En Tid for Alt - Karl Ove Knausgård (2004)

Zo'n onbekende roman waar ik op stuitte in de bibliotheek. Ik ga er vanavond maar aan beginnen. Hoop stiekem op een Ontdekking van de Hemel-achtige exploratie naar het Goddelijke ofzo.

Fascinerende kijk op zaken die in de bijbel weggedrukt zijn. Wat is de status van engelen in het grotere plaatje der dingen? Hoe moet Kain zich gevoeld hebben toen hij Abel vermoordde? Hoe zouden de mensen destijds de zondvloed ervaren kunnen hebben? Dit alles is ingebed in de verhaallijn van een Italiaanse wetenschapper die probeert om zijn eigen zintuigelijke waarneming m.b.t. engelen te koppelen aan een wetenschappelijke theorievorming.

Hoe interessant het ook allemaal klinkt; Knausgård weet het niet 574 pagina's lang boeiend te houden. Het is simpelweg teveel van het goede, zonder een kader waarbinnen al die aspecten tot een daverende climax komen. Vergelijk het met Ontdekking van de Hemel, maar dan zonder de memorabele karakters en het spannende verhaal. Na een bepaald punt kunnen zelfs de schokkende onthullingen als de dood van God en de nieuwe rol van de engelen niet meer ertoe leiden dat de spanning erin blijft. Het duurt maar en het duurt maar. En dan eindigt het hoogst bevreemdend wanneer het hele verhaal een staartje krijgt in het heden en een fictieve ik-figuur worstelt met zijn eigen zintuigelijke perceptie van de wereld, en dus eigenlijk de religie uit beeld raakt en de innerlijke worsteling van de mens als een vulkaan uitbarst. Geniaal gevonden, maar toch ook wel een anti-climax.

Het is echter overduidelijk dat Knausgård de soort schrijver is die op zoek gaat naar de grenzen van datgene wat je met taal kunt doen. Hij creeert in deze roman een wetenschappelijk ogende tekst die uiteindelijk volledig uit zijn fantasie is ontsproten, maar waarbij je tijdens het lezen het idee hebt dat het een gegronde basis heeft. Ik heb zelfs even moeten checken of de figuur Antinous Bellori niet daadwerkelijk bestaan heeft. De uitstapjes naar meer conventionele fictie- met name in hoe hij de bijbelverhalen ''tot leven brengt'' - zijn meteen ook de zwakke kanten van de roman. Ze zijn niet zo beeldend beschreven dat je daadwerkelijk mee wordt genomen in de wereld die het wil schetsen. Desalniettemin maakt deze roman mij zeer benieuwd naar zijn Min Kamp-reeks, waarin de schrijver zijn eigen problematische jeugd vangt in +/- 3000 bladzijdes.

Ben hier nu in bezig, en wat ik me pas op driekwart van het boek realiseerde is dat de oorspronkelijke titel helemaal niet naar engelen verwijst, zoals de Nederlandse vertaling wel doet. 'Een tijd voor alles' (of 'voor alles een tijd') staat er letterlijk (en dat lijkt me een parafrasering van het bijbelboek Prediker).
Het boek gaat opvallend weinig over engelen namelijk, ik vrees toch dat de uitgevers vooral commerciele belangen hebben laten doorwegen bij de titelkeuze. (Er komt nog eens een tijd dat Schindler's lijst wordt heruitgegeven als 'De man die 2000 joden uit Auschwitz redde' ofzo, maar dat terzijde.)

Bwoah, over langzaam gesproken zeg, Knausgård is niet bepaald van het opschieten. Een 'veeleisend verhaal' noemt The Guardian het, je zou ook kunnen zeggen dat het zo weinig interessant is dat je er maar met moeite doorheen komt.

Maar goed, om bij het begin te beginnen: dat is veelbelovend. De introductie suggereert inderdaad een groots verhaal over engelen en het hogere, maar dat verzandt al snel. Vanaf pagina 60 komt Knausgard eerst met een uitgebreide hervertelling van het verhaal van Kain en Abel op de proppen, dat 100 pagina's duurt (de omvang van een novelle dus), en direct aansluitend schotelt hij de lezer ruim 200 pagina's (een roman op zichzelf) voor over Noach en diens zus. Deze gedeeltes zouden als los verhaal nog wel aardig zijn (hoewel het nergens bijzonder wordt) maar in het grotere geheel van het boek bekroop me vooral het gevoel waar dit allemaal in vredesnaam op moest slaan. Daarna komen de geschiedenissen van Ezechiël en Lot nog voorbij, waarna Knausgård wat meer terugkomt bij de rode draad, de theorieën over engelen zoals die worden ontwikkeld door ene Antonious Bellori. In de laatste 50 pagina's, waarin we moeten geloven dat meeuwen de verschijningsvormen zijn geworden van engelen, komt dan ineens het ik-perspectief om de hoek kijken en bevinden we ons met ene Henrik Vankel op een verlaten eilandje. Waarna het boek ophoudt.

Tsja. Het gaat volgens mij om einzelgängers, of eigenlijk halve verstotenen, met als verbindend element engelen. Maar meer kan ik er niet van maken. Er is geen overkoepelend idee, geen inhoudelijke conceptie, geen grootse theorie (de zaken die over engelen worden gezegd zijn slechts flauwiteiten). Erger is echter dat de losse elementen van de roman losse elementen blijven, dat het overkomt als een bij elkaar geveegd zooitje en dat je nergens het gevoel hebt dat Knausgård echt weet waar hij mee bezig is. En tenslotte is de schrijfstijl onopvallend, of zelfs vrij saai.

Naast langzaam valt dit engelenboek dus gewoon tegen. Ik begreep al dat de 'Min Kamp'-serie ook erg langdradig is, dus vrees er een beetje voor, maar zal toch nog eens een van die delen proberen. Vooralsnog ben ik niet overtuigd van de schrijverskwaliteiten van Karl Ove Knausgård.

Mijn Strijd vind ik tot nu toe (na twee delen) vooral langdradig in de zin van 'uitgesponnen' en uitgebreid, saai is het voor mij niet. In Liefde uit die reeks beschrijft hij ook (deels) het schrijfproces van Engelen vallen langzaam; hij had een lange periode met veel aanzetten en weinig succes, las wel enorm veel informatie in allerlei richtingen en op een gegeven moment is hij heel productief geworden. Vijf pagina's per dag. Dus ik kan me met die informatie wel indenken dat het resultaat ongeveer zo is als jij in je voorlaatste alinea omschrijft.

Voorlopig ben ik fan van Mijn Strijd en dus ook van Knausgard omdat ik de manier waarop hij zichzelf en zijn omgeving probeert te doorgronden erg waardeer, maar of ik ook aan Engelen vallen langzaam zal beginnen, dat valt nog te bezien.