A Prayer for Owen Meany - John Irving (1989)

‘A Prayer for Owen Meany’ is misschien wel het enige boek dat ik ooit gelezen heb dat kan terugvallen op een dergelijke briljante, uitgebalanceerde structuur. Irving begint zijn vertelling anekdotisch, wat een gezellige en authentieke sfeer oproept van het Amerika jaren ‘50. De opkomst van de televisie, het begin van het Vietnam conflict, het zijn gebeurtenissen die deze generatie getekend hebben. Meteen is er een bepaalde sympathie aanwezig voor deze jongeren, meer in het bijzonder voor Owen Meany, het kleine wonderpersonage dat steeds meer tot de verbeelding gaat spreken.
Eenmaal halverwege legt Irving echter nog iets extra in de roman, een bepaalde persoonlijke toets die een maatschappij-kritische dimensie toevoegt. Dan wordt het pas echt interessant: ‘Bidden wij voor Owen Meany’ leest niet alleen meer als een kroniek van een buitengewoon personage, maar tevens als een innig portret over hoe het is om tegelijk eenzaam, christen en Amerikaan te zijn – in die ondragelijke volgorde. Ook de politieke betrokkenheid van Irving is een onmiskenbare kwaliteit van dit boek, omdat het tijdskader op die manier oneindig veel realistischer wordt. ‘A Prayer for Owen Meany’ behelst uiteindelijk een hele generatie aan individuen, waar Irving met een bepaalde vertedering mee “afrekent”.

En daarin gaat dan ook de grote kracht schuil van ‘Bidden wij voor Owen Meany’: Irving is tegelijk een rasverteller en een historicus, een poëet en een grapjas. De sfeer waarin dit boek baadt zorgt constant voor een glimlach, maar een tragische ondertoon sluimert voortdurend onder het oppervlak en barst uiteindelijk open in een zonder meer verpletterende finale. De omstandigheden hebben iets onafwendbaars, zoals ook Owen Meany de situatie beleeft, en toch wil de lezer de afloop (nog) niet onder ogen zien. Pas als de ik-figuur (John Wheelright) het wonder erkent, moet ook de lezer zwichten. Irving lijkt niet zomaar te vertellen, hij tòònt het ook gewoon - alleen diegenen die hun ogen stijf dichtknijpen ontkomen eraan.

De grote vertelkunst is slechts weinigen gegeven; Irving mag zich tot de gelukkigen rekenen. Het aanvankelijk zorgeloze ‘A Prayer for Owen Meany’ laat uiteindelijk een enorm zware indruk na - je zou er zelf haast bijna van gaan geloven. Ronduit verbijsterende literatuur.
4*

Mijn vierde boek van John Irving viel in eerste instantie een tikkeltje tegen, maar, zo een paar dagen na het uitlezen ervan, ervaar ik toch weer de magie die de schrijver zo kenmerkt. Het is zo typisch John Irving allemaal. Dat compleet krankzinnige universum dat juist door zijn absurditeit een hele generatie kenmerkt. Dat constante spel tussen geloof en rationaliteit, fantasie en werkelijkheid. En dan die intelligente doch compleet krankzinnige metaforen als de armadillo, het kerstspel en de paspop. Het had wel een slag compacter gemogen, want er zitten ook veel passages tussen die net iets te lang doorgaan. Maar toch...John Irving op z'n best! Een sublieme ode aan de religieuze twijfelaar en tegelijkertijd een pamflet tegen een oorlog die nooit gevoerd had mogen worden.

Het duurde even om in het verhaal te komen, maar eenmaal op gang was het erg de moeite waard. Irving schrijft redelijk vlot, maar heeft ook een erg solide schrijfstijl die me weliswaar aanspreekt, maar waardoor ik er - paradoxaal genoeg - niet zo snel doorheen lees. Het nostalgische (met name het opgroeien in de jaren '50) spreekt me erg aan, en daarmee wist Irving mij het meest te boeien.

Mijn aandacht verslapte echter bij de passages waar John kritisch naar de regering Reagan keek. Ik vond 'm daar een beetje zuur overkomen. (Wat misschien juist de bedoeling is.) Bovendien merkte ik dat ik het boek langer in de kast liet liggen als er erg veel over religie werd verteld - op het begin, maar ook tegen het einde. Dit is slechts een kwestie van smaak overigens - ik ben niet geheel thuis in de Amerikaanse politiek van vóór de jaren '90 en de verschillende religies (congregationalisten, episcopalen e.d.).

Desondanks ben ik zeer onder de indruk van dit boek. Ik heb gelachen om de absurde situaties (het kerstspel was, hoewel iets té uitgesponnen, erg vermakelijk) en de opmerkingen van Meany (op het moment dat hij zijn ouders terecht wees en die mooie opmerking die hij tegen Mrs. Lish maakte bijvoorbeeld). Bij vlagen wist Irving me ook te ontroeren - het voorval bij de put is een mooi voorbeeld, maar zeker ook het slot maakt een verpletterende indruk. Mooi hoe alles dan bij elkaar komt. 4*