menu

De Oliekoning: Hugo Chávez en de Beloftes van Zijn Latijns-Amerikaanse Revolutie - Edwin Koopman (2010)

mijn stem
4,00 (2)
2 stemmen

Nederlands
Politiek

218 pagina's
Eerste druk: Podium, Amsterdam (Nederland)

Twintig jaar na de val van de Berlijnse Muur is Venezuela het toneel van een heuse socialistische revolutie. Hugo Chávez belooft miljoenen armen een nieuwe heilstaat. Met miljardenwinsten uit de olie trekt hij het volk uit de misre door gratis onderwijs, goedkoop voedsel en Cubaanse artsen. De mediagenieke, autoritaire dwarsligger scheldt op de rijken en de Amerikanen, dweept met Castro en Khadaffi, laat zich inspireren door islamitische rebellen, wapent zich tegen een invasie vanuit Curaá§ao en wil tot minimaal 2021 aan de macht blijven. In "De oliekoning" schetst Edwin Koopman een ontnuchterend portret van een gespleten land. Wat begon als een zoektocht naar de wortels van een Latijns-Amerikaanse revolutie, werd een persoonlijk verslag over macht, idealen, haat, hartstocht en teleurstelling.

zoeken in:
avatar van Raspoetin
4,5
De ‘valse’ beloftes van Hugo Chávez

De Venezolaanse president Hugo Chávez kan worden gerekend tot één van de meest kleurrijke leiders van de moderne tijd die ervoor heeft gezorgd dat Venezuela als natie op het wereldtoneel is getreden. Tevens is Chávez van invloed geweest voor een linkse omwenteling in andere Latijns-Amerikaanse landen. Deze landen zetten zich af tegen de neo-liberale politiek die wordt gedomineerd door de Amerikaanse regering, de Wereldbank en het IMF. In het zeer interessante boek De oliekoning vertelt Latijns-Amerika correspondent Edwin Koopman over de opkomst van Hugo Chávez als president, zijn Bolivariaanse revolutie en het streven van Chávez om als de ideologische troonopvolger van Fidel Castro op te treden. Wie is Hugo Chávez, is hij werkelijk een verbetering voor Venezuela ten opzichte van zijn voorgangers en bestrijdt hij de armoede en de corruptie? Koopman laat zowel voor- als tegenstanders van Chávez aan het woord. Het boek is een persoonlijk verslag van een twaalftal bezoeken aan Venezuela en Curaçao tussen 1999 en 2011.

Het presidentschap
De politieke carrière van Hugo Chávez begint na de mislukte staatsgreep tegen de toenmalige regering van Venezuela op 4 februari 1992. Chávez was nog luitenant-kolonel van het Venezolaanse leger en was één van de beramers van deze staatsgreep. Via de televisie kondigt hij de mislukking aan en maant zijn soldaten dat verder strijden geen zin heeft. Dit korte televisie-optreden maakt van Chávez een bekendheid, die tevergeefs heeft geprobeerd om de gehate corrupte Venezolaanse regering ten val te brengen. Na een gevangenisstraf wordt Chávez in 1994 gratie verleend en hij maakt daarna een zegetocht door het land. Hij is zo populair dat hij zich voorbereidt op de komende presidentsverkiezingen. Eind 1998 wordt Hugo Chávez verkozen tot president van Venezuela. Hugo Chávez verschilt opzienbarend van eerder gekozen leiders in Venezuela. Hij is benaderbaar en zoekt actief contact met de mensen. Hij is geen onbereikbare president van de traditionele blanke elite in een ivoren toren. Hij heeft net als zijn aanhang de armoede aan den lijve ondervonden en heeft een getinte huidskleur. Het volk behandelt hij alsof het zijn eigen familie is en spreekt met hen de taal van de straat, zoals via zijn wekelijkse televisieshow ¡Hola presidente!

Met de hulp van zijn kiezers wordt er een nieuwe grondwet geschreven en laat Chávez deze uitvoerig drukken en verspreiden onder de bevolking. Het gevolg is dat de grondwet uitvoerig door de Venezolanen wordt gelezen en bestudeerd. Op straat worden levendige discussies over de grondwet gehouden. Chávez maakt de Venezolanen enthousiast voor de democratie en schrijft vele verkiezingen en referenda uit, die hij allemaal wint tot hij in december 2005 zelfs een heel parlement met louter vertrouwelingen heeft.

