Siegfried: Een Zwarte Idylle - Harry Mulisch (2001)
Alternatieve titel: Siegfried
Nederlands
Historisch
213 pagina's
Eerste druk: De Bezige Bij,
Amsterdam (Nederland)
Rudolf Herter is een alter ego van Harry Mulisch die de gelegenheid heeft aangegrepen om zichzelf opnieuw met de nodige zelfspot ten tonele te voeren. Samen met Maria, de moeder van zijn zoontje Marnix, brengt de schrijver Herter een bezoek aan Wenen, de stad van zijn Oostenrijkse vader en van Hitler. Bij uitstek de plek om, zoals het in de roman wordt genoemd, de Endlösung der Hitlerfrage te ondernemen. Tijdens een televisie-interview komt Herter bij toeval op het idee hoe hij dat in een roman zou moeten uitwerken. Wat hij wil is Hitler postuum een 'gefingeerde spiegel' voorhouden, "waarin we zijn gezicht alsnog te zien krijgen". Maar als hij na afloop van zijn lezing in de Wiener Nationalbibliothek kennismaakt met het bejaarde echtpaar Ullrich en Julia Falk, van wie hij de volgende dag iets over Hitler verneemt wat niemand weet, blijkt de werkelijkheid absurder dan de auteur kon bedenken.
Een van de meesterwerken van Harry Mulisch.
Bovendien schrijft hij met dit boek zijn eerste roman die niet gebukt gaat onder de pretentie een 'filosofische roman' te zijn, hij schrijft gewoon. En dat is wel zo prettig.
In ieder geval toch tot aan het laatste hoofdstuk, want aan het eind lijkt hij dat allemaal ineens weer in te willen halen
Vond het verder wel intrigerend.
(4 sterren trouwens!)
Ik ben niet zo bekend met Mulisch, maar omdat het thema me aansprak heb ik het bij de bieb geleend. En ik vond het zeker niet tegenvallen! Interessante theorie/fantasie whatever rond Hitler. Ik moest maar eens snel weer wat van Mulisch lezen, iemand nog aanraders?
(4 sterren trouwens!)
Ik heb het zelf niet gelezen, maar De Ontdekking van de Hemel schijnt erg goed te zijn. Je moet er wel tijd voor hebben want het heeft rond de 900 bladzijdes.
Ik was zelf ook zo'n iemand die hem elke dag mee naar school sleepte
Ik ben het met Maaltje eens..
Ik ook Die overdosis aan filosofische theoriëen waarin Mülisch zo nodig moet laten zien hoeveel kennis van zaken hij heeft.. had van mij ook niet zo (uitgebreid) gehoeven. Desalniettemin een sterk verhaal! 4*
"Lezers kunnen me niets schelen. Een roman is geen communicatie met het publiek, maar met die roman, en dus met mezelf. Als ik non-fictie schrijf, ligt dat anders. Dan leg ik dingen uit, en moet alles behalve opwindend ook waar zijn."
Voelt u geen verantwoordelijkheid ten opzichte van de achthonderdduizend mensen die u vorig jaar enthousiast hebt gemaakt met het boekenweekgeschenk 'Het theater, de brief en de waarheid'?
"Het is toch niet verboden om filosofisch gecompliceerde passages in een boek te stoppen? Als ik de krant lees, begrijp ik het economiekatern of de sportpagina's ook maar half. Wat de AEX is, of buitenspel, Joost mag het weten, maar dat is voor de redactie terecht geen reden om het elke keer te gaan uitleggen. Ik zal mijn abonnement niet opzeggen, en blader door naar wat ik wel begrijp, het weerbericht bijvoorbeeld."
Geciteerd uit een interview Cultureel Supplement van NRC februari 2001.
Waarmee, wat mij betreft, Mulisch het grootste gelijk van de wereld heeft. Houdt op met Mulisch te verwijten dat hij moet pronken met zijn kennis en dat gebruikt, ermee speelt in zijn boeken. Als je van die onderdelen in zijn boeken (ook) wilt genieten, is er geen ontkomen aan... verdiep je zelf ook wat in de gedachtengangen (en de effecten daarvan) van de diverse filosofen en waardeer het spelen ermee (of je het met de interpretaties nou eens bent of niet) van Mulisch en/of zijn personages. Mocht je daartoe niet bereid zijn, ook goed... geniet gewoon van de rest!
Ik heb genoten van dit boek.. goed geschreven, goed idee, goed uitgewerkt.... Hitler als 'een singulariteit in mensengedaante' ... je moet er maar opkomen .
Dit boek staat zeker in mijn top 10.
5*
Mulisch zegt op een gegeven moment iets in de trant van:
'Nu we de proletarische mensen afgeschud hebben kunnen we verder met het verhaal.'
Wat een arrogante kwal!
Een sterk plot, dat verrassend simpel is. Een hoofdpersoon die toch wel veel vergelijkingen heeft met Mulisch (Vrouw, vriendin, leeftijd, zijn grote werk dat hij nog overal kon bespreken, en zijn filosofische gedachten). En dat is geen toeval.
In het boek wil Herter Hitler in zijn meest extreme vorm tonen. dat is dus de zoon, extremer kan niet, maar het is in feite ook Mulisch die het wil, en hij doet het werkelijk, getuige de uitgifte van het boek.
Naast het plot is er meer sterks. Goed geschreven. het is geen Jip en Janneke taal, maar wel prima te volgen. Als hij al niet te volgen is, dan komt dat door de ideeën, maar misschien moet dat ook wel. Herter is soms niet te volgen, Mulisch dus ook niet (of omgekeerd natuurlijk). De theorie over het verband tussen de aftakeling van Nietzsche en de verwekking van Hitler is typisch Mulisch. In de Ontdekking van de Hemel had hij ook vele, soms vergezochte, theorieën, maar wel geloofwaardig neergezet. En zeer interessant.
Wel is het boek een tussendoortje lijkt het. Er had nog best wat meer filosofisch gene4uzel bijgemogen, of symboliek, of meer verhaal. Maar zeker een goed boek. 4*
Niet dat Mulisch het niet probeert overigens. Het concept is vooral leuk bedacht en het is een belangrijke vraag die Herter zich stelt: om hem te kunnen begrijpen doet hij een gedachte-experiment door Hitler in een extreme en confronterende situatie te plaatsen, dat erin uitmondt dat Siegfried zelf het boek wordt dat Herter voor ogen heeft. Inhoudelijk vind ik het verhaal van de Falks ook werkelijk boeien en zijn ook de dagboekfragmenten van Eva Braun fascinerend, bloedstollend zelfs, maar het is wellicht de 'bedachtheid' ervan die me enigszins tegenstaat. Je ziet Mulisch met dit boek als het ware een platform zoeken om bepaalde ideeën kwijt te kunnen, ideeën die overigens allerminst nieuw zijn. Vooral de vergelijking van Hitler met Nietzsche en het plaatsen van eerstgenoemde onder een zo extreme noemer als het eeuwige niets is volgens mij wel vaker en vooral eerder gebeurd; in feite hebben Adorno met zijn analyse van de Holocaust en ook Hannah Arendt de afschrikwekkendheid van Hitler al proberen te verwoorden.
Wat me wel boeide en me voor het eerst opviel was de gedachte (misschien ook niet nieuw maar dat weet ik niet) dat Hitler de joden zo verafschuwde omdat zij hadden bereikt wat hij zelf zo angstvallig nastreefde: raszuiverheid en werelddominantie.
In elk geval komen de passages met deze ideeën wat uit de lucht gevallen en is het boek wellicht te kort om het een mooie plaats te geven. Veel van de theorieën en plotontwikkelingen hadden wat mij betreft veel meer uitgewerkt mogen worden; zelfs het gesprek met de Falks viel uiteindelijk kort. En misschien komt het omdat het zo van alle kanten op me af wordt gevuurd, als zou Mulisch zelf zo aanwezig zijn in het boek en zijn kennis zo graag tentoon willen spreiden, maar het viel er inderdaad gemakkelijk in te ontdekken.
Wellicht later nog meer van Mulisch, maar er zijn nog genoeg andere grote Nederlandse schrijvers om eens te proberen.
En hij heeft het voor mij weer niet waar kunnen maken.
Het idee is zoals eerder gezegd interessant maar, zoals wederom eerder gezegd, beslist niet nieuw en het is dan nog matig tot slecht uitgewerkt. Wanneer het verhaal van de Falks, na vijftig pagina's egocentrisch en zelfverheerlijkend gewauwel, dan toch aanvang neemt gunt Mulisch die mensen amper de tijd om hun verhaal te vertellen en vindt hij het ook nog eens nodig om het verhaal constant te onderbreken met bewijzen van de 'ongeëvenaarde' intelligentie van Herter - en dus hemzelf. Die onderbrekingen staan soms zo ver van de eigenlijke kwestie af dat het bijna absurde humor wordt. Wat volgens mij geenszins de bedoeling van de zelfverklaarde Grote Eén was.
Wanneer we dan bij Herters theorie omtrent het Niets en Nietzsche komen, kon ik mij niet van de indruk ontdoen dat het allemaal slechts als parodie bedoeld was op de drift waarmee wetenschappers en schrijvers Hitler - en wat nog al niet - proberen te verklaren en daarin zo ver gaan dat het weeral (bijna )ridicuul wordt. Overigens ben ik het volledig oneens met het mythologiseren van Hitler. Hitler was een ‘gewone’ mens in buitengewone omstandigheden. Lees 'De Welwillenden' - een echte moderne klassieke - en iedereen ziet dat dit niets anders is dan een schrijver op het einde van zijn carrière die heel hard probeert interessant te doen. En wat een irritante namedropper is die Herter/Mulisch toch.
Volgen dagboeknotities van Eva Braun. Deze notities waren leesbaar, goed geschreven en beklemmend maar waar kwamen die in godsnaam opeens vandaan? Volgens mij wist Mulisch zelf geen verband te leggen en besloot hij het dan maar helemaal achterwege te laten wat zijn constante bewijzen van alwetendheid niet goed doen.
Het laatste hoofdstuk was gewoon overbodig en voegde niets toe behalve een einde zo cliché als het benedengemiddelde pseudo-intellectuele woensdagavondfamiliedrama.
2.5* voor sommige ideeën en ik vrees dat ‘De Ontdekking van de Hemel’ nog niet voor in de nabije toekomst zal zijn.
ik vond het verhaal niet minder worden toen het begon, toen vond ik het juist gaaf worden. Ik vond het hele achtergrondverhaal van de schrijver (Herter) niet zo interessant. En de laatste paar hoofdstukken, dus het stukje gefilosofeer, dat vond ik dan weer vervelend.
Omdat je het moeilijk vond?
Ten tweede is het filosofische einddeel, eigenlijk het eindoordeel, zeer goed. De mate van werkelijkheid weet ik niet precies - navragen wil ook niet meer, aangezien Mulisch dood is. Ik kan me best indenken dat Mulisch dit niet bedenkt, maar baseert op bestaande gegevens en filosofische werken.
Door die filosofische vertellingen lijkt het heel werkelijk. Dit verhaal zou zo gebeurd kunnen zijn. Het geheim "Siegfried" is zo menselijk en zo realistisch, maar in zijn geval ook zo onrealistisch.
Ik vind het eerlijk gezegd jammer dat dit niet waar is/kan zijn. Die theorie die Mulisch hier poneert, kan niet ontkracht worden door lezers, die zeggen van "ja, nou, mooi boek, behalve de filosofie." De filosofie maakt het juist geweldig. Ik kan me wel indenken dat sommige lezers het verhaal rondom Herter dan wat zwak vinden, terwijl het echte verhaal over het mysterie Hitler gaat.
Ik kan dit boek iedereen aanraden die geïnteresseerd is in de Tweede Wereldoorlog. Ook al houd je niet van filosofie (dan interesseer je je er maar wel voor), dan kan je dit boek ook lezen. Een ding: het is vele malen beter dan Twee Vrouwen!
4.5*
te verklaren, of te menselijk of juist te bovenaards, goed is het dus nooit, wat Mulisch
hier doet vind ik dus eigenlijk wel goed.
Zo af en toe had Mulisch van mij de Vijand Van Het Licht best een flinke veeg uit de pan mogen
geven, een paar honende opmerkingen zeg maar, gelogen of niet, historisch verantwoord of niet,
een paar sarcastische sneren naar die man toe.
In het stukje over de kleur bruin, een kleur die als een rode (of moet ik zeggen bruine) draad door
Hitler's leven liep, vind ik Mulisch dan ook op z'n sterkst. ik snap heus wel dat Hitler zijn vrouw niet
heeft uitgekozen op haar achternaam, maar is dat niet typisch Mulisch? van die vergezochte
bedenksels die je toch aan het denken zetten? Mij in ieder geval wel...
De kleur van de kaft van dit boek is dus behoorlijk veelzeggend.