Arrow of God - Chinua Achebe (1964)

Knap boek weer van Achebe. We zullen het maar de schaduw-kwartaalkeuze noemen (zie het forumtopic). De manier van vertellen is echt anders dan in Westerse literatuur. Want hoewel het verhaal draait om één persoon, Ezeulu (hogepriester van de God Ulu die in zes Afrikaanse dorpen aanbeden wordt), is er geen dwingend narratief maar volgen we de dorpsbewoner die op dat moment een rol speelt in de geschiedenis. Dit is tegelijk kracht en zwakte, want vooral in het begin van Pijl van God komt het nog wat rommelig over en ook is het lastig om de verschillende figuren te herkennen. Net als in het andere boek van Achebe dat ik las komt de orale traditie sterk naar voren, zowel in de samenkomsten van diverse oudsten en de uitwisselingen van redevoeringen die dan volgen, als in de zegswijzen die in een schier oneindige stroom worden rondgestrooid. Ik moet wel zeggen dat deze roman me iets minder pakte dan Termietenheuvels in de savanne. Behalve dan aan het einde, want de ontknoping is prachtig en triest. Ezeulu, de pijl van God, richt ongewild door zijn morele onkreukbaarheid zijn eigen zoon, traditie en de God die hij diende, te gronde. Dit slot tilt het boek nog bijna naar de vier sterren (rationeel is dat het zeker ook waard). Mijn interesse in Chinue Achebe blijft onverminderd groot. Ik durf hem al wel de Gabriel Garcia Marquez van Afrika te noemen.

Helemaal mee eens. Ik dacht dat ik wel wat gewend was qua aantallen personages, maar dit was wel errrrg veel. Wat mij betreft ook het enige minpuntje van dit boek.
Helemaal niet mee eens Als hij moreel onkreukbaar was zou hij niet zijn eigen volk willen uithongeren en de oogst laten mislukken. Want dat is moraliteit. Naar mijn idee was het bij hem meer een kwestie van religieus fundamentalisme in combinatie met een gekrenkt ego, een ego zo groot als heel Igboland. Vond het sowieso een beetje een druiloor, die Ezeulu.

Dat laatste is ook wel in overeenstemming met de andere hoofdpersonen uit Achebe's Afrikaanse trilogie. Ook Okwonkwo senior (in Things Fall Apart) en Okwonkwo junior (n No Longer at Ease) zijn zwakke antihelden. Daarbij denkt senior dat je alles kunt oplossen door geweld en gelooft junior dat de belastingdienst je huis voorbij rijdt als je maar lang genoeg je adem inhoudt. De bijpersonages zijn in alle 3 de romans veel sympathieker en empatischer. Zoals in Arrow of God Akubue en John Nwodika. Ezeulu heeft wel de presence van een echte held maar in zijn daden is hij wat mij betreft een enorme sufferd.

Haha, dutch2.0 en eRCee raken weer eens in een discussie over moraliteit verzeild. Wel, het is duidelijk dat de opstelling van Ezeulu desastreus is, alleen is het volgens mij zo dat hij niet uit eigenbelang handelt maar echt het beste voor heeft met zijn volk, namelijk door Ulu zo goed mogelijk te dienen. Dat is ook de reden dat hij de oppositionele krachten probeert te vernietigen. Om Ezeulu goed te begrijpen is de aanloop van groot belang; hij is immers de enige die zich krachtig verzet tegen de oorlogsoproep van degenen die uit zijn op financieel gewin.

Het schrijnende is overigens dat de Engelse machthebbers zonder dat ze het doorhebben een beslissende rol spelen doordat ze de gebruiken van de Afrikanen niet kennen en hier ook geen rekening mee houden.

Dat is al net zo'n oude traditie als het boek van het kwartaal, dus die moeten we er ook maar in houden.
Dat heb ik heel anders gelezen. Hij was zelf de geestelijke machthebber, de grootste voorstander van oorlog was zijn grote (wereldijke) concurrent. Die zou nog veel rijker zijn geworden bij een succesvol verlopen oorlog, en dus machtiger.

Om Ezeulu goed te begrijpen, moet je vooral op zijn dagelijks leven letten. Een beetje met zijn vriendjes in zijn hut zitten te kwebbelen en drinken, bediend worden door zijn vrouw en kinderen (met wie hij omgaat als een familietiran). En het enige wat hij in het leven moet doen is een lel op zijn gong geven als hij de nieuwe maan ziet verschijnen. En heeft hij deze ere-functie te danken aan eigen verdiensten? Welnee, hij is alleen maar afstammeling van een oud geslacht van priesters.

Daarom vind ik deze roman ook zo verrassend actueel. Ezeulu doet me sterk denken aan sommige macho-mannetjes die tegenwoordig grote delen van de wereld besturen. En waarvan het me niks zou verbazen als die ook zonder probleem hun eigen volk lieten verhongeren.
En dat ben ik weer helemaal met je eens.

Mijn idee was dat dit voor alle 'gearriveerde' mannen geldt, met andere woorden dat het een normale levenshouding is in die gemeenschap.

Op zich heb je gelijk, in die zin dat het hier om een extreem patriarchale maatschappij gaat. Maar ik had wel het idee (en nog iets sterker in Things Fall Apart) dat die andere kerels wat empatischer zijn en ook nog weleens de handen uit de mouwen steken. In Things Fall Apart (die misschien nog ietsjes beter is dan deze, en vooral exotischer) had je ook een hoofdpersoon die veel dominanter was dan de rest van de stam.

Het is denk ik vooral Ezeulu's houding die me zo tegen staat. Hij heeft zelf nooit wat hoeven doen voor zijn positie, maar intussen heeft ie een uitstraling alsof hij God zelve is en dat dit ook nog eens zijn eigen verdienste is.

Vergelijkbaar met Things Fall Apart (waar het onderdeel van een trilogie mee vormt), maar minder rechtlijnig van opzet. Het perspectief van de blanke kolonisator is hier sterker aanwezig. In feite is de structuur zo, dat een stampriester wordt gespiegeld aan een kapitein aan Britse zijde. Beiden machthebbers in relatieve zin, want hun machtsbasis brokkelt af als gevolg van interne perikelen. Het boeiende is dat waar je in zo’n koloniale geschiedenis overzichtelijke clashes van Britten met inheemse stammen zou verwachten, strijd toch vooral binnen eigen gelederen plaatsvindt. Zo’n koloniale geschiedenis is veel diffuser, getekend door intern gekissebis, misverstanden en toevalligheden, lijkt Achebe te zeggen. Er is zelfs plaats voor een zekere band tussen mannen als Ezeulu en Captain Winterbottom. Arrow of God is weer een rijk werk, met o.a. veel aandacht voor man-vrouwverhoudingen, generatieverschillen, tradities en religie.