Dolen door Doolaard, deel 2
In 1934 verschijnen twee boeken over de Oriënt-Express; naast een van Agathe Christies bekendste werken een wat minder bekend werk uit de pen des Doolaards.
Doolaard koos zijn pseudoniem goed: dolen lag erg in zijn aard. Hij heeft heel wat afgezworven in de twintiger en dertiger jaren, en dat levert doorgaans interessante thema's op in zijn werk. Keken we eerder mee naar het roerige druivenplukkersbestaan in 'De Druivenplukkers', nu gaan we op naar Macedonië! Pardon, heden ten dage Noord-Macedonië genaamd, maar toentertijd heette het dus zo. Een land dat ik alleen maar ken als "FYR of Macedonia" ten tijde van het Songfestival en heel af en toe als genoemd vakantieland; hoog tijd dus om eens wat te lezen en te leren over dit interessante land, alsmede meerdere voormalig-Joegoslavische landen.
Het is zeer begrijpelijk dat A. vanwege dit en andere werken (als 'De Bruiloft der Zeven Zigeuners', welke deel drie zal vormen) zulke bekendheid genoot, en zelfs een soort heldenstatus verwierf onder de Macedoniërs: hij schreef immers over hun vrijheidsstrijden in dit boek: eerst die met het Ottomaanse Rijk, dan met onderdrukkers uit andere omringende landen, als andere voormalig-Joegoslavische landen en Bulgarije.
Ik was, en ben, niet zo bekend met de strijden die het Macedonische volk moest leveren. Ik schrijf "en ben" erbij, want het boek is daarin ook niet zo verlichtend voor me geweest. Let wel: Ik verwachtte dan ook geen informatief werk over de oorlogen; het is juist, zeker op het eerste oog, interessant om een strijd mee te maken vanuit het perspectief van personen die op enigerlei wijze in de strijd verwikkeld zijn geraakt; hetzij als soldaat in de strijd, hetzij als degenen die thuis moesten blijven. Personen van verschillende zijden in de strijd komen aan bod, dus het is, zeker wat de tweede besproken strijd betreft, een niet al te eenzijdig werk. De lezer krijgt dan ook interessante inkijken in de hoofden van vooral de Macedonische strijders; dit weet echter niet altijd even lang te blijven boeien. Het boek is namelijk wel erg gefixeerd op de strijd an sich, en niet zozeer op andere zaken des levens: het gaat almaar over de strijd om het land Macedonië, en het Macedonische volk. Het gaat dus wel erg veel over... Macedonië. Haast elke gedachtegang, elke geuite emotie, valt in maximaal twee stappen terug te voeren op de vrijheidsstrijd. Elke zoveel zinnen wordt het wel genoemd; er gaat haast geen pagina voorbij of er wordt aandacht aan gegeven. Ik snap zeer goed dat in tijden van strijd personages zich heel erg bezig houden met voornoemde strijd, maar het moet ook wel als boek boeiend blijven voor de lezers.
Daarnaast komen vaak zaken als eerwraak (net als in het eerdere werk dat ik van A. las), het belang van familiebanden en vooral de positie van de vrouw daarin, evenals andere normen en waarden aan bod die kennelijk in die tijd op die plaats erg belangrijk waren; dit zorgt wederom voor een minder groot inlevingsvermogen ten aanzien van de personages.
Ik weet, nu ik het zo overlees, vooral negatieve dingen over dit boek te schrijven. Dat kan een vertekend beeld geven, want het was op heel veel plaatsen zeker wel boeiend, en interessant. Het voelde alleen vaak alsof dit boek haast geschreven was voor de Macedoniër; en dat zou in zekere zin ook best kunnen: ik vermoed dat Den Doolaard, toen hij daar was, veel over de toen recentelijk geleverde strijd gehoord heeft, zich erg verwant voelde met het volk aldaar, en dat erg graag goed wilde verwerken in dit boek: de dichtheid van de "strijd-sympathieën" was dan ook erg hoog. Het was zeer zeker interessant om daarover te lezen; maar ik voelde me dan misschien net niet Macedoniër genoeg om me volledig in te leven in, alsmede mee te leven met de personages.
De stijl van Den Doolaard sprak me overigens wederom aan: mooie beschrijvingen van de, naar ik las, prachtige omgevingen in Macedonië en omstreken in compacte vorm, in een fijn taalgebruik.