The Brotherhood of the Grape - John Fante (1977)

De voorlaatste Fante, de werken die na Dreams of Bunker Hill verschenen, werden immers eerder geschreven. Fante zou het boek hebben afgewerkt door het te dicteren aan zijn vrouw aangezien hij het zicht verloor ten gevolge van diabetes...

Wat kon deze man toch heerlijk schrijven; weliswaar minder frivool en geinig dan Ask the Dust, maar nuchterder en over de hele lijn beter in balans, noem het volwassener zo u wil. Wederom zeer direct en eerlijk, zoals we van hem gewend zijn. Een boek van Fante heeft een beetje hetzelfde effect als de film Boyhood; alles komt gewoon voorbij en ergens onderweg haken je emoties zich vast en zit je mee op de trein voor een prachtige rit.

Het verhaal behandelt de taferelen bij de Italo-Amerikaanse familie Molise; zoon Henry gaat terug naar zijn geboortedorpje San Elmo om te voorkomen dat zijn ouders scheiden en belandt zo in een verhaal van ergernis, nostalgie en plichtsbesef. De rest leest u zelf maar.

Zo, dat is nog eens treffend verwoord (over het Boyhood-effect)! Precies hoe ik Boyhood heb ondergaan. Het maakt me hoe dan ook nieuwsgierig naar het werk van Fante.

Wat een overdonderend sterk eerste hoofdstuk. Prachtig geschreven introductie die me het boek in deed stromen. Pas op het einde, tijdens de laatste hoofdstukken, weet Fante dit niveau te benaderen, maar dit betekent niet dat de rest van het boek niet goed is. Een prachtige, rauwe weergave van de relatie tussen vader en zoon en een familie die aangetast is door de tand des tijds.

De passage waarin vader het ziekenhuis bed verlaat voor de dranktafel bij zijn vrienden, waardoor hij een keuze maakt tegen het leven, is één van de mooiste passages uit het boek.

Mijn derde boek van Fante en veruit de minste. Ik ben het eens met Theunis dat het begin heel sterk is: het eerste hoofdstuk start direct in de hoogste versnelling en er zit evenveel drama in als de meeste schrijvers in een heel boek gebruiken. Maar het probleem van De broederschap van de druif is dat dit niet blijft werken. De familie die Fante hier beschrijft is zo dysfunctioneel dat je er na een pagina of 80 wel genoeg van hebt, ik in elk geval. Verder vind ik het ook enerzijds een beetje rommelig (die hele miss Quinlan anekdote, waar slaat dat op?) en anderzijds een beetje simpel qua compositie. Het voelt als een autobiografisch boek en hoewel dat voor het hele oeuvre van John Fante wel in enige mate geldt, is hier de literaire aankleding niet goed genoeg om dat aspect te verhullen. Maar misschien heb ik meer met het alterego Bandini dan Molise, dat zou kunnen.

Hier nog even een fraai citaat over vader Molise, gemodeleerd naar vader Fante:

Hij was een nuchtere man met grote vuisten uit de bergen van de Abruzzen, klein van stuk, één meter zeventig, zo breed als een deur, geboren in een streek in Italië waar de armoede net zo spectaculair was als de omringende gletsjers en waar elk kind dat de eerste vijf jaar overleefde minstens vijfentachtig werd.

Deze Fante las wat moeizamer dan de vorige omdat ik steeds wilde roepen: "Doe dat niet, die egoistische klootzak gebruikt je alleen maar". Maar het bloed blijkt te kruipen waar het niet gaan kan; tenenkrommend. De scene met Miss Quinlan moet dan 'zo vader, zo zoon (of toch juist niet)' aantonen maar dat onderbrak voor mij de stroom van het verhaal. Een stijlbreuk en met de haren erbij gesleept.
Nu ik het uit heb en de emoties tot rust zijn gekomen, kijk ik met waardering terug op de beschrijving van een disfunctionele vader-zoon relatie die me doet denken aan Das Urteil van Kafka. Dat lijkt een soort oer-boek voor schrijvers met een gemankeerde ouder-kind verhouding.

John Fante: altijd een feest. De opening is weergaloos. Zo schrijnend en tegelijkertijd zit je te grinniken. 'Dramedy' op zijn best. Deze familie ken ik onderhand. Bandini, Molise, Fante… wat maakt het uit.

Als het waar is dat deze nog op het eind van zijn leven gedicteerd is aan zijn echtgenote omdat hij blind was door diabetes (en te weel drank wellicht) dan is dit boek extra schrijnend.
Daar versmelt de vader met de schrijver zelf, toch. Tegen beter weten in jezelf langzaam de dood indrinken en het alternatief niet eens overwegen. Ja, de vader is een klootzak, zuiplap en egoïst, maar het is wel zijn klootzak. Heel de familie hangt aan elkaar met haat-liefde verhoudingen, een onzichtbare bloedband die blijkbaar toch telkens het laatste woord eist.

Ja, een beetje voorspelbaar natuurlijk hoe de schrijver voor één dag naar Sacramento/San Elmo vliegt, hoe er geen haar op zijn hoofd aan denkt met zijn vader mee de bergen in te gaan… en dan toch maar mee de bergen in te gaan. Maar wat zou het. Het doet er niet toe. Fante mag van mij schrijven hoe hij de boodschappen is gaan doen in zijn plaatselijke supermarkt en het zal nog vele malen boeiender zijn dan wat doorgaans voor literatuur in de rekken gezet wordt.

Hoe deze man met een minimum aan werkwoorden, substantieven en adjectieven een maximum aan effect weet te sorteren is magistraal. Altijd 'straight to the point'. Heerlijk. 'All the symbols of family joy were piled helter-skelter in the back of the wagon'. Wat een perfecte visuele beschrijving van een slordige kofferbak én tegelijkertijd een treurig beeld van een huwelijk dat vreugdeloos in de routine van elke dag is verzand, allemaal samengebald en -geknald in één zinnetje.
Of wanneer hij het donkere huis binnenstapt en zijn ogen nog wat moeten wennen aan het duister met slecht nieuws heeft zijn moeder die al weet hoe laat het is . ' 'Okay' I said, finding a bit of her face in the darkness.' Alleen al voor zo'n zinnetje wil ik hem lezen. Achteloos links en rechts op de pagina's. Dat is het genie van Fante. Puur genieten.

En altijd de nagel op de kop. Die twee zonen van hem! Brutale, verveelde, eigenwijze twintigers. ' those two, arrogant and sure of themselves. It wasn't their intelligence, it was their smug cleverness, their icy ability to verbalize. They never fumbled or groped for answers. They were omniscient and trigger-happy.' Wat een briljante vertaling van de frustratie die je voelt bij wijsneuzen die altijd het laatste woord willen hebben en dat nog krijgen ook.
Fante fan for ever!