Volgens Koopman is Chávez een ‘caudillo’: een autoritaire leider in de Latijns-Amerikaanse traditie met een militaire achtergrond. Caudillos zijn sterk nationalistisch en geloven in een sterke staat die de massa meeneemt in de vaart der volkeren. Dit wordt vaak omschreven als een populistische dictatuur. Een voorbeeld van de meest bekende caudillo is Fidel Castro; verder zijn er de minder bekende Mexicaanse generaal Lázaro Cárdenas, de Braziliaanse generaal Getúlio Vargas en de Argentijnse kolonel Juan Perón. Tijdgenoten uit Europa waren Francisco Franco uit Spanje en de Italiaanse fascistenleider Benito Mussolini. Koopman citeert historicus Maarten van Rossem die een perfecte beschrijving gaf van het populisme van Hugo Chávez:

‘Populistische bewegingen claimen dat er zoiets is als een homogeen organisch volk. Dat volk is verdeeld over allerlei partijen dankzij de gemene, satanische strategie van de elites die het volk uit elkaar spelen. Maar in werkelijkheid vormt dat volk een eenheid. Bovendien heeft dat volk ook een politieke wil en die is ook kenbaar. En degene die deze wil kent, dat is de charismatische leider. De leider is een essentiële figuur omdat hij langs een soort van instinctieve weg weet wat het volk werkelijk wil. Daarmee wordt hij een soort verlosser en krijgt zijn leiderschap een semireligieuze tint.’

De Bolivariaanse revolutie
De inspirator van de missie van Hugo Chávez is de negentiende eeuwse bevrijder Simón Bolivar. Bolivar bevrijdde het nooderlijke deel van Latijns-Amerika van het Spaanse juk, wat nu het huidige Panama, Colombia, Ecuador, Bolivia, Peru en Venezuela is. Chávez noemt zijn socialistische missie steevast de Bolivariaanse revolutie en beweert zelfs dat Bolivar in feite socialist was. Chávez ziet zijn revolutie tegen armoede en corruptie als een opstand van de armen tegen de rijken, net zoals de opstand van Bolivar tegen de Spanjaarden. Hij stuurt militairen en Cubaanse artsen de arme wijken van Venezuela in, zodat de armen voor het eerst in hun leven onderwijs en medische aandacht krijgen. Opmerkelijk is dat hij de naam van de natie naar de ‘Bolivariaanse Republiek Venezuela’ en het wapen van de nationale vlag van Venezuela verandert; en hij zorgt ervoor dat Venezuela een unieke tijdzone krijgt die compleet afwijkt van de rest van het Latijns-Amerikaanse continent. Met dit laatste beoogt Chávez dat meer mensen eerder opstaan als het vroeger licht is. Daardoor zouden mensen beter presteren en zouden kinderen het op school beter gaan doen.

Koopman beaamt dat hij steeds minder begrijpt wat de Bolivariaanse revolutie behelst naarmate hij er meer over te weten komt. Hij stuit op zoveel tegenstrijdigheden. Chávez neemt uitgesproken socialistische maatregelen, zoals landonteigening, nationalisering van de oliesector en andere strategische bedrijven. Banken worden verplicht microkredieten te verstrekken en leningen voor landbouwprojecten en sociale woningbouw. De grondwet schrijft voor dat privé-eigendom het algemeen belang moet dienen; wannneer dit niet gebeurt volgt er onteigening. Maar de mensen houden hun eigen huis, auto en televisie, er zijn privé-ondernemingen en particuliere banken.

Chávez en Venezuela hebben een tweeslachtige relatie met de Verenigde Staten. Terwijl beide landen elkaar in de haren vliegen, houdt achter de schermen het economische pact probleemloos stand. Venezuela blijft één van de belangrijkste leveranciers van olie aan de Verenigde Staten en steunt daarmee de Bolivariaanse revolutie. Ook in het dagelijks leven in Venezuela is er weinig haat te vinden tegen de Amerikanen. Honkbal en grote Amerikaanse auto’s blijven populair in Venezuela. Chávez scheldt op het kapitalisme en tegelijkertijd consumeren Venezuelanen als nooit tevoren. Opmerkelijk is hierbij de explosieve groei van borstimplantaten. In sommige kringen krijgen dochters op hun vijftiende verjaardag een borstvergroting van hun ouders cadeau.

De oppositie
Tegenover het enthousiasme voor Chávez bestaat ook felle weerstand tegen hem en dan vooral van de mensen die wat te verliezen hebben. De eerste groep tegenstanders zijn grootgrondbezitters, conservatieve militairen, grote ondernemers, mediatycoons en leden van de traditionele politieke partijen. Voorheen waren ze gewend hun belangen begunstigd te zien worden door de president, maar met Chávez aan de macht verandert dit en krijgen ze nul op rekest. De tweede groep zijn gematigde mensen die ook voorstanders waren van radicale veranderingen, maar teleurgesteld raakten in Chávez, omdat ze geen inspraak in deze veranderingen krijgen. Toch blijft de oppositie in Venezuela te verdeeld om Chávez op de politieke weg te bestrijden en het enige wat hen bindt is de vurige wens om Chávez weg te krijgen.

In april 2002 wordt een staatsgreep tegen Chávez gepleegd. Echter in twee dagen tijd wordt hij door zijn fanatieke aanhang (de chavistas) en leden van het leger bevrijd en teruggehaald. Dit alles gaat gepaard met een grote demonstratie die eerder op een heuse volksopstand tegen de coupplegers lijkt. Na de staatsgreep promoveert Chávez tientallen loyale topmilitairen om zo de protesten tegen zijn oppositie te bestrijden. Van kritische televisiestations worden de licenties ingetrokken en deze worden zo monddood gemaakt. Verder kan Chávez rekenen op zijn chavistas die in de arme wijken van Caracas leven. De chavistas fungeren als een politieke knokploeg om mensen die openlijk kritiek leveren op de president een pak rammel te geven.

Venezuela is het derde olieland ter wereld en olie vormt de levensader van de Venezolaanse economie. Hugo Chávez zorgt ervoor dat de olieprijs stijgt door de organisatie OPEC nieuw leven in te blazen en met deze olieproducerende landen een overeenkomst te sluiten om de olieproductie te beperken. Daarna gaat Chávez de strijd aan tegen het autonome Venezolaanse staatsoliebedrijf PDVSA om zo meer toegang te krijgen tot de olie-inkomsten.

Begin 2003 legt het oliebedrijf PDVSA als protest tegen de bemoeienis van Chávez de olieproductie enkele maanden plat door te gaan staken. Venezuela lijdt hierdoor grote economische schade. Deze staking wordt niet door de arbeiders geïnitieerd, maar door de directeuren van het oliebedrijf die Chávez weg willen hebben. Uiteindelijk breekt Chávez de staking door het stakende personeel te ontslaan, zijn eigen mensen op die posities te benoemen en zo de complete controle over het oliebedrijf en zijn inkomsten te vergaren.

De toekomst
In 2010 breekt er in Venezuela een energiecrisis uit door een gebrek aan regen. Hierdoor lopen de stuwmeren leeg en kan er geen stroom worden opgewekt. Chávez gaat besparen op energie waardoor de stroom in de steden met enige regelmaat uitvalt. Dit leidt tot felle protesten en zijn populariteit komt in het geding. Koopman is zeer verbaasd dat na twaalf jaar revolutie met de steun van de absolute meerderheid van de bevolking, zoveel macht en zoveel geld, en het besef dat het land toe was aan een grondige hervorming, Chávez het heeft nagelaten in de toekomst te investeren.

‘De enorme inkomsten hebben niet geleid tot ontwikkeling maar tot afhankelijkheid. Het volk is afhankelijk van de staat en de staat van voedselimporten en daarmee van de olie-inkomsten. In 2010 heeft Venezuela de hoogste inflatie van Latijns-Amerika en als enige land een krimpende economie. Chávez doet eigenlijk precies hetzelfde met het oliegeld als al zijn voorgangers: opmaken.’

In tegenstelling tot het eerste boek van Edwin Koopman, De ritselaars van Havana over het Cuba van Fidel Castro, lijkt Koopman in De oliekonging geen duidelijk standpunt te kunnen innemen ten opzichte van Hugo Chávez. Deels veroordeelt hij Chávez dat hij de grondstoffen verbruikt maar de inkomsten niet investeert in de ontwikkeling van het land op de lange termijn. Op een ander moment lijkt hij met bewondering te spreken over hoe Chávez probeert om de armoede te bestrijden en de arme bevolking een stem geeft.

Het onduidelijke standpunt van Koopman ten opzichte van Chávez blijkt ook uit het feit dat De oliekoning met twee verschillende ondertitels is gedrukt. Naast de ondertitel Hugo Chávez en de beloftes van zijn Latijns-Amerikaanse revolutie is het boek ook verschenen met de ondertitel Hugo Chávez en de valse beloftes van zijn Latijns-Amerikaanse revolutie. Is Chávez volgens Koopman een held die iedereen hoop geeft of toch een dictator die de bevolking voorliegt?

Van mijn blog.

Gast
geplaatst: vandaag om 23:31 uur

geplaatst: vandaag om 23:31 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.