Bloodlands: Europe between Hitler and Stalin - Timothy Snyder (2010)

Bloedlanden, het relaas over de MOE landen voor en tijdens de tweede wereldoorlog. Ik kan je verzekeren, dit boek wordt geen pretje. Integendeel, dit is het meest vreselijke boek wat ik sinds tijden gelezen heb. Het is een kruising tussen " Berichten uit Kolyma" van Sjalamov, "Nacht" van Hilsenrath. Toch is het een boek wat een ieder die een redelijk objectief beeld over deze midden en oost europese landen wil hebben moet lezen. Dit boek doet je anders denken over mensen die vanuit die landen dienst namen bij de ss. Dit boek geeft je een blik in de keuken van de medogenloze punktlichkeit die door Hitler Duitsland werd betracht. Ik wens u allen veel sterkte en hoop op een snelle terugkeer van uw nachtrust.

God vergeef ons

Dit is werkelijk een weergaloos boek en een heel belangrijke studie. In Nederland hebben we nog wel eens de neiging de Tweede Wereldoorlog te zien als 'de Duitsers bezette Nederland en andere West-Europese landen en o ja in Oost-Europa was ook oorlog'. Ons beeld van de Holocaust is Auschwitz.

Snyder brengt de werkelijke horror van de periode 1933-1945 (en eigenlijk nog verder, tot 1953: de dood van Stalin) in beeld. Zijn these is dat de Bloedlanden (Polen, Wit-Rusland, Oekraine en de Baltische Staten) onnoemelijk geleden hebben onder de de respectievelijke bezetting door de Sovjet-Unie, daarna door het Derde Rijk en weer later door de Sovjets. Hij spitst zich daarbij toe op massamoorden en niet op door militair treffen gesneuvelde militairen of burgers. Van de Holodomor, collectivisatie en terreur van Stalin naar de Einsatzgruppen en doodskampen van Hitler. Hij komt op een gruwelijk cijfer van 14 miljoen doden als gevolg van ingecalculeerde moord door beslissingen genomen aan de beleidstafels bij de sovjets en nazi's.

Zijn oproep in de conclusie (getiteld: 'Menselijkheid') is een wijze les:


Ik heb dit boek in de Nederlandse vertaling gelezen. Dat was helaas niet altijd een succes te noemen. Sommige zinnen rammelden echt een beetje. Dat had toch beter gekund!
Tot slot zou de lezer ook gebaat zijn bij een soort schematisch of chronologisch overzicht van de belangrijkste massamoorden. Er worden in de loop van dit boek zoveel moorden, plaatsen en cijfers genoemd dat daardoor het overzicht soms ontbreekt. Ik kan me voorstellen dat het enigzins cru of morbide is, maar een schematisch overzicht van de belangrijkste moorden met daarbij aantallen zou meer rust en overzicht creëren.

In de jaren 1933-1945 werd Midden-Europa de speelbal van de Sovjets en de nazi's. Samen vermoorden deze regimes in de 'bloedlanden' meer dan 14 miljoen mensen.

Het moorden begon met een politieke hongersnood in Oekraïne en ging over in de Grote Terreur. In 1939 vielen beide landen Polen binnen, waarmee de Tweede Wereldoorlog begon. Beide utopieën provoceerden elkaar om steeds grotere misdaden te plegen.

Nadat de Tweede Wereldoorlog beëindigd werd, verdween het oosten van Polen achter het Ijzeren Gordijn. Daarmee verdwenen ook de vernietigingskampen (niet hetzelfde als concentratiekampen) Chełmno, Bełżec, Sobibór, en Treblinka uit ons historisch beeld.

De geschiedenis en de doden worden ook vandaag nog ingezet op het politieke speelveld. Cijfers zijn niet neutraal. Een boek als dit, dat verheldert en nuanceert, is daarom meer dan ooit nodig.