, ik zal wel conservatief zijn

Trevisor, waarom laat Grunberg hier de rest van de Nederlandse literatuur vrij achteloos achter zich?

Grunberg is altijd een stuk harder dan andere Nederlandse schrijvers. Staat toch wel een beetje op eenzame hoogte. De melancholische toon die hij heeft, is er voor de rest niet echt in Nederland.

Maar daar staat een vrij kinderlijke stijl tegenover, die ook nog eens zonder veel variatie wordt toegepast.

Gelukkig maar onthoudt Grunberg zich van al te bloemrijk taalgebruik. Zogenaamde mooischrijverij is vaak niet doorheen te komen. Wat er verder kinderlijk is aan zijn stijl ontgaat me. Bedoel je dat zijn stijl enigzins overeenkomt met de stijl in veel kinderboeken?

Te bloemrijk taalgebruik houd ik ook niet van (zintuiglijk schrijven, bah), maar Grunberg maakt het soms wel erg bont met zijn bondigheid. Terwijl hij op inhoudelijk niveau en ook in het gebruik van specifieke woorden op veel herhaling te betrappen is.

Neem bijvoorbeeld de openingsalinea van De man zonder ziekte, daar is (uit mijn hoofd) al drie keer het woord 'koffer' te vinden.

Ik gebruikte drie keer het woord stijl in mijn vorige bericht Ik heb me er niet aan gestoord. Sterker nog, het is me niet eens opgevallen. Ik vraag me dan ook af of veel stilistische regeltjes niet te extreem geïnterpreteerd worden.

Wij zijn dan ook maar literatuurliefhebbers die met elkaar discussiëren, geen literatoren. Maar zelfs in gesprekken kan ik me er aan irriteren als sommige woorden (onnodig) vaak herhaald worden, dus misschien denk ik te veel in literatuur

Karel van het Reve heeft daar aardige dingen over geschreven, ik weet alleen de titel van dat essay niet. Komt erop neer dat hij het een onzinnige opvatting vindt dat je een woord niet bij herhaling mag gebruiken om in plaats daarvan met de meest vergezochte omschrijvingen aan te komen zetten. Wel aardig om te lezen, omdat ik zelf die neiging toch ook vaak heb.

Overigens is het niet 'irriteren aan' maar 'ergeren aan' of gewoon 'het irriteert me'.

Verdorie, dat is wel een correctie waard

Het gaat mij er trouwens niet om dat een woord koste wat het kost niet herhaald mag worden, maar als bijvoorbeeld een uitdrukking twee keer achter elkaar wordt gebruikt dan vind ik dat van armoede getuigen.

In het geval van 3x koffer per alinea, bij Grunberg vind ik de herhalingen vaak heel drammerig overkomen, en dus wat kinderlijk.

Zelden zo eens geweest met RealTom. Natuurlijk, aan gezochte metaforen of gekunstelde zinnen heeft niemand iets, maar Grunbergs proza begint zo sober te worden dat het koud overkomt. Hij lijkt zo bezig met de plot en het engagement, dat er steeds minder levende wezen in zijn verhalen rondlopen. Het is kernachtigheid tot het bot, bij niemand lijkt werkelijk bloed door de aderen te stromen, en dat is natuurlijk geen goede zaak: ik merkte gaandeweg dat het verhaal me een beetje gestolen kon worden wat er allemaal gebeurde.

Ja die herhalingen zijn een beetje een storend stijltrucje geworden vind ik, ook die totaal nodeloze vergelijkingen :

Ze was perfect, zoals een ontwerp perfect kon zijn. (De hoofdpersoon is een architect. Dus dan is 't reuze logisch dat je alles met ontwerpen gaat vergelijkingen).

Dat soort zinnetjes. Je moet er van houden, zoals je van een pantoffel kan houden.
't is wel herkenbaar, zoals een vlek op je pantoffel ook herkenbaar kan zijn.

Leuk gesprek over z'n stijl bij de taalstaat

Ben het eens met thomsi50 dat de persongaes wel heel afstandelijk zijn neergezet. Maar dat past zoals Trevisor zegt ook wel bij de toon van het boek. Grunberg laat mooi zien hoe Sam in de problemen verzeild raakt. Het is knap om te lezen hoe Grunberg 'de dubbelzijdigheid' op veel niveaus aan bod laat komen en hoe Grunberg toch steeds speelt met de scheidslijn tussen het centrum en de rest, tussen het westen en daarbuiten.

Het boek komt wat traag op gang met ietwat geforceerde achtergrondinformatie, maar greep me vervolgens - ondanks dat het geen wereldplot is - bij de strot en liet niet meer los. Boeiende thema's worden er aangehaald, alles op een prettige, efficiënte manier omschreven: de groeiende machteloosheid van een onschuldige, naïeve jongeman die overgeleverd raakt aan allerlei externe, ongrijpbare krachten, wat is veiligheid, wat is schuld, wat is waarheid/wat niet, wie vertrouw je/wie niet en de westerse vs. de oosterse manier van denken.

Grunberg is een uniek verteller. Zijn taal en stijl zijn voor mij onweerstaanbaar. Dat heeft volgens mij veel te maken met wat in het interview gezegd wordt waarnaar Hando hierboven verwijst (taalstaat): Grunberg schrijft doorgaans vanuit de perceptie van de personages, niet van daarbuiten. En dat verklaart volgens mij ook sommige bovenstaande opmerkingen i.v.m. koelheid of 'bloedeloosheid': Sam is een architect, die, in tegenstelling tot zijn compagnon Dave, dan ook nog eens uitgesproken bereken(en)d en rationeel is aangelegd. Zo worden de dingen dan ook beschreven. Je ziet wat Sam ziet, en op de manier waarop hij het ziet. En toch is het geen ik-roman, zodat de hoofdfiguur tegelijk ook wordt overstegen. Het resultaat is bijzonder.

Prima Grunberg, hoewel dit eerder een grootse roman lijkt die fors is ingekort tot op de basis dan een kort verhaal. Er zitten nogal wat plotlijnen en ideeën in die uiteindelijk onnodig lijken en een soort verbreding en verdieping moeten geven maar waar uiteindelijk ook niets functioneel binnen het boek gebeurt.
Het stoort niet, maar ik denk wel dat dit boek beter had kunnen zijn. Maar binnen hetgeen dit werk is, is het prima. Doordat dit is afgebroken tot op het bot leest dit als een trein en vooral de momenten zelf beleef je als lezer mee door het kale taalgebruik waardoor de inhoud beter overkomt. Omgekeerd is de uitdieping van de hoofdpersoon te weinig waardoor ik met zijn naïviteit niet kon meegaan en dat voelde dus te gescript allemaal. Ook is hij volstrekt apathisch waardoor je als kijker op een afstandje blijft omdat je de hoofdpersoon niet begrijpt. Maar wel een vermakelijk tussendoortje. 3,5*.