The Absolutist - John Boyne (2011)

Waarschijnlijk John Boyne's beste roman tot op heden.

Normaal gesproken houd ik niet zo van oorlogsboeken. Deze roman vond ik echter wel interessant. Voornamelijk omdat het iets nieuws biedt. Boyne heeft twee uitganspunten die, voor zover ik weet, niet opduiken in andere oorlogsverhalen. Een: het weigeren om de wapens op te pakken. En Twee: homoseksualiteit onder soldaten.

Over dit boek heb ik een gesprek met de auteur gehad.

fictie - interview: John Boyne - De witte veer - John Boyne flikt het weer met De witte veer - 8weekly.nl

Homoseksualiteit onder soldaten vind je ook in de geweldige oorlogstrilogie van Pat Barker (Regeneration, The Eye in the Door en The Ghost Road), en wel voornamelijk in The Eye in the Door.

Ik heb inmiddels The Absolutist aangeschaft. Als ik hem uitheb zal ik jouw interview eens lezen. Leuk!

Ik had nog nooit iets van John Boyne gelezen, maar de verfilming van The Boy in the Striped Pyjamas maakte nogal indruk. Bovendien heb ik een (ik geef toe, merkwaardig) zwak voor boeken die tijdens de Eerste Wereldoorlog spelen.

The Absolutist past wat mij betreft niet in het rijtje klassiekers die over deze oorlog zijn geschreven. Wel is het een redelijk geschreven, meeslepend en mooi opgebouwd boek, waarbij het geen enkele moeite kost hem uit te lezen. Ook deze roman zou zo maar verfilmd kunnen worden, sterker nog, sommige scènes leken haast wel geschreven met een verfilming voor ogen.

Helaas valt er iets te veel op de roman aan te merken. Ik zal me beperken tot mijn twee grootste struikelblokken. In de eerste plaats maakt Boyne een beginnersfout door allerlei zaken uit te leggen die de lezer al lang weet. Zo is er de scène dat Tristan ’s nacht wakker schiet in de kazerne en allerlei geheimzinnige geluiden hoort. De volgende dag is Wolf verdwenen. Als lezer weet je dan al lang hoe de vork in de steel zit, maar toch legt Boyne het allemaal nog eens uit. Ook laat Tristan de hele roman door doorschemeren waarom hij uit huis is gezet. Als lezer begrijp je het allemaal prima, maar toch moet Boyne de hele episode nog eens uitgebreid beschrijven.

En dit zijn dan nog maar twee van de vele, vele voorbeelden.

Een ander dik minpunt is de overdrijving. De Eerste Wereldoorlog was al ellendig genoeg, dan hoef je het verder niet meer aan te dikken. En toch doet Boyne dit. Met gebruik van alleen maar clichés. De sergeant is een onmens, een gevangen genomen Duitse soldaat huilt eerst om zijn mutti, daarna laat hij een foto van zijn ouders zien en dan plast hij in zijn broek. Hersens belanden op je uniform, ratten kruipen rond tussen je tenen, luizen tussen je haren. Merkwaardiger nog, zo goed als iedere soldaat sterft, bijna niemand overleeft, niemand raakt gewond. Terwijl de cijfers uitwijzen dat de meeste soldaten overleefden, een veel minder groot aantal gewond raakte en er nog minder stierven. Wat de ellende trouwens niet minder maakte.

Kortom, The Absolutist is geen Soldier of the Great War, geen Regeneration en zeker geen Im Westen nichts neues. Maar als dit verfilmd zou worden, het liefst een beetje ingetogen, zou je waarschijnlijk een beste film hebben.

Hier ben ik toch wel een andere mening toegedaan. Volgens mijn weten is 'De Groote' oorlog één van de smerigste en bloedigste oorlogen geweest ooit. Bij het starten van het offensief aan de Somme verloren de Britten 60.000 manschappen op enkele uren en wat zich daarna in de loopgraven heeft afgespeeld tart gewoonweg elke verbeelding. Ik denk dat Boyne nog heel karig is geweest in de omschrijving van de omstandigheden daar. De eindbalans van de Britten lag op 400.000 slachtoffers en op 5,2 miljoen bij de geallieerden.
Omdat ik onlangs het Flanders Fields museum in Ieper heb bezocht en ook de oorlogskerkhoven ( oa Tyne Cot) en 'The Last Post' onder de Menenpoort met die duizenden namen in de stenen gegrift, waren de beschrijvingen die Boyne gaf voor mij zeer hekenbaar en aangrijpend. Het was daar één grote mensonterende ellende die niet te beschrijven valt (bv die ratten, dat was echt zo) Ik vond dit een zeer goed boek!

Dat alle soldaten die meevochten in de Grote Oorlog in een hel terechtkwamen, wil ik niet ontkennen. Maar bij Boyne sterft echt ieder personage in de oorlog, en dat is in strijd met de officiele cijfers. Mijn probleem is dat Boyne iets overdrijft wat al van zichzelf erg genoeg was. Een foto van een kapot geschoten half paard in een boomtop (en ja, die foto bestaat echt) zegt mij veel meer over die oorlog dan de opsommingen van Boyne.

En wat daarbij komt, is dat Boyne herhaalt wat al zo veel eerder is gezegd. En ook dat haalt voor mij de kracht uit dit boek.

Dat laatste, daar heb je wel een beetje gelijk in....Maar mij stoorde het niet echt.

Dit nieuws kwam naar voren terwijl ik het boek aan het lezen was: Elsevier.nl - Wiskundige Alan Turing weet ook postuum de anti-homocodes te kraken Nooit echt bij stilgestaan wat de impact van dit soort rigide denken is geweest op minderheidsgroepen.

Alweer mijn derde boek van deze auteur en het is ontegenzeggelijk de beste die ik van hem gelezen heb. Meer dan ooit weet hij een onbekend facet van de geschiedenis zo te verdraaien dat er een heel ander beeld ontstaat. Hij maakt hier grondig korte metten met oorlogsheroïek en machocodes. In de roman komt dan ook vrijwel geen Duitser voor, maar de ware vijand is intolerantie tegenover zowel homoseksuelen als mensen die principieel tegen de oorlog zijn.

De beklemming zit hem in die continue heksenjacht om mensen eruit te filteren die niet heldhaftig genoeg zijn. Daarbij schuwt Boyne het niet om de dingen potsierlijk te overdrijven en de patriarchale orde neer te zetten als een inhumane bende machtswellustelingen. Heteroseksuele mannen zijn bijna de antichrist die alleen maar kommer en kwel verspreiden met de strikte regels die zij aan zichzelf maar vooral aan anderen opleggen. Iets meer nuance daarin was welkom geweest. Tegelijkertijd zorgt diezelfde overdrijving wel voor een genadeloos pijnlijke climax waarmee de roman een krachtig statement maakt dat ik in ieder geval niet snel zal vergeten. Het voelt in alles als een afrekening met een oorlog die om de verkeerde redenen in het publieke geheugen voortleeft en die zeker ook grimmige facetten had waar wij lering uit mogen trekken